(Επαναστατική Κουζίνα)
Φίλες και φίλοι, καλώς ήρθατε για άλλη μια φορά στην κουζίνα μας.
Στην αποψινή μας εκπομπή θα μαγειρέψουμε τσέχικη πατατόσουπα. Μέχρι να γίνει το φαγητό μας θα ασχοληθούμε με έναν άνθρωπο που έφερε την επανάσταση στη λογοτεχνία, αλλά πέθανε από ασιτία.
~~
Γιατί πατατόσουπα; Οι πατάτες, από τη στιγμή που πέρασαν τον Ατλαντικό και ήρθαν στη γερασμένη Ευρώπη, έγιναν το φαγητό των φτωχών και των κατατρεγμένων.
Οι Ιρλανδοί το ξέρουν καλά αυτό. Άλλωστε η Ιρλανδία αναφέρεται σκωπτικά και ως η “Δημοκρατία της Πατάτας”.
Μέχρι το 1845 οι Ιρλανδοί τρέφονταν αποκλειστικά με πατάτες. Τα υπόλοιπα τρόφιμα εξάγονταν στη “μητέρα” Βρετανία, για να χορτάσει η βασιλική οικογένεια. Εκείνη τη χρονιά ο περονόσπορος κατέστρεψε ολοσχερώς τη σοδειά πατάτας. Ενάμιση εκατομμύριο Ιρλανδοί πέθαναν από ασιτία. Άλλοι τόσοι αναγκάστηκαν να μεταναστεύσουν στην Αμερική.
Ο λιμός ήταν η αφορμή της Επανάστασης της Πατάτας, η οποία καταστάλθηκε βίαια από τα Βρετανικά στρατεύματα. Όμως εκείνη η πρώτη εξέγερση έγινε ο περονόσπορος που οδήγησε μετά από μερικά χρόνια στην ανεξαρτησία της Ιρλανδίας.
—{}—
Μια εικόνα αξίζει όσο χίλιες λέξεις, λένε κάποιοι. Πόσο άραγε να αξίζει ένας πίνακας; Ειδικά αν είναι του Βαν Γκογκ;
“Οι πατατοφάγοι” του Βαν Γκογκ απεικονίζουν την πραγματικότητα των πληβείων της Ευρώπης,
το 19ο αιώνα.
Μια ολόκληρη οικογένεια μαζεμένη γύρω από μια πιατέλα με πατάτες.
Ο Βαν Γκογκ ήταν ένας καταραμένος επαναστάτης. Όσο ζούσε πάλευε με τη μανιοκατάθλιψη και τη φτώχεια. Μόλις έναν πίνακα κατάφερε να πουλήσει, τo “Κόκκινo Αμπέλι”.
Τώρα πια κάθε του πίνακας αξίζει εκατομμύρια. Θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους ζωγράφους όλων των εποχών και τον γνωρίζουν ακόμα και τα παιδιά.
Αλήθεια θα ήθελα να είχα μια μηχανή του χρόνου, να ταξιδέψω ως το δωματιάκι του στην Αρλ και να του πω ότι κάποια μέρα οι άνθρωποι θα συνωστίζονταν στο ΜοΜΑ για να δουν τον “Έναστρο Ουρανό” του.
Ο Βαν Γκογκ ήταν ένας καταραμένος, γιατί πέθανε μόνος, να αιμορραγεί για δυο μέρες, και ίσως να σκέφτεται ότι όλη του η ζωή πήγε στράφι, δοσμένη σε μια χίμαιρα, σ’ ένα μάταιο όνειρο.
—{}—
Το όνειρο μας οδηγεί στον άλλο καταραμένο, αυτόν που επηρέασε τη λογοτεχνία περισσότερο από δέκα νομπελίστες μαζί, αλλά δεν εξέδωσε ούτε ένα μυθιστόρημα πριν φθίσει, στα 41 του χρόνια.
Και τώρα περνάμε από το requiem σε allegro για να δούμε τι υλικά θα χρειαστούμε για την τσέχικη πατατόσουπα μας.
~~
Τσέχικη Πατατόσουπα:
Ένα κιλό πατάτες
Ένα κρεμμύδι
Μισό κιλό μανιτάρια
Λίγα καρότα
Ένα τέταρτο λάχανο (αυτό δεν υπάρχει στην αυθεντική συνταγή, αλλά στη μαγειρική, όπως και στην τέχνη, καλό είναι να αυτοσχεδιάζουμε).
Μισό κουταλάκι πάπρικα (το αγαπημένο μπαχαρικό της Κεντρικής Ευρώπης)
Ένα αυγό
Χυμός από λεμόνι
Ελαιόλαδο (οι Τσέχοι χρησιμοποιούν βούτυρο, αλλά η fusion κουζίνα είναι πάντα πιο εύκολη και απολαυστική).
Με αυτά μόνο τα υλικά (κόστος γύρω στα τρία πέντε ευρώ) θα φτιάξετε μια θρεπτική σούπα, που θα σας κρατάει ζεστούς όταν δεν θα έχετε θέρμανση.
Πριν την εκτέλεση ας ψάξουμε να βρούμε κατσαρίδες στην Πράγα.
~~{}~~
“Όταν ξύπνησε ο Γκρέγκορ Σάμσα αντιλήφτηκε ότι είχε μεταμορφωθεί σε ένα τεράστιο έντομο.”
Αυτή είναι η καλύτερη αρχή βιβλίου που έχει γραφτεί ως σήμερα.
Αλλά δεν θα αρκούσε για να μνημονεύουμε τον Κάφκα κάθε φορά που αναφερόμαστε στη μοντέρνα γραφή.
Ήταν δύο άλλα βιβλία που γλίτωσαν από τη φωτιά, παρά την αντίθετη γνώμη του δημιουργού τους, η “Δίκη” και ο “Πύργος”.
~~
Ο Κάφκα ήταν ένας βασανισμένος άνθρωπος. Πέρασε όλη του τη ζωή με φυματίωση και τελικά πέθανε από αυτή. Οι τελευταίες του μέρες ήταν αντιγραφή από τη “Μεταμόρφωση”. Ο Κάφκα, όπως και ο ήρωας του, ο Σάμσα, πέθανε από ασιτία.
Όσο ζούσε ήταν υπάλληλος ασφαλιστικής εταιρείας. Έτρεμε τον πατέρα του και δεν κατάφερε να παντρευτεί τη γυναίκα που αγάπησε. Μόνη του ευχαρίστηση ήταν η συγγραφή, αλλά και σε αυτή ήταν ιδιαζόντως ψυχαναγκαστικός.
Δεν κατάφερε να ολοκληρώσει κανένα από τα μυθιστορήματα του. Τη “Δίκη” την ολοκλήρωσε ο καλύτερος του φίλος, ο Μαξ Μπροντ. Ο “Πύργος” είναι εμφανώς ημιτελής, αφού δεν έχει τέλος, και η “Αμερική” είναι μόνο η αρχή ενός μυθιστορήματος.
Όταν πέθαινε έδωσε εντολή στον Μαξ Μπροντ να κάψει όλα τα μυθιστορήματα, τα διηγήματα, τις επιστολές, τα ημερολόγια, τα σχεδιάσματα, ό,τι είχε γράψει.
Ο Μπροντ παράκουσε την τελευταία επιθυμία του Κάφκα. Επιμελήθηκε, διόρθωσε, συμπλήρωσε τα κείμενα και τα εξέδωσε.
Και έτσι, τόσο απλά, με τρία ημιτελή μυθιστορήματα που γλίτωσαν από το ολοκαύτωμα, άλλαξε η
παγκόσμια λογοτεχνία.
“Πώς έγινε αυτό;” θα αναρωτιέστε.
Ας φτιάξουμε την πατατόσουπα μας.
~~
Εκτέλεση:
Κόβουμε τις πατάτες σε κύβους. Αφήνουμε μόνο μία ολόκληρη. Ψιλοκόβουμε το κρεμμύδι, τα μανιτάρια, τα καρότα και το λάχανο. Τα τσιγαρίζουμε όλα μαζί, προσέχοντας να μην κολλήσουν οι πατάτες. Λίγο πριν ρίξουμε νερό προσθέτουμε την πάπρικα.
Μισή ώρα μετά βγάζουμε την ολόκληρη πατάτα και την αλέθουμε στο μπλέντερ. Ρίχνουμε το χυλό στην κατσαρόλα, για να πήξει λιγάκι η σούπα μας.
Μετά αυγοκόβουμε.
Προειδοποίηση: Οι γυναίκες που έχουν περίοδο δεν πρέπει να φτιάχνουν αυγολέμονο, γιατί τους “κόβει”. Έτσι έλεγε η γιαγιά μου.
Η σούπα μας είναι έτοιμη. Φτηνή, θρεπτική, απολαυστική και χορταστική. Τι άλλο θέλετε τους χαλεπούς καιρούς που ζούμε;
—{}—
Επιστροφή στον Κάφκα.
Ο Μάρκες έλεγε ότι μόλις διάβασε Κάφκα κατάλαβε πως υπάρχουν κι άλλοι τρόποι να γραφτεί ένα μυθιστόρημα.
Ο Καμύ, ο Σαρτρ και ο Κορτάσαρ πατήσανε πάνω στους ώμους του Κάφκα. Ήταν πρόδρομος του Μαγικού Ρεαλισμού και του Παράλογου.
Αλλά τι το ιδιαίτερο είχε αυτός ο ασφαλιστικός υπάλληλος; Ο Βάργκας Μάριο Λιόσα πιστεύει ότι ο Τσέχος 
συγγραφέας υπερέβη, για πρώτη φορά, τα όρια ανάμεσα στο φανταστικό και το πραγματικό.
Στα περισσότερα κείμενα του φανταστικού είναι ευδιάκριτη η ρωγμή ανάμεσα σε αυτό που υπάρχει και σε αυτό που ανήκει στη φαντασία.
Στα τρία μυθιστορήματα του Κάφκα δεν μπορείς να καταλάβεις με ακρίβεια πότε ξεκινάει η υπέρβαση. Σε μια περίληψη του Πύργου δεν θα βρεις τίποτα το φανταστικό.
Όμως, καθώς το διαβάζεις, και ενώ όλα μοιάζουν φυσιολογικά, παρασύρεσαι σε μια κατάσταση που μόνο φυσιολογική δεν είναι.
Δεν υπάρχουν εξωγήινοι ή ξωτικά, μαγεία ή επιστημονική φαντασία.
Ένας απλός άνθρωπος θέλει να πάει σ’ έναν Πύργο. Αλλά όλο κάτι συμβαίνει, κάτι συνηθισμένο, και ο άνθρωπος αυτός δεν φτάνει ποτέ στον Πύργο.
Δεν ξέρω πως θα τέλειωνε το μυθιστόρημα του ο Κάφκα, αν το τέλειωνε. Είναι ημιτελές, είναι τέλειο: Ένας άνθρωπος προσπαθεί να τελειώσει ένα μυθιστόρημα, αλλά ποτέ δεν το τελειώνει.
~~
Διάβασα την “Αμερική” πριν πολλά χρόνια. Τώρα πια θυμάμαι κάποιες σκηνές και δεν μπορώ να καταλάβω αν είναι αληθινές σκηνές από το βιβλίο ή αν τις ονειρεύτηκα.
Ο Κάφκα είναι ένας ονειρικός -κυριολεκτικά- συγγραφέας. Γράφει έτσι όπως ονειρευόμαστε. Κάθε εικόνα και κάθε κεφάλαιο, κάθε σκηνή, κάθε πρόσωπο, δεν έχουν καμιά σημασία από μόνα τους. Ο εγκέφαλος, για να δώσει νόημα σε αυτή την τυχαία επιλογή, φτιάχνει μια ιστορία.
Στο τέλος, ίσως και αφού περάσει λίγος καιρός από την ανάγνωση, το βιβλίο αγκιστρώνεται στο υποσυνείδητο σου.
Αναφερόμαστε συνήθως στον “καφκικό εφιάλτη”, αλλά στην ουσία δεν είναι εφιάλτης, είναι όνειρο, ένα όνειρο γραμμένο με λέξεις.
~~
Πριν αρκετά χρόνια βρέθηκα στην Πράγα. Έφαγα πατατόσουπα και περπάτησα στα σοκάκια της πιο όμορφης τουριστοπαγίδας.
Κάθε δέκα μέτρα έβρισκες ένα μαγαζί που πουλούσε μπλουζάκια με το πρόσωπο του Κάφκα. Μαζί με κάθε μπλουζάκι έπαιρνες και μια πρόσκληση για στριπτιζάδικο.
“Όταν ξύπνησε ο Φραντς Κάφκα αντιλήφτηκε ότι είχε μεταμορφωθεί σε ένα τεράστιο έντομο”.
~~{}~~
Η αρχική εικόνα είναι από την εικονογράφηση του Peter Mendelsund για το εξώφυλλο της “Μεταμόρφωσης”.
Δείτε τη δουλειά του Peter Mendelsund
http://www.casualoptimist.com/blog/2011/01/27/peter-mendelsund-and-the-art-of-metamorphosis/
