Ασφάλεια γαρνιρισμένη με τρίμματα ελευθερίας

Όλοι οι άνθρωποι προτιμάνε την ασφάλεια από την ελευθερία.

Διαφωνείτε; Εσείς προτιμάτε την ελευθερία;

Το ίδιο πίστευα κι εγώ για τον εαυτό μου. Αν κάποιος με ρωτούσε τι προτιμώ απ’ τα δύο και έπρεπε να απαντήσω γρήγορα θα έλεγα (βεβαίως) την ελευθερία. Και μετά θα κοιτούσα τον ουρανό με στοχαστικό βλέμμα, σαν την περίφημη φωτογραφία του Γκεβάρα.

Και όπως θα κοιτούσα εκεί ψηλά θα έβλεπα ένα πουλί να πετάει, το σύμβολο της ελευθερίας.

Έπειτα το πουλί, το σύμβολο, θα με κουτσουλούσε στα μούτρα, φωνάζοντας: “Αυτάπατες, γλυκιές αυταπάτες.”

–

Τις προάλλες διάβασα ένα στίχο κάποιου Τούρκου ποιητή. Δεν θυμάμαι το όνομα του -δυστυχώς η μνήμη μου μέρα με τη μέρα γίνεται όλο και πιο επιλεκτική, αυτόνομη σχεδόν, ό,τι θέλει θυμάται.

Έλεγε, στο περίπου, ο ποιητής:

“Κοιτούσα τα πουλιά,

που μπορούν να πετάξουν όπου θέλουν,

και αναρωτιόμουν γιατί μένουν εδώ.

Μετά αναρωτήθηκα το ίδιο για τον εαυτό μου.”

–

Τα πουλιά είναι το σύμβολο της ελευθερίας επειδή πετάνε. Όμως σπάνια φεύγουν μακριά από το μέρος όπου γεννήθηκαν. Και αν το κάνουν, αν μεταναστεύσουν, συμβαίνει επειδή αυτό είναι γραμμένο στα γονίδια τους: Να γυρίσουν πίσω για να αναπαραχτούν.

Τόσο ελεύθερα είναι.

Κι εμείς, τα δίποδα, άπτερα, αχάριστα ζώα, τι κάνουμε για την ασφάλεια και τι για την ελευθερία;

Οι περισσότεροι άνθρωποι δουλεύουν σε δουλειές που είτε απεχθάνονται είτε συνήθισαν (εσύ, αναγνώστη, εξαιρείσαι). Οι περισσότεροι άνθρωποι συζούν με ανθρώπους που είτε απεχθάνονται είτε συνήθισαν (εσύ, αναγνώστη, εξαιρείσαι). Οι περισσότεροι άνθρωποι ζουν σε μια πόλη, σε μια χώρα, που είτε απεχθάνονται είτε συνήθισαν (εσύ, αναγνώστη, εξαιρείσαι).

Πόσοι στ’ αλήθεια “αγαπάνε αυτό που κάνουν” και ξυπνάνε το πρωί χαρούμενοι που θα συνεχίσουν να το κάνουν; Πόσοι, αλήθεια, αγαπάνε τον σύντροφο τους, μετά από δέκα/είκοσι/τριάντα χρόνια, και όταν τον βλέπουν αισθάνονται τον ίδιο έρωτα που ένιωθαν την πρώτη μέρα; Πόσοι, αλήθεια, είναι ευτυχισμένοι που ζουν εκεί που ζουν και δεν θέλουν να πάνε πουθενά αλλού;

–

Διάλεξες να είσαι χριστιανός; Να είσαι Έλληνας; Να είσαι ετεροφυλόφιλος ή ομοφυλόφιλος; Να εργάζεσαι για να πληρώνεις λογαριασμούς; Να είσαι εδώ και όχι εκεί; Ποια είναι η “ελεύθερη επιλογή” σου;

Οι παλιότεροι δεν είχαν ιδέα καν τι σημαίνει ελεύθερη επιλογή. Γεννιόντουσαν στο χωράφι και το φρόντιζαν μέχρι να πεθάνουν.

–

Ακόμα κι αν κάποιος επιχειρήσει μια αλλαγή, συνήθως έχει και ένα δίχτυ ασφαλείας. Όταν χαθεί αυτό τότε όλοι “πιάνονται από τα μαλλιά τους”.

Η ελευθερία έρχεται με την απόγνωση (οπότε πόσο “ελευθερία” είναι;)

Ο μετανάστης, που περνάει θάλασσες και ωκεανούς για να βρεθεί σε ένα μέρος όπου ελπίζει ότι θα ζήσει καλύτερα -ή απλά και μόνο ότι θα ζήσει- δεν το κάνει για λόγους ιδεολογίας (κοιτώντας τον ουρανό σαν τον Γκεβάρα), αλλά για λόγους επιβίωσης (ασφάλειας ουσιαστικά).

Και μη μου πείτε για τους εμιγκρέδες και τους αντιστασιακούς αυτοεξόριστους που κάνουν αντίσταση από το Παρίσι ή κάποια άλλη ελεύθερη -και μποέμικη- πόλη.

–

Πόσους ανθρώπους γνωρίζετε που είχαν όσα χρειάζονταν και ξαφνικά, μια μέρα, τα παράτησαν όλα χωρίς δίχτυ προστασίας; Ακόμα κι εκείνοι που (εν μέσω κρίσης) αφήσανε την πόλη και γυρίσαν στο χωριό είχαν ένα σπίτι, ένα χωραφάκι, ένα μικροποσό στην άκρη.

Βεβαίως υπάρχουν και οι εξαιρέσεις, οι άνθρωποι που “τρελάθηκαν” μια μέρα και άφησαν ό,τι τους είχε δοθεί, ό,τι είχαν κατακτήσει, για να ανακαλύψουν νέα μέρη. Αλλά ξέρετε τι λένε για τις εξαιρέσεις και τον κανόνα…

Ο κανόνας είναι η ασφάλεια.

Ασφάλεια γαρνιρισμένη με τρίμματα ελευθερίας.

–

Πολλές φορές αυτή η “ελευθερία” δεν είναι τίποτα άλλο από τις ψευδαισθήσεις που μας παρέχουν αφειδώς οι κυβερνώντες: Ρεμπουμπλικάνοι ή Δημοκρατικοί; Είσαι ελεύθερος να αποφασίσεις ποιοι θα είναι οι δεσμοφύλακες σου.

Είσαι ελεύθερος να φοράς ό,τι ρούχα θέλεις (αρκεί να μην προκαλείς το δημόσιο αίσθημα).

Είσαι ελεύθερος να γράφεις ό,τι θέλεις (αρκεί να μην προσβάλεις το δημόσιο αίσθημα -ή κάποιο δημόσιο πρόσωπο).

Είσαι ελεύθερος να πας όπου θέλεις και όποτε θέλεις (αρκεί να έχεις λεφτά για να πληρώσεις τα εισιτήρια και να είσαι πίσω τη Δευτέρα το πρωί -στη δουλειά που σου έδωσε τα λεφτά για τα εισιτήρια).

Είσαι ελεύθερος να παντρευτείς (αρκεί να μην είσαι ομοφυλόφιλος).

Είσαι ελεύθερος να διαβάζεις ό,τι βιβλία σου αρέσουν (αλλά πρέπει να διαλέξεις ανάμεσα από αυτά που εκδίδονται).

–

Εμπλεκόμαστε χωρίς να το καταλάβουμε σε μια παγίδα “ελεύθερης επιλογής” και νομίζουμε ότι επιλέξαμε, όταν ουσιαστικά ακολουθάμε τους κανόνες.

Αν είσαι πραγματικά ελεύθερος τότε πάρε τα τελευταία λεφτά που έχεις και αντί να πληρώσεις το ηλεκτρικό ρεύμα ή να αγοράσεις φαϊ για τα παιδιά σου, πήγαινε δώστα, όλα, σε κάποιον επαίτη -ή ρίξτα στη θάλασσα, αν απεχθάνεσαι τις φιλανθρωπίες.

“Αυτό δεν είναι ελευθερία, είναι βλακεία”, θα πεις.

Έλα τότε να μου εξηγήσεις τι είναι η ελευθερία, η απόλυτη και ανόθευτη ελευθερία.

–

Η ελευθερία και η ασφάλεια είναι το θέμα του graphic novel: “Paradisos”, όπου έβαλα κι εγώ λίγο το χεράκι μου.

Η ιστορία διαδραματίζεται σε μια χώρα (θα μπορούσε να είναι και η Ελλάδα), όπου έχει επικρατήσει η ασφάλεια και η “ειρήνη”.

Η ένωση της Ευρώπης έχει ολοκληρωθεί, και πλέον δεν υπάρχει Ε.Ε. παρά μόνο Ευρωπαϊκή Ολοκλήρωση. Η Ολοκλήρωση παίρνει όλες τις αποφάσεις και τα κοινοβούλια είναι διακοσμητικά (αυτό συμβαίνει ήδη, αλλά ακόμα πολλοί δεν το έχουν καταλάβει).

Στη χώρα αυτή, που θα τη λέμε Ellada, υπάρχουν τέσσερις κατηγορίες πολιτών: Οι Κοινοτικοί (ή Ολοκληρωτικοί), οι Εγγενείς (ή Έψιλον), οι Προσαρμοσμένοι (ή “Πι” ή “πρόβατα”) και οι Απροσάρμοστοι (ή Άλφα).

–

Οι Κοινοτικοί είναι πολίτες της Ε.Ο. που κατέχουν τις υψηλότερες θέσεις.

Οι Εγγενείς είναι οι αυτόχθονες, οι οποίοι έχουν το δικαίωμα να ψηφίζουν, αλλά δεν μπορούν να εργάζονται και να τεκνοποιούν, αν δεν γίνουν Προσαρμοσμένοι.

Οι Προσαρμοσμένοι είναι οι Εγγενείς που δέχτηκαν να χάσουν κάθε πολιτικό δικαίωμα, καθώς και οι μετανάστες.

Οι Απροσάρμοστοι είναι εκείνοι που δεν είναι ευτυχισμένοι.

–

Η Ευτυχία είναι πολύ σημαντική στην Ellada. Μια αποχαυνωμένη ευτυχία που στηρίζεται στην ασφάλεια. Προκειμένου να υπερασπιστεί την ευτυχία των πολιτών της η Ε.Ο. έχει επιβάλλει την καταναγκαστική πρόσληψη αντικαταθλιπτικών, μέσω του ηλεκτρονικού τσιγάρου που όλοι πρέπει να καπνίζουν.

Όσοι δεν καπνίζουν, όσοι δεν είναι ευτυχισμένοι, είτε φυλακίζονται είτε πηγαίνουν “διακοπές”. Οι “διακοπές” είναι ισόβιες, κάτι σαν εξορία σε παραθεριστικό θέρετρο. Οι “ε” που επιλέγουν τις διακοπές, καθώς και οι “Α” που εξαναγκάζονται σε αυτές, χάνουν κάθε πολιτικό δικαίωμα καθώς και ό,τι περιουσία έχουν, η οποία περιέρχεται στην Ε.Ο.

Ηρωίδα της ιστορίας είναι η Ελένη, μια “ε”, που μένει έγκυος και αποφασίζει (παρά τον υπερπληθυσμό και την απαγόρευση) να κρατήσει το παιδί και να σταματήσει να “καπνίζει”.

Για να το κάνει αυτό πρέπει να δεχτεί να πάει “διακοπές”. Στις διακοπές στον Paradisos ανακαλύπτει ότι κάθε πανσέληνο γίνεται μια κλήρωση. Οι “τυχεροί” πηγαίνουν μια κρουαζιέρα, το γύρο του κόσμου. Αλλά ποτέ δεν γυρνάνε πίσω.

Δεν θα σας πω τι συμβαίνει στο τέλος. Αλλά είναι σημαντικό (συμβολικό;), ότι η αφηγήτρια της ιστορίας είναι η κόρη της Ελένης, η οποία ονομάζεται (πως αλλιώς;): Ελευθερία.

–

Έχω ξαναπεί ότι η τέχνη δεν μιμείται τη ζωή (μάλλον το έχουν πει πολλοί άλλοι πριν από εμένα). Ο homo sapiens είναι πολύ περισσότερο πολύπλοκος από τον homo fictus.

Αν θες να αποδώσεις επακριβώς οποιονδήποτε άνθρωπο, ακόμα και τον πιο προβλέψιμο, πρέπει να μιλήσεις, να αναφερθείς, σε κάθε του σκέψη, σε κάθε του πράξη, σε κάθε του πρόγονο, σε κάθε ιστορική στιγμή, καθώς σε κάθε σχέση που έχουν όλα αυτά με όλα τα “άλλα”: Κάθε άλλον άνθρωπο, κάθε σκέψη όλων των ανθρώπων, κάθε πρόγονο και σκέψεις και σχέσεις όλων των ανθρώπων.

Πράγμα αδύνατον.

O homo fictus είναι περιορισμένος μέσα σε ένα βιβλίο, σε έναν πίνακα, σε μια ταινία.

Κατά κάποιον τρόπο είναι το μέσο που τον καθορίζει. Σε ένα μυθιστόρημα 800 σελίδων θα δώσεις μια πιο εκτενή περιγραφή αυτού του “ανθρώπου”. Σε μια νουβέλα περιορίζεσαι στα βασικά. Σε ένα διήγημα δίνεις μόνο μια εικόνα Του.

Η ελευθερία σου είναι μέρος της μορφής.

–

Αναρωτιέμαι αν και η ίδια η έννοια της ελευθερίας δεν είναι τίποτα άλλο από ένα νοητικό επινόημα του δυτικού ανθρώπου, κάτι σαν εγκιβωτισμός της σκέψης.

Για τους οπαδούς του Κομφούκιου η πρώτιστη αρετή δεν είναι η ελευθερία, αλλά η προσφορά στο κοινωνικό σύνολο. Και για τους δυτικούς σύγχρονους φιλόσοφους ελεύθερος είναι μόνο εκείνος που προσπαθεί για να είναι όλοι ελεύθεροι.

–

Αναρωτιέμαι τι θα μας έλεγαν τα πουλιά για την ελευθερία, αν μπορούσαμε να τα ακούσουμε.

Αναρωτιέμαι τι θα έλεγαν οι Θεοί για την ελευθερία, αν υπήρχαν.

–

Αναρωτιέμαι…

Ίσως αυτή να είναι η ελευθερία: Ότι αναρωτιέμαι.

Ίσως κι αυτή να είναι μια γλυκιά αυταπάτη.

Και κοιτάζω τον ουρανό με στοχαστικό βλέμμα.

–

(Το graphic novel “Paradisos” θα το βρείτε στο Comicon-shop, Σόλωνος 128, στα Εξάρχεια -καθώς και σε όλα τα περίπτερα, τα σούπερ-μάρκετ και τις εκκλησίες των Ευαγγελιστών…)