Είναι πολλά χρόνια που συναντώ στη γειτονιά έναν κύριο να βγάζει βόλτα το χάσκι του. Τον καλησπέριζα, ανταπέδιδε και συνεχίζαμε το δρόμο μας.
Μόλις πριν λίγες μέρες έμαθα ότι ο «κύριος με το χάσκι» είναι Πορτογάλος. Έφυγε από την Πορτογαλία πριν πολλά χρόνια. Βρέθηκε στην Αθήνα και μπάρκαρε ως μάγειρας σε υπερατλαντικό εμπορικό πλοίο. Όταν άφησε τη θάλασσα παντρεύτηκε μια Θεσσαλονικιά, απέκτησε τρία παιδιά και ζει στη γειτονιά μου με την οικογένεια του και το χάσκι του.
Προχθές τον συνάντησα στο μπακάλικο της γειτονιάς –ναι, υπάρχουν ακόμα μπακάλικα- και ξεκίνησα να τον ρωτάω για τα ταξίδια του. Η κουβέντα μας πέρασε στη μαγειρική και στην Επανάσταση των Γαρύφαλλων. Έμαθα μια πολύ ωραία συνταγή για μπακαλιάρο και πολλές λεπτομέρειες για την αναίμακτη –σχεδόν- επανάσταση που ανέτρεψε τη μισού αιώνα δικτατορία της Πορτογαλίας. Μεταφέρω ό,τι έμαθα και όπως τα θυμάμαι -με λίγη βοήθεια στις λεπτομέρειες από το διαδίκτυο.
~~{}~~
Καταρχάς να πούμε ότι ο μπακαλιάρος είναι το εθνικό φαγητό των Πορτογάλων. Έχουν 365 συνταγές για αυτό το ψάρι, μία για κάθε ημέρα του χρόνου. Αυτή που έμαθα λέγεται «bacalao grão de bico» ή κάτι παρόμοιο.
Για τη συνταγή μας θα χρειαστούμε:
250 γρ. παστό μπακαλιάρο
Μισό κιλό πατάτες
3 αυγά
Φρέσκα Κρεμμυδάκια
150 γρ ρεβίθια
Μαϊντανό
λάδι, αλάτι, ρίγανη, πιπέρι, λεμόνι
Προετοιμασία: Βάζουμε τα ρεβίθια σε νερό να φουσκώσουν. Βάζουμε και τον μπακαλιάρο σε νερό για 24 ώρες, για να φύγει το αλάτι.
Μέχρι να ξαλμυριστεί μαθαίνουμε λίγα πράγματα για τη δικτατορία του Σαλαζάρ.
~~{}~~
Δεν ξεκίνησε εκείνος τη δικτατορία που ανέτρεψε το εύθραυστο δημοκρατικό καθεστώς της Πορτογαλίας, το 1926. Ο Αντόνιο ντε Ολιβέιρα Σαλαζάρ ήταν καθηγητής οικονομικών -τεχνοκράτης με άλλα λόγια.
Έγινε αρχικά υπουργός οικονομικών και τέσσερα χρόνια αργότερα πρωθυπουργός. Ονόμασε το νέο καθεστώς Estado Novo (Νέο κράτος) και κυβέρνησε για 36 (!) χρόνια, μέχρι που αναγκάστηκε –λόγω εγκεφαλικού- να παραδώσει την εξουσία στον καθηγητή νομικής –άλλος ένας τεχνοκράτης- Καετάνο.
Ο Σαλαζάρ, παρότι ήταν οικονομολόγος, κατάφερε να κάνει την Πορτογαλία μία από τις φτωχότερες χώρες της Ευρώπης, καθώς να κάνει και πολλά άλλα “καλά”.
Η μυστική αστυνομία της Πορτογαλίας ήταν ισάξια με τη γερμανική Γκεστάπο. Τους αντιφρονούντες τους έστελνε σε ειδυλλιακά μέρη όπως το Πράσινο Ακρωτήριο, και συγκεκριμένα σε μια νησιωτική φυλακή ονόματι Ταρραφάλ, όπου όσοι επιχειρούσαν να αποδράσουν γινόντουσαν γεύμα για τους καρχαρίες.
Χαρακτηριστική ήταν και η αποικιοκρατική του εμμονή. Όταν, το 1961 οι Ινδοί διεκδίκησαν την Γκόα, που ήταν ακόμα πορτογαλική αποικία, ο Σαλαζάρ διέταξε το στρατηγό του να την υπερασπιστεί μέχρι «του τελευταίου άντρα». Ο στρατηγός, μόλις έχασε αρκετούς άντρες και μια φρεγάτα, αναγκάστηκε να παραδοθεί. Και ο Σαλαζάρ τον εξόρισε, επειδή παράκουσε τις εντολές του.
~~{}~~
Αλλά για να δούμε τι γίνεται με το δικό μας γεύμα.
Στην αυθεντική συνταγή τον μπακαλιάρο δεν τον μαγειρεύουμε, αφού έχει ψηθεί μέσα στο αλάτι τόσο καιρό. Αλλά αν σας φαίνεται λίγο παράξενο να τον φάτε έτσι μπορείτε να τον αχνίσετε λιγάκι. Απλά σε μια κατσαρόλα βάζετε μισό δάκτυλο νερό και τον βράζετε για λίγα λεπτά.
Μόλις ο μπακαλιάρος μας είναι έτοιμος βράζουμε τις πατάτες, τα ρεβύθια και τα αυγά. Έπειτα κόβουμε όλα μας τα υλικά σε πολύ λεπτές φέτες.
Μέσα σ’ ένα ταψί στρώνουμε στη σειρά: Πατάτες, αυγά, πατάτες (ξανά), μπακαλιάρο, κρεμμυδάκι και ρεβίθια. Σε κάθε στρώση ρίχνουμε αλάτι και ρίγανη. Στο τέλος, από πάνω, ρίχνουμε ελαιόλαδο και λεμόνι. Βάζουμε το ταψί στο ψυγείο για μία ώρα, ώστε να δέσουν τα υλικά.
Όσο περιμένουμε πηγαίνουμε να κόψουμε γαρύφαλλα από την αυλή μας.
~~{}~~
Η «Επανάσταση των Γαρύφαλλων» (Revolucao dos Cravos) δεν θεωρείται λαϊκή επανάσταση, αφού την οργάνωσε και την έκανε ο στρατός, συγκεκριμένα το «Κίνημα των Ενόπλων Δυνάμεων», με αρχηγό τον ταγματάρχη Οτέλο Σαράιβα ντε Καρβάλιο.
Όμως η βάση της και οι πηγές της βρίσκονταν στη λαϊκή δυσαρέσκεια ενάντια στη δικτατορία του Καετάνο. Το «Νέο Κράτος» ξόδευε το 40% του προϋπολογισμού του προκειμένου να διατηρήσει –δια της βίας φυσικά- τις αποικίες του.
Η ελληνική κυβέρνηση ξοδεύει πολλά περισσότερα για να αποπληρώνει τα δάνεια που της δίνει η Ευρωπαϊκή Τράπεζα και το ΔΝΤ, αλλά αυτό δεν έχει καμιά σχέση με την «Επανάσταση των γαρύφαλλων».
Ένα από τα παράξενα αυτής της επανάστασης ήταν ότι το σύνθημα δόθηκε με δύο τραγούδια. Το πρώτο ήταν το «Μετά το Αντίο», που εκπροσωπούσε τη χώρα στο διαγωνισμό της Γιουροβίζιον. Μόλις μεταδόθηκε οι στρατιωτικοί άρχισαν να ετοιμάζονται.
Το δεύτερο τραγούδι ήταν το «Αντίο, μελαψή πόλη» που ακούστηκε τα ξημερώματα από το κρατικό ραδιόφωνο και το Κίνημα των Ενόπλων Δυνάμεων βγήκε στους δρόμους.
Χιλιάδες κόσμου τους ακολούθησαν στη Λισαβώνα και προέτρεπαν τους κυβερνητικούς στρατιώτες να συμπαρασταθούν στους επαναστάτες, βάζοντας στις κάνες των όπλων τους γαρύφαλλα, τα οποία αφθονούν στην Πορτογαλία την άνοιξη. Υπήρξαν μόνο τέσσερις νεκροί, από τους πυροβολισμούς της μυστικής αστυνομίας προς το πλήθος.
Λίγες ώρες μετά οι επαναστάτες είχαν επικρατήσει και ο Καετάνο αναχώρησε –με αεροπλάνο μάλλον, όχι με ελικόπτερο- για τη Βραζιλία. Το 1976 έγιναν οι πρώτες δημοκρατικές εκλογές μετά από πενήντα χρόνια και αναδείχτηκε πρωθυπουργός ο σοσιαλιστής Σοάρες.
~~{}~~
Όμως -όπως γνωρίζουμε από προσωπική μας πείρα- ο «σοσιαλισμός κατ’ όνομα» δε διαφέρει και πολύ από τον ολοκληρωτισμό του οικονομικού συστήματος, που συνηθίζεται να αποκαλούμε νεοφιλελευθερισμό, αν και στην ουσία είναι κρατικός φιλελευθερισμός, όπου το κράτος προασπίζεται τα συμφέροντα των τραπεζών, των πολυεθνικών και των λοιπών κοτζαμπάσηδων.
Ο πρωτεργάτης της Επανάστασης των Γαρύφαλλων, ταγματάρχης Καρβάλιο, δέκα χρόνια αργότερα καταδικάστηκε σε 17 χρόνια φυλάκισης, ως ηγέτης δύο τρομοκρατικών οργανώσεων, σε μια δίκη που χαρακτηρίστηκε παρωδία ακόμα και από τις φιλοκυβερνητικές εφημερίδες.
Οι Πορτογάλοι συνεχίζουν να τρώνε μπακαλιάρο, χωρίς αποικίες και Σαλαζάρ πια, αλλά ως αποικία της νέας παγκόσμιας κυβέρνησης που ανατέλλει αργά, αλλά σταθερά.
Κι εμείς μπορούμε να στολίσουμε τη σαλάτα μας με τα γαρύφαλλα που μαζέψαμε και να ακούσουμε το «Grandola, Vila Morena», του αντιστασιακού Ζέκα Αφόνσο, πριν απολαύσουμε το τελευταίο μας γεύμα –έτσι όπως μας έχουν καταντήσει κάθε μας γεύμα μπορεί να είναι και το τελευταίο.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Προσθήκη, τέσσερα χρόνια μετά:
Το χάσκι πέθανε και το μπακάλικο έκλεισε. Σοσιαλισμό κατ’ όνομα δεν έχουμε, τον αντικαταστήσαμε με την αριστερά κατ’ όνομα και κατ’ επίφαση. Αλλά συνεχίζουμε να έχουμε ΔΝΤ. Και μπακαλιάρο.
