«Σοφός δεν είναι όποιος δε θυμώνει. Σοφός είναι όποιος θυμώνει με το σωστό άτομο, τη σωστή στιγμή και στο σωστό βαθμό.»
Αριστοτέλης
Με αυτή τη φράση του Σταγειρίτη φιλόσοφου ξεκινάει ένα από τα πιο ευπώλητα ψυχολογικά βιβλία του αιώνα που πέρασε, η «Συναισθηματική Νοημοσύνη».
Εκατομμύρια αντίτυπα σε όλο τον κόσμο, μετάφραση σε δεκάδες γλώσσες, αναδημοσιεύσεις σε περιοδικά κάθε είδους και ξαφνικά οι άνθρωποι ανακάλυψαν ότι το συναίσθημα μπορεί να είναι πιο ισχυρό από την λoγικο-μαθηματική σκέψη (η οποία μετριέται με τα IQτεστ).
Ξαφνικά;
Υπάρχει ένα παλιό ανέκδοτο: «Τι γίνεται ένας ηλίθιος όταν μεγαλώσει; Αφεντικό.»
Μπορεί να ειπωθεί και αλλιώς: «Τι γίνεται ένας ηλίθιος όταν μεγαλώσει; Πρωθυπουργός της Ελλάδας.»
Οι έρευνες του David Goleman, του συγγραφέα του συγκεκριμένου βιβλίου, απέδειξαν (όσο μπορεί να αποδειχτεί κάτι από μια ανθρωπιστική επιστήμη), ότι δεν είναι τόσο η «εξυπνάδα» που μετράει, αλλά η «συναισθηματική νοημοσύνη».
Έγιναν έρευνες σε βάθος δεκαετίας και φάνηκε ολοφάνερα ότι τα παιδιά που τα καταφέρνανε καλύτερα στη μετέπειτα ζωή τους δεν ήταν εκείνα με το υψηλότερο IQ, αλλά εκείνα με το υψηλότερο El…
Και τι σημαίνει υψηλό El;
Σημαίνει να προσηλώνεσαι στους στόχους σου. Να μην αφήνεις τις εξωτερικές καταστάσεις να σε αποπροσανατολίζουν. Να ελέγχεις το θυμικό σου και να μην γίνεσαι έρμαιο του. Να μην σε επηρεάζουν αρνητικά οι πράξεις και τα λόγια των άλλων ανθρώπων, αλλά να ξέρεις να χειρίζεσαι και τα δικά τους συναισθήματα. Να έχεις αυτοπεποίθηση, αλλά να αναγνωρίζεις τα λάθη σου και να τα διορθώνεις. Να αποδέχεσαι τη θλίψη ως κάτι το φυσιολογικό και περαστικό και να οραματίζεσαι τη στιγμή που θα είσαι χαρούμενος ξανά. Να αποτυγχάνεις και να συνεχίζεις με περισσότερη δύναμη.
«Όπου αποτύχεις ξαναπροσπάθησε», έγραφε ο Νίτσε.
Όπως θα καταλάβατε το βιβλίο του Goleman δεν είναι υπόδειγμα επιστημονικής μελέτης. Πιο πολύ μοιάζει με έναν από τους «οδηγούς ζωής» που οι Αμερικάνοι συνηθίζουν να εκδίδουν για κάθε περίσταση και περίπτωση.
Εκλαϊκευμένη ψυχολογία, πολύ πιο εκλαϊκευμένη και από τα εκλαϊκευμένα κείμενα επιστήμης του λαϊκού Γελωτοποιού.
Και σίγουρα δεν ήταν πρωτότυπο, αφού δέκα χρόνια πριν ο Gardner είχε δημοσιεύσει το “Frames of Mind”, με το οποίο καθιέρωσε τη διάσπαση της πρωτοκαθεδρίας του IQ σε εννιά –τουλάχιστον- είδη νοημοσύνης.
Γιατί το βιβλίο του Golemanείχε τέτοια απήχηση;
Πρώτον: Ξέρει να γράφει πολύ καλά. Δε βαριέσαι ούτε ένα δευτερόλεπτο όταν το διαβάζεις. Ταυτόχρονα σε κάθε σελίδα βλέπεις τον εαυτό σου. Και όταν το τελειώνεις νομίζεις ότι έχεις βρει το μυστικό για να πετύχεις όλους τους στόχους σου.
Δεύτερον: Το συναίσθημα είναι κάτι που όλοι οι άνθρωποι έχουν ανεπτυγμένο, ενώ η λογική (όπως θα καταλάβετε αν δείτε τις ειδήσεις) είναι πιο σπάνια και από τις εμπριμέ τρούφες.Τρίτον: Ενώ η λογική καρατομήθηκε μετά το Διαφωτισμό, το θυμικό ποτέ δεν έχασε το παιχνίδι: Θεοποιήθηκε στο ρομαντισμό, έγινε πιο βαθύ στο μεσοπόλεμο (με το σουρεαλισμό και την ψυχανάλυση), δαιμονοποιήθηκε και οδήγησε στο ναζισμό, επανάκαμψε με την αισιοδοξία του εξήντα, έφτασε στην κατάθλιψη του 21ουαιώνα.
Ο Αντρέ Μαλρό είχε προφητεύσει: «Ο εικοστός πρώτος αιώνας θα είναι ο αιώνας της μεταφυσικής».
Και «μεταφυσική» σημαίνει συναίσθημα.
Οπότε ο εικοστός πρώτος αιώνας θα είναι ο αιώνας του συναισθήματος.
Το θεωρείτε καλό αυτό; Ας γελάσουμε με κεφαλαία: ΧΑ ΧΑ ΧΑ (και ο έχων ώτα ακούειν ακουέτω).
Οι φονταμενταλιστές κάθε θρησκείας δεν καθοδηγούνται από τη λογική όταν καίνε, καταστρέφουν, αφορίζουν.
Οι ψηφοφόροι κάθε χώρας δεν καθοδηγούνται από τη λογική όταν ψηφίζουν έντρομοι ή επειδή ο υποψήφιος έχει ωραίο χαμόγελο.
Οι στρατιώτες κάθε πατρίδας δεν καθοδηγούνται από τη λογική όταν πάνε να σκοτώσουν και να σκοτωθούν.
Ακόμα και οι μεγιστάνες (οι οποίοι δεν έχουν θρησκεία ή πατρίδα) δεν καθοδηγούνται από τη λογική όταν καταστρέφουν λαούς και οικοσυστήματα για να μεγιστοποιήσουν τα κέρδη τους.
Το συναίσθημα είναι πιο επικίνδυνο από την ατομική βόμβα όταν δε συνδιαλλάσσεται με τη λογική… Και δε συνηθίζει να το κάνει…
Προσοχή: Υψηλό El δε σημαίνει να είσαι μανιοκαταθλιπτικός ούτε να είσαι ρομποτικός. Σημαίνει να αντιλαμβάνεσαι, να απολαμβάνεις και να ελέγχεις τα συναισθήματα σου προς ΌΦΕΛΟΣ του εαυτού σου και των άλλων. Δηλαδή εμπεριέχει τη συμπάθεια και την αλληλεγγύη (γιατί χωρίς αυτές η ζωή μας είναι κόλαση, όπως θα έχετε διαπιστώσει κι εσείς).
Ένας άντρας με χαμηλό El θα καταπίνει τις προσβολές του αφεντικού χαμογελώντας ηλίθια και μετά θα ξεσπάει το θυμό του στο παιδί του και στη γυναίκα του (ή στον πιτσιρικά που του πήρε τη θέση του πάρκινγκ).
Μια γυναίκα με χαμηλό El θα ανέχεται την περιφρόνηση του συζύγου της, ίσως και τον περιστασιακό ξυλοδαρμό, για αρκετά χρόνια, ώσπου μια μέρα θα τον σφάζει στο γόνατο και θα πηγαίνει ισόβια στη φυλακή (επειδή δε μιλούσε τόσα χρόνια).
Ένα παιδί με χαμηλό El θα συνετίζεται με το εκπαιδευτικό σύστημα της αποστήθισης και της φιμωμένης δημιουργικότητας μέχρι τις πανελλαδικές εξετάσεις, όπου θα κλείνεται με κρίση πανικού στο δωμάτιο του –ή θα αυτοκτονεί αφήνοντας πίσω του ένα σημείωμα με πρόλογο, κυρίως θέμα και επίλογο.Ένας λαός με χαμηλό El θα αποδέχεται κάθε βιασμό μέχρι την ημέρα που θα καταλαβαίνει ότι δεν έχει τίποτα πια να χάσει (ίσως όμως είναι αργά και για να κερδίσει) και θα αντιδράσει καταστρέφοντας.
Δεν είναι λάθος να θυμώνεις ή να εξοργίζεσαι -κάποιες φορές. Αλλά πρέπει να το κάνεις τη σωστή στιγμή, στο σωστό βαθμό και με το σωστό άτομο.
Ο Goleman μετά τη «Συναισθηματική Νοημοσύνη» έγραψε πάμπολλα βιβλία-δορυφόρους του πρώτου: «Η συναισθηματική νοημοσύνη στην εργασία», «η συναισθηματική νοημοσύνη στο γάμο», «η συναισθηματική νοημοσύνη στην εφηβεία», «η συναισθηματική νοημοσύνη στην εκτροφή σαλιγκαριών» κα…
Δεν ήταν ότι είχε αστείρευτο ταλέντο ή ιδέες. Όταν βλέπετε έναν συγγραφέα να εκδίδει σίκουελ (καλή ώρα η Ρόουλινγκ του Πότερ) να θυμάστε μόνο ότι έχει αβυσσαλέες τσέπες.Φανταστείτε το Φρόιντ (για να μην πιάσουμε τους λογοτέχνες) να εκδίδει τα: «Η ερμηνεία των ονείρων για όσους κοιμούνται το μεσημέρι» ή «Η ερμηνεία των ονείρων από το Α ως το Ω» κλπ.
Ακολουθώντας το παράδειγμα του ευρύτσεπου Goleman θα επιχειρήσουμε μια «Συναισθηματική Νοημοσύνη της Πολιτικής», όπως αυτή εκφράζεται στην Ελλάδα.
Και θα χρησιμοποιήσουμε ως καλούπι ή πατρόν τη φράση του Αριστοτέλη, γιατί όπως έδειξε ο Goleman, είμαστε όλοι Έλληνες (αρχαίοι Έλληνες, μη χαίρεστε εσείς οι νεοέλληνες και γραικοί).
Λοιπόν: «Σοφός δεν είναι όποιος δε θυμώνει. Αλλά εκείνος που θυμώνει με το σωστό άτομο, τη σωστή στιγμή και στο σωστό βαθμό.»
Τα δύο κόμματα (ΝΔ- ΠΑΣΟΚ) που αποψιλώνουν την Ελλάδα τα τελευταία 30 χρόνια (με τις ευλογίες των ψηφοφόρων τους), μαζί με το τρίτο το κοντύτερο που δέθηκε με τη μοίρα τους (ΔΗΜΑΡ), δε θυμώνουν ποτέ, μόνο παθαίνουν κρίσεις πανικού –και οδηγούν τους Έλληνες πολίτες στην αυτοκτονία.
Το ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ θυμώνει με το σωστό άτομο περίπου (κι αυτοί δεν είναι τόσο σίγουροι ποιος είναι ο αντίπαλος), τη σωστή στιγμή (γι’ αυτό και έφτασε εκεί που έφτασε), αλλά σε τελείως λάθος βαθμό (αν περιμένεις, κυρ-Αλέξη, να μπορείς να επιβάλλεις τις εκλογές θα δεις τους ψηφοφόρους σου στη Μακρόνησο να σπάνε πέτρες).
Η Χρυσή Αυγή θυμώνει με το λάθος άτομο (λαθρομετανάστες, αριστεροί, ομοφυλόφιλοι κλπ), τη σωστή στιγμή (γι’ αυτό και ανεβαίνει η δημοφιλία του), σε λάθος βαθμό (αλλά αυτό βοηθάει επίσης να αυξάνεται η δημοφιλία του γιατί είμαστε ένα έθνος μικροαστών που λατρεύει τους τσαμπουκάδες).
Το ΚΚΕ θυμώνει με το σωστό άτομο (ίσως πιο σωστά απ’ όλους), αλλά σε τελείως λάθος στιγμή (ένας θεός ξέρει πότε θα έρθει αυτή η στιγμή –και συγνώμη για το «θεός») και σε λάθος βαθμό (σε λίγο θα έχουν λωρίδα διαδηλώσεων του ΠΑΜΕ, όπως η λεωφορειο-λωρίδα).
Οι Καμμένοι Έλληνες θυμώνουν με το λάθος άτομο (ο μονόφθαλμος είναι ο καημός τους), σε λάθος στιγμή (όταν πήγαν να τοιχοκολλήσουν τη διαμαρτυρία τους στη Γερμανική Πρεσβεία οι υπάλληλοι έκαναν το διάλλειμα τους), και με λάθος τρόπο (δεν τοιχοκολλούμε, φίλτατοι, γκρεμίζουμε τους τοίχους).
Έμεινε κάποιος άλλος;
Ο Παπούλιας; Αυτός είναι πολύ γέρος για να θυμώσει. Άσε που μπορεί να θυμηθεί τις ένδοξες μέρες του πολέμου του ’40 και να επιτεθεί στους υπαλλήλους του Προεδρικού Μεγάρου φωνάζοντας: «Αέρα».
Άλλος κανείς;
Η Ντόρα; Αυτή δεν είναι μέρος της ΝΔ;
Ο Τζήμερος; Αυτός θυμώνει μόνο όταν δεν ασχολείται κανείς μαζί του (ο ορισμός του attention whore, που τώρα τελευταία έχει γίνει πολύ της μόδας ως έκφραση).
Οι Οικολόγοι; Δεν είδα κανέναν τους στις Σκουριές.
Ο Καρατζαφέρης; Αυτός θυμώνει όταν η ΧΑ και η ΝΔ αποδεικνύονται πιο ακροδεξιοί από τον ίδιο.
Η ΑΝΤΑΡΣΥΑ; Αυτοί για να θυμώσουν πρέπει πρώτα να συνεδριάσει η επιτροπή τους.
Ποιος έμεινε εν τέλει να θυμώσει; Ο ελληνικός λαός…
Κάτσε πρώτα να πιει το φρέντο του, να φάει τα μεζεδάκια του, να τελειώσουν τα λεφτά που έχει στην τράπεζα και μετά…
«Ωχ, αδελφέ, τι βιάζεσαι; Λες και δεν έχουμε τα προβλήματα μας να λύσουμε, με μαλακίες θα ασχολούμαστε;»…
Οι μόνοι θυμωμένοι είναι οι αγανακτισμένοι του facebook και των μπλογκ, αλλά κι αυτοί έχουν μπερδέψει τη βούρτσα με την… επανάσταση.«Κι εσύ, Γελωτοποιέ, πότε θα θυμώσεις, εναντίον ποιανού και σε ποιο βαθμό;» θα ρωτήσει κάποιος.
Ο Γελωτοποιός δε θα ξέρει τι να απαντήσει. Θα βάλει άλλο ένα ποτήρι κρασί, θα στρίψει ένα τσιγάρο και θα αναρτήσει το παρόν κείμενο, κάνοντας ότι δεν άκουσε.
