Μάρλον Μπράντο: Σύντομη βιογραφία ενός θεού

Ανάμνηση:
Είμαι είκοσι χρονών, η τελευταία χρονιά στο πατρικό μου. Στην ΕΡΤ-2 παίζει το “Λεωφορείο ο Πόθος”. Έχω ακούσει πολλά γι’ αυτήν την ταινία και στρώνομαι στο σαλόνι να τη δω. Η μητέρα μου κοιτάει απαθής την οθόνη. Ό,τι και να ‘δειχνε θα το ‘βλεπε.

Ο Στάνλεϊ Κοβάλσκι εμφανίζεται συνοφρυωμένος και ιδρωμένος. Μικρές κινήσεις, ζωώδεις. Ο Καζάν κάνει ένα κοντινό στο πρόσωπο του. Η μητέρα μου μοιάζει να ξυπνάει.

“Ο Μάρλον Μπράντο είναι;” με ρωτάει.

Τον κοιτάει καλά και λέει: “Τι όμορφος! Σαν θεός του Ολύμπου!”

Ναι, ένας κτηνώδης θεός.

~~{}~~

Ένας ορισμός της μεγαλοφυίας θα μπορούσε να είναι ο εξής: Άνθρωποι που δημιούργησαν τον κόσμο απ’ την αρχή. Ο Μπράντο άλλαξε την υποκριτική, ενσαρκώνοντας τον Ηθοποιό, έτσι όπως τον είχε οραματιστεί ο Στανισλάβσκι.

Το αποδεικτικό της μεγαλοφυίας του είναι ότι δεν κόπιασε ιδιαίτερα για να το κάνει.

Έγραφε η δασκάλα του στο Άκτορς Στούντιο, η Στέλλα Άντλερ:
“Ο Μάρλον ποτέ δεν χρειάστηκε να μάθει να παίζει. Ήξερε. Απ’ την αρχή ήταν ηθοποιός. Τίποτα ανθρώπινο δεν του ήταν ξένο. Είχε την δυνατότητα να παίξει οποιονδήποτε ρόλο. […] Δεν του δίδαξα τίποτα. Του άνοιξα την πόρτα και μπήκε μέσα μόνος του.”

Κάποιος σκηνοθέτης που είχε δει την πρώτη εκδοχή του Λεωφορείου στο Μπρόντγουεϊ έγραψε:
“Ήταν φρικτό και ταυτόχρονα ευγενές και υψηλό. Μόνο μια φορά σε κάθε γενιά μπορείς να δεις τέτοιο πράγμα στο θέατρο.”

Όμως πώς έφτασε ο Μπράντο ως την Νέα Ορλεάνη του Τένεσι Ουίλιαμς και την Νέα Υόρκη του Καζάν;

~~{}~~

Ο Μάρλον γεννήθηκε στις 3 Απριλίου 1924, στην Ομάχα της Νεμπράσκα.

Ο πατέρας του ήταν πλασιέ γεωργικών μηχανημάτων. Ποτέ δεν έδωσε σημασία στον γιο του και τον θεωρούσε ανάξιο για οτιδήποτε. Ο Μπράντο σ’ όλη του τη ζωή έμοιαζε να προσπαθεί να αποδείξει ότι είναι άξιος.

Όμως είχε δεθεί με την μητέρα του, μια γυναίκα όλο ζωντάνια, που έκανε ερασιτεχνικά θέατρο. Αυτή έσπρωξε και τα τρία παιδιά της στο σανίδι.

~~

Σαν παιδί ήταν άτακτος κι ανεξάρτητος, με ιδιαίτερη αγάπη για τους απόκληρους. Έτσι κάποια μέρα είχε πάει στο σπίτι μια αλκοολική γυναίκα που συνάντησε στο δρόμο.

Όποιο αδέσποτο έβρισκε το μάζευε, μετατρέποντας την αυλή τους σε ζωολογικό κήπο. Δενόταν τόσο πολύ μαζί τους που δεν ήθελε να τ’ αποχωριστεί, ακόμα κι όταν πέθαιναν. Είχε μια αγαπημένη κότα, την όποια είχαν θάψει κι είχε ξεθάψει πολλές φορές. Ήταν πεισματάρης.

~~{}~~

Παρένθεση: Η κότα σε βομβαρδισμό

Υπάρχει αυτή η ανεκδοτολογική ιστορία απ’ το Άκτορς Στούντιο: Η Άντλερ ζήτησε απ’ τους μαθητές της να κάνουν ότι είναι κότες, τη στιγμή που σημαίνει συναγερμός (ήταν κατά τη διάρκεια του δεύτερου παγκόσμιου πολέμου).

Όλοι οι μαθητές ξεκίνησαν να κακαρίζουν και να φτεροκοπάνε. Ο Μπράντο κοκάλωσε.

“Τί κάνεις;” τον ρώτησε η Άντλερ.

“Γίνομαι κότα”, είπε εκείνος

Τέλος παρένθεσης

~~{}~~

Στο σχολείο ο Μπράντο δεν ήταν απλώς κακός μαθητής, ήταν αυτός που πάντα δημιουργούσε προβλήματα. Ο διευθυντής του θυμόταν ότι ο μικρός Μάρλον ήταν σχεδόν κάθε απόγευμα τιμωρία. Ναι, ήταν κι αυτός ένας απ’ τους “Κακοί μαθητές, μεγαλοφυείς ενήλικες” που είδαμε σε προηγούμενο κείμενο (http://sanejoker.info/2013/01/bad-education.html)

Ο πατέρας του, για να τον κάνει άντρα κι αφού είχε ήδη αποβληθεί από πολλά σχολεία, τον έγραψε, στα δεκάξι του, στη Στρατιωτική Ακαδημία του Φάριμπολτ.

Ο Μάρλον, όπως ήταν φυσικό, όχι μόνο δεν πειθάρχησε, αλλά κόντεψε να διαλύσει την Ακαδημία. Έκανε πολλά, αλλά τον έδιωξαν μόνο όταν έβαλε μια βόμβα (μικρή βόμβα) στην πόρτα κάποιου καθηγητή.

~~

Όταν γύρισε σπίτι, ο αγανακτισμένος πατέρας του βρήκε μια δουλειά που ταίριαζε στον χαρακτήρα του και στις ικανότητες του: Εργάτης σε μια εταιρεία που άνοιγε βόθρους!

Ο Μάρλον δούλεψε έξι βδομάδες, μάλλον για ν’ αποδείξει στο πατέρα του ότι δεν φοβόταν τη δουλειά και μετά έφυγε με ότοστοπ για την Νέα Υόρκη. (Όπως έκανε κι ο Μπομπ Ντίλαν, δέκα χρόνια αργότερα: “Τέσσερις συναυλίες και μια κηδεία για τον Μπομπ Ντίλαν” http://sanejoker.info/2014/07/four-concerts-and-a-funeral-for-bob-dylan.html)

~~{}~~

Στην Νέα Υόρκη άφησε όνομα ως εραστής. Οι γυναίκες που παρατούσε τον έψαχναν εναγωνίως. Κάποιος φίλος που τον φιλοξενούσε είχε αναγκαστεί, όταν ο Μάρλον μετακόμισε, να βάλει μια ταμπέλα έξω απ’ την πόρτα του: “Ο Μπράντο δεν μένει πια εδώ”, για να μην τον ενοχλούν οι πρώην.

~~

Κουτσομπολίστικη παρένθεση

Κάποιος είχε πει για τον Μπράντο: “Πηδούσε ό,τι κινιόταν. Άντρες και γυναίκες”.

Τέλος παρένθεσης.

~~{}~~

Το φθινόπωρο του 1943, σε ηλικία 19 χρονών, μπήκε στο Θεατρικό Εργαστήρι της Νέας Σχολής Κοινωνικών Ερευνών, τον πρόδρομο του περίφημου Άκτορς Στούντιο.

Η Στέλλα Άντλερ, αφού παρακολούθησε μία μόλις πρόβα του υποψήφιου, είπε στον σκηνοθέτη: “Σ’ ένα χρόνο αυτό το κουτάβι θα ‘ναι ο καλύτερος ζαν πρεμιέ της Αμερικής.”

Ο Μπράντο έμεινε στη σχολή μόνο ένα χρόνο. Αυτή ήταν η εκπαίδευση του.

~~

Ο πρώτος ρόλος που έπαιξε (στο θέατρο) ήταν ενός δεκαπεντάχρονου. Ο σκηνοθέτης Ρόμπερτ Λιούις που τον είδε διηγείται:

“Όταν τον είδα ήταν τόσο αληθινός που σχεδόν δεν καταλάβαινες ότι έπαιζε. Νόμιζα ότι ήταν ένα αγόρι που το είχαν βρει στο δρόμο και το είχαν ανεβάσει στη σκηνή μόνο και μόνο για να είναι ο εαυτός του.”

~~

Η πρώτη συνάντηση του Καζάν με τον Μπράντο έγινε σε μια οντισιόν για το θεατρικό Truckline Cafe. Ο Καζάν τον απέρριψε, επειδή δεν ήταν καλός στην “ανάγνωση”. Δεν τόνιζε σωστά και μασούσε τις λέξεις (κάτι που αργότερα έγινε το σήμα κατατεθέν του).

Ο νεαρός Μπράντο ήρθε πολλές φορές σε σύγκρουση με τους σκηνοθέτες και τους παραγωγούς. Δεν του άρεσε να κάνει αναγνώσεις, δεν μπορούσε απλά να στέκεται και να διαβάζει. Ήταν ηθοποιός του σώματος, όχι των λέξεων.

Για να εκφραστεί έπρεπε να σωματοποιήσει.

Και δεν μπορούσε ν’ ανεχτεί κανέναν. Ήταν προκληκτικός και θρασύς. Όταν του έδωσαν να κάνει την ανάγνωση μιας ελαφριάς κωμωδίας εκείνος διάβασε μια-δυο γραμμές και μετά πέταξε το κείμενο στα μούτρα του σκηνοθέτη, λέγοντας: “Δεν ξέρεις ότι υπάρχουν εκεί έξω άνθρωποι που πεινάνε;”

Ο Μάρλον δεν θα τα πήγαινε καλά με τις κωμωδίες.

~~{}~~

Το 1947 η ιμπρεσάριος του Μπράντο διάβασε το θεατρικό ενός νέου συγγραφέα, του Τένεσι Ουίλιαμς. Πίστεψε ότι ο πελάτης της θα ήταν ο καλύτερος γι’ αυτόν τον ρόλο, παρότι δεν είχε παίξει ποτέ κάτι παρόμοιο. Ο Καζάν, που είχε αναλάβει την σκηνοθεσία, συμφώνησε κι έστειλε τον Μπράντο στον Ουίλιαμς. Ο συγγραφέας, μόλις τον είδε, κατάλαβε ότι είχε μπροστά του τον Κοβάλσκι.

Το βράδυ της 3ης Δεκεμβρίου του 1947, λίγο πριν σηκωθεί η αυλαία για την πρεμιέρα του Λεωφορείου, ο Μάρλον έλαβε ένα τηλεγράφημα:

“Κουράγιο, αγόρι μου, και πέστα χύμα. Απ’ αυτόν τον βρωμοπολωνό που παίζεις κάποια μέρα θα βρεθείς να ‘σαι ένας μεγάλος ηθοποιός, γιατί έχεις κάτι που κάνει το θέατρο ένα πλήθος πιθανοτήτων για σένα. Με μεγάλη ευγνωμοσύνη, Τένεσι Ουίλιαμς.”

~~

Η παράσταση είχε τεράστια επιτυχία, είναι μία απ’ τις γνωστές παραστάσεις που έχουν παιχτεί. Όταν συμπλήρωσε τις 300 ο Μπράντο έφυγε για το Χόλιγουντ και δεν ξανάπαιξε στο θέατρο.

Στους δημοσιογράφους είπε ότι το έκανε γιατί δεν είχε την ηθική δύναμη ν’ αρνηθεί τα δολάρια.

Η κινηματογραφική μεταφορά του Λεωφορείου, πάλι με τον Καζάν στην σκηνοθεσία, έγινε ακόμα μεγαλύτερη επιτυχία. Τόσο μεγάλη που πενήντα χρόνια μετά την παίζουν στην ελληνική τηλεόραση.

~~

Έπαιξε στο Viva Zapata, σε σενάριο του νομπελίστα Στάινμπεκ και σκηνοθεσία Καζάν. Πήρε το πρώτο του όσκαρ για το “Λιμάνι της Αγωνίας”, πάλι του Καζάν. Το δεύτερο όσκαρ θα το αρνιόταν, μέσω μιας Ινδιάνας.

~~{}~~

Τα επόμενα δέκα χρόνια ο Μπράντο παγιδεύτηκε σ’ ασήμαντες ταινίες και σ’ εξωτικές καλλονές. Παντρεύτηκε κάποιες απ’ αυτές τις μελαχρινές  (από Ινδία, από Νότια Αμερική, από Ταϊτή) και έκανε παιδιά με όλες. Αλλά δεν έμεινε σε κανέναν γάμο.

Οι ταινίες που έπαιξε ήταν όλες αποτυχίες, καλλιτεχνικά κυρίως, αλλά τις περισσότερες φορές και εμπορικά.

Οι κριτικοί και οι παραγωγοί θρηνούσαν την παρακμή ενός μεγάλου ταλέντου.

Ο Καζάν, που ήξερε περισσότερα, έγραφε:

“Ο Μπράντο ήταν καλός σ’ όλους τους ρόλους που ανέλαβε, αλλά έμοιαζε με παγιδευμένο γίγαντα σ’ όλες εκείνες τις ασήμαντες ταινίες.”

Ένας παγιδευμένος θεός.

Πράγματι, ο Μπράντο μπόρεσε να δείξει το μεγαλείο της εκφραστικής του δύναμης, μόνο όταν συνεργάστηκε με σκηνοθέτες-γίγαντες.

Πρώτος ήταν ο Καζάν. Ακολούθησε ο Κόπολα και ο Μπερτολούτσι.

~~{}~~

Το 1971 ο Κόπολα τον πρότεινε για τον ρόλο του Βίτο Κορλεόνε. Η Παραμάουντ του είπε να το ξεχάσει. Ο Μπράντο ήταν “δηλητήριο των Box Office”, ένας αποτυχημένος.

Ο Κόπολα, όπως κι ο Καζάν, ήξερε κάτι παραπάνω.

Έκανε ένα δοκιμαστικό του Κορλεόνε, με τον Μπράντο μακιγιαρισμένο. Οι παραγωγοί ενθουσιάστηκαν, χωρίς να ξέρουν ποιος ήταν. Όταν έμαθαν προσπάθησαν να το αποφύγουν, αλλά ο Κόπολα επέμενε.

~~

Ο Μπράντο έπαιξε τον Νονό και κέρδισε το δεύτερο όσκαρ. Αλλά ποτέ δεν το πήρε. Δεν γνωρίζω αν υπάρχει άλλος άνθρωπος που έχει αρνηθεί το όσκαρ. Ξέρω ότι κάτι παρόμοιο έκανε ο Σαρτρ με το νόμπελ.

Ο Μπράντο έστειλε μια Ινδιάνα (μια Αμερικανίδα ουσιαστικά, αφού αυτοί είναι οι αυτόχθονες Αμερικάνοι) ν’ αρνηθεί το όσκαρ μπροστά στις κάμερες και να μιλήσει για τη γενοκτονία των Αμερινδιάνων.

Σάλος στο Χόλιγουντ. Κι αυτό δεν ήταν τίποτα.

~~{}~~

Το 1973, ο πενηντάρης πλέον Μπράντο, πρωταγωνιστεί στο “Τελευταίο ταγκό στο Παρίσι”, του Μπερτολούτσι.

Κάποιοι χαρακτήρισαν την ταινία πορνογραφική. Τώρα πια θεωρείται ένας σταθμός στην ιστορία του κινηματογράφου.

~~

Μερικά χρόνια αργότερα ο Κόπολα σκηνοθετεί ξανά τον Μπράντο, σε μια ταινία που θεωρείται απ’ τις κορυφαίες όλων των εποχών.

Στο “Αποκάλυψη, Τώρα!” ο Μπράντο ενσαρκώνει με μοναδικό και απερίγραπτο τρόπο τον μεγαλοφυή, μεγαλομανή, αλαζόνα και παρανοϊκό συνταγματάρχη Κουρτς.

Ο τρόπος με τον οποίο φτύνει τις τελευταίες του λέξεις “The horror…. The horror”, είναι η καρδιά της Καρδιάς του Σκότους.

Και η σκηνή όπου διαβάζει την ποίηση του Έλιοτ, ενώ χαϊδεύει το ξυρισμένο του κρανίο στο ημίφως, είναι κάτι που δεν μπορείς να ξεχάσεις.

~~{}~~

Έπειτα ο Μπράντο έκανε τον μπαμπά του Σούπερμαν (πέντε λεπτά – ένα εκατομμύριο δολάρια), έπαιζε σ’ άλλες αδιάφορες ταινίες, πάχυνε, πάχυνε περισσότερο, πέθανε.

Τι έμεινε;

Γράφει ο κριτικός τέχνης, Πωλ Ζίμερμαν:

“Καθένας μπορεί να γίνει ηθοποιός. Αλλά μόνο ένας Μπράντο υπάρχει. Οι μεγάλοι του ρόλοι, κι ακόμη μερικοί λιγότερο σημαντικοί, πλαταίνουν την ανθρωπιά μας, μεγαλώνουν την ευαισθησία μας, μας πληροφορούν για την ίδια μας τη ζωή. Καθένας από μας που τον είδε, κάτι άλλαξε μέσα του. Μας έδειξε τι σημαίνει να ‘σαι άνθρωπος”.

Ο Μπράντο ήταν ένας θεός που έπαιξε ρόλους ανθρώπων. Ένας ολύμπιος θεός, με πάθη και αδυναμίες.

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

Στο βίντεο ο Μπράντο διαβάζει T.S.Eliot, από το Αποκάλυψη, Τώρα, του Κόπολα.

Υλικό άντλησα απ’ το “Ο Μάρλον Μπράντο δεν μένει πια εδώ”, εκδόσεις ΟΔΟΣ ΠΑΝΟΣ