Φανταστείτε ότι είστε νοσοκόμα και φροντίζετε μια υπέργηρη κυρία που ψυχορραγεί. Την έχουν φέρει στο σπίτι της, αφού οι γιατροί δεν μπορούν να κάνουν τίποτα πια.
Είναι οι τελευταίες της στιγμές και οι συγγενείς περνάνε για να τη χαιρετήσουν, τελευταία φορά πριν αφήσει το μάταιο τούτο κόσμο.
Κάποια στιγμή βλέπετε να μπαίνει στο δωμάτιο η εγγονή, η οποία είναι σκληροπυρηνική άθεη και τα «λέει έξω από τα δόντια».
Η γιαγιά σηκώνει μετά βίας το χέρι και λέει:
«Κατερινούλα μου, φεύγω κι εγώ. Πάω να βρω τον παππού σου.»
Και τότε ακούτε την εγγονή να απαντάει:
«Ξεκόλλα, ρε γιαγιά. Πόσες φορές θα στο πω; Δεν υπάρχει τίποτα μετά, απλά σταματάει το μηχάνημα και τα σκουλήκια κάνουν ένα γερό τσιμπούσι.»
–
Τι θα κάνατε εσείς αν ήσασταν η νοσοκόμα; Θα λέγατε στην εγγονή: «Καλά της είπες. Να μην πεθάνει χωρίς να γνωρίζει την αλήθεια.»
Ή –μόλις η εγγονή θα έβγαινε- θα της ρίχνατε στο κεφάλι ένα κουβά παγωμένο νερό, μπας και ξυπνήσει; (Της εγγονής, όχι της γιαγιάς).
~~{}~~
Στο προηγούμενο κείμενο μιλήσαμε για την εντιμότητα ως βασικό ηθικό προσόν. Αλλά δεν πρέπει να συγχέουμε την εντιμότητα με την αδυσώπητη ειλικρίνεια προς τους άλλους, τη διαρκή ανάγκη να λέμε πάντα την αλήθεια, κατάσταση που θα μπορούσαμε να ονομάσουμε «αληθομανία» (κατά το μυθομανία).
Γιατί αν η περιέργεια σκότωσε τη γάτα, τότε σίγουρα η ειλικρίνεια σκότωσε το σκύλο.
–
Μια και αναφερθήκαμε σε ζώα ας θυμίσουμε –πιθανότατα θα το ξέρετε- τις τελευταίες μελέτες στα πρωτεύοντα.
Οι ηθολόγοι ανακάλυψαν ότι το συνειδητό ψέμα είναι πολύ συνηθισμένο ανάμεσα στους κοντινότερους συγγενείς μας.
(Συνειδητό, γιατί και τα έντομα ψεύδονται, έχοντας -για παράδειγμα- χρώματα που υποδηλώνουν ότι είναι δηλητηριώδη, ενώ δεν είναι, αλλά αυτό είναι κάτι που δεν το αντιλαμβάνονται.)
Στους χιμπαντζήδες, γορίλες κλπ, η απάτη είναι τακτική που χρησιμοποιούν όλοι για να προσελκύσουν άτομα του αντίθετου φύλου, για να εξασφαλίσουν περισσότερη τροφή ή για να ανέβουν πιο ψηλά στην ιεραρχία της ομάδας (όποτε να έχουν περισσότερο σεξ και φαΐ).
Μάλιστα όσο πιο πειστικά και αποτελεσματικά ψεύδεται ένας χιμπαντζής τόσο πιο ευφυής θεωρείται (αλλά αυτό ίσως να είναι ανθρωπομορφισμός).
–
Μπορεί να σας φαίνεται ποταπότητα να συνδέουμε το ψέμα με την ευφυΐα, αλλά –πιστέψτε με- δε θα θέλατε να είχατε παντρευτεί έναν αληθομανή.
–
Φανταστείτε ένα παντρεμένο ζευγάρι την ώρα του πάθους (ναι, είναι Κυριακή).
Καθώς αγκαλιάζονται μες στο σκοτάδι, προσέχοντας μην κάνουν πολύ φασαρία και ξυπνήσουν τα παιδιά, η γυναίκα λέει στο αυτί του άντρα:
«Πες μου κάτι.»
Και ο άντρας λέει:
«Πάχυνες.»
Ή –ακόμα χειρότερα- λέει την απαγορευμένη λέξη που ξεκινάει από «Κ». Μη γίνεστε μακάβριοι, την άλλη λέξη εννοώ, την Κυτταρίτιδα.
–
Αντίστοιχα η αληθομανής σύζυγος, όταν ο άντρας της ρωτάει: «σ’ αρέσει αυτό που σου κάνω;» θα απαντήσει:
«Ο Τάκης το κάνει πολύ καλύτερα».
(Ο Τάκης είναι ο παιδικός σας φίλος που πάντα, όλα, τα κάνει καλύτερα από εσάς.)
Ή –ακόμα χειρότερα- του λέει στο αυτί:
«Τελικά έχεις το μικρότερο πέος που έχω δει.»
Και μετά ούτε το βιάγκρα δεν μπορεί να βοηθήσει τον κακόμοιρο σύζυγο.
–
Ευτυχώς -τις περισσότερες φορές- η σύζυγος μπορεί να σκεφτεί τον Τάκη εκείνη τη στιγμή, αλλά θα θυμηθεί και πόσο κάφρος είναι, πόσο νοιάζεται μόνο για τον εαυτό του, ενώ ο άντρας της είναι γλυκός, την αγαπάει και της το δείχνει -και είναι πολύ στοργικός πατέρας (και μάλλον δεν είναι η στιγμή του πάθους για να σκεφτεί όλα αυτά).
Οπότε παραβλέπει το μικρό του πέος και συνεχίζει να ζει μαζί του χωρίς να λέει πάντα αλήθεια –έχει και τον Τάκη για το ευχάριστο διάλειμμα.
–
Φανταστείτε αυτή την αληθομανή μητέρα να απαντάει στην ερώτηση του τετράχρονου γιού της, σχετικά με την ύπαρξη ή όχι του Άγιου Βασίλη:
«Όχι, δεν υπάρχει Άι Βασίλης ούτε ξωτικά και νεράιδες, και ναι, όλοι θα πεθάνουμε μια μέρα, κι εσύ θα πεθάνεις, μπορεί και αύριο σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα, και ο άνθρωπος που λες μπαμπά –στο λέω για να μη με ρωτάς μετά- δεν είναι ο πραγματικός σου πατέρας, αλλά ούτε κι αυτός το ξέρει, και μην κλαις, έτσι είναι η ζωή, δεν είναι παιδική χαρά, είναι σκληρή, γεμάτη πόνο και απογοητεύσεις.»
–
Και η απάντηση του παιδιού: «Ο μπαμπάς πηδάει τη θεία».
~~{}~~
Όσοι έχετε παιδιά θα γνωρίζετε ότι είναι οι πρωταθλητές της απάτης.
Πρόσφατα έγινε ένα ψυχολογικό πείραμα (δε θυμάμαι από ποιόν).
Ένα παιδί βρισκόταν σε ένα δωμάτιο με έναν μεγάλο (τον ψυχολόγο).
Η καρέκλα που καθόταν το παιδί κοιτούσε στον τοίχο. Πίσω του υπήρχε ένα μεγάλο τραπέζι σκεπασμένο με πανί.
Κάποια στιγμή ο ψυχολόγος έλεγε στο παιδί ότι πρέπει να φύγει για λίγο. Και ότι πίσω του υπάρχει ένα παιχνίδι, αλλά θέλει να μην παίξει με αυτό, να μη γυρίσει καν να δει τι είναι, πριν να γυρίσει.
Και πριν φύγει, ο σαδιστής ψυχολόγος, σήκωνε το πανί και έβαζε σε λειτουργία το παιδικό τρενάκι (ένα πολύ εντυπωσιακό τρενάκι) που βρισκόταν πίσω από το παιδί.
Όλα τα παιδιά γύρισαν να δουν τι ήταν αυτό που έκανε θόρυβο πίσω τους –ειδικά αφού δεν υπήρχε η υπόσχεση ανταμοιβής ή η απειλή τιμωρίας.
Μόλις ο ψυχολόγος γυρνούσε στο δωμάτιο ρωτούσε τα παιδιά αν είχαν δει τι ήταν το παιχνίδι.
Και σχεδόν όλα τα παιδιά έλεγαν ψέματα.
Το ψέμα είναι μέρος της καθημερινότητας μας και πιθανότατα να μην μπορούσαμε να επιβιώσουμε χωρίς αυτό.
~~{}~~
Αναλογιστείτε αυτό που ο Ουμπέρτο Έκο ονομάζει «φατικό λόγο».
Είναι η επικοινωνία όπου το μήνυμα δεν έχει καμιά σημασία, ουσιαστικά δε μιλάμε για να μεταδώσουμε κάποια πληροφορία, αλλά μόνο για να υπάρξει «επαφή λόγου».
Σκεφτείτε πόσους ανθρώπους συναντάτε κάθε μέρα και τους λέτε: «Γεια», «καλημέρα», «τι κάνεις;», «τι γίνεται;», «πως πάει;»
Δεν πρόκειται για συζήτηση, αλλά για φατικό λόγο.
Αν πείτε σε κάποιον αληθομανή «τι κάνεις;» εκείνος θα αρχίσει να σας λέει ότι είναι χάλια, γιατί πήγε στη δουλειά και ο προϊστάμενος τον φώναξε στο γραφείο του και του έκανε παρατήρηση για την ποιότητα της δουλειάς του και ότι φοβάται μην τον απολύσουν γιατί χρωστάει πολλά στις κάρτες, αφού η γυναίκα του δεν έχει καταλάβει σε τι κατάσταση βρίσκονται, και είναι πολύ σκύλα και μάλλον τον απατάει με τον καλύτερο του φίλο τον Τάκη, γιατί εκείνος έχει πιο μεγάλο πέος, και θα χώριζε αλλά λυπάται τα παιδιά τους, άσε που προχθές η κόρη του του αποκάλυψε ότι δεν είναι δικό του παιδί, αλλά του Τάκη, και θα τον σκοτώσει τον πούστη αν τον πιάσει με τη γυναίκα του…
Κι εσείς δε θα γνωρίζετε καν το όνομα του ανθρώπου που σας μιλάει. (Φυσικά την επόμενη φορά που θα τον δείτε δε θα τον ρωτήσετε τι κάνει).
~~{}~~
Συμπερασματικά: Το να είσαι έντιμος δε σημαίνει να είσαι ειλικρινής –πάντα, ανελέητα.
Σημαίνει ότι ξέρεις πότε ψεύδεσαι και ξέρεις γιατί το κάνεις.
Αν το κάνεις για να ανέβεις στην ιεραρχία (και να εξασφαλίσεις περισσότερο σεξ και φαΐ) τότε δεν είσαι έντιμος –ειδικά αν με την αναρρίχηση σου εκατομμύρια άνθρωποι ή μόνο ένας φτάνει στο σημείο να αγοράσει σκοινί και σαπούνι.
Αν το κάνεις για να μην πληγώσεις έναν άνθρωπο (όπως το παιδί σου που σου δείχνει μια μουτζούρα και σε ρωτάει αν μοιάζει με τον πίνακα του Μικελάντζελο που έχετε στο σαλόνι), πολύ καλά κάνεις: Το παιδί σου δε θα γίνει Πικάσο, αλλά θα είναι χαρούμενο.
Αν το κάνεις για να πολεμήσεις ένα άλλο ψέμα… Τότε τα πράγματα είναι δύσκολα, αφού δύο ψέματα δεν ισούνται με μια αλήθεια, όπως δύο φόνοι δεν ισούνται με μια ζωή.
Έντιμος δεν είναι αυτός που λέει πάντα την αλήθεια.
Έντιμος είναι αυτός που ζει σύμφωνα με αυτό που πιστεύει ως αληθινό και σωστό χωρίς να προσπαθεί να επιβάλλει την αλήθεια του στους άλλους –και λέει που και που κάνα μικρό, γλυκό ψέμα:
«Θα σ’ αγαπώ για πάντα.»
