Η χαρά είναι το πιο αξιοσημείωτο χαρακτηριστικό της Σοβιετικής Ένωσης.
Ιωσήφ Στάλιν
Ο κομμουνισμός δεν έπιασε επειδή στους ανθρώπους αρέσει να τους ανήκουν πράγματα.
Frank Zappa
Ξέρετε τι είναι ένα κουαρτέτο στη Σοβιετική Ένωση; Είναι μια συμφωνική ορχήστρα που επέστρεψε από περιοδεία στην Αμερική.
René Coluche
Δεν θα πέθαινα ποτέ για τις ιδέες μου, γιατί μπορεί να κάνω λάθος.
Μπέρτραντ Ράσελ
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
“Οι κομμουνιστές είναι καλοί ή κακοί;” με ρωτάει ο Τηλέμαχος.
Είμαστε στο αυτοκίνητο κι αποχωρούμε από μια παραλία όπου η πλειονότητα των λουόμενων είναι τουρίστες απ’ τις πρώην χώρες του Συμφώνου της Βαρσοβίας, πρώην κομμουνιστικές.
Προσπαθώ να του εξηγήσω, με λίγα λόγια, ότι κάθε γενίκευση είναι εξ ορισμού λάθος. Όλοι οι γκέι, όλοι οι Κινέζοι, όλοι οι μουσουλμάνοι. Κάθε άνθρωπος είναι ξεχωριστός και μόνο ως ξεχωριστή περίπτωση μπορούμε να τον κρίνουμε. Και -κυρίως- όχι γι’ αυτό που είναι, αλλά γι’ αυτά που κάνει.
“Εντάξει, όχι εκείνοι οι ίδιοι. Αυτό που πιστεύουν; Αυτό που πιστεύουν είναι καλό ή κακό;” λέει ο Τηλέμαχος.
“Το πρόβλημα δεν είναι σ’ αυτό που πιστεύουν. Το πρόβλημα είναι… ότι το πιστεύουν.”
~~
Το πρόβλημα με τον κομμουνισμό είναι ίδιο με κάθε άλλο -ισμό. Συνοψίζεται σε μια φράση, ίδια για όλους τους -ισμούς: “Όποιος δεν είναι μαζί μας είναι εναντίον μας”.
Δεν χρειάζεται να μελετήσουμε την κυβερνητική πολιτική του Στάλιν για να το καταλάβουμε. Αρκεί να αναφερθούμε σ’ εκείνον, αυτή είναι η λυδία λίθος. Κάθε αληθινός κομμουνιστής, μόλις ακούσει κάτι άσχημο για τον “Πατερούλη” (ακόμα και τα εισαγωγικά μπορεί να τον ενοχλήσουν) θα βγάλει άμεσα το συμπέρασμα ότι είσαι αντικομμουνιστής.
Το ίδιο συμβαίνει με κάθε -ισμό. Αν πεις κάτι για τα κάστανα του γέροντα Παΐσιου είσαι αντίχριστος. Αν μιλήσεις για την ελεύθερη Παλαιστίνη είσαι αντισημίτης. Αν θίξεις τον νεοφιλελευθερισμό είσαι λαϊκιστής -ή μπορεί και κομμουνιστής.
Το πρόβλημα της πίστης:
Όταν πιστεύεις σε κάτι τότε δεν μπορείς ν’ αποδεχτείς ότι ίσως να κάνεις λάθος. Και το πιο σημαντικό: Δεν μπορείς να αποδεχτείς ότι ίσως κι οι άλλοι να έχουν δίκιο.
Ο Εβραίος δεν μπορεί να αποδεχτεί τίποτα απ’ το δόγμα του χριστιανισμού, γιατί αυτομάτως παύει να είναι Εβραίος. Ο κομμουνιστής δεν μπορεί να ενσωματώσει στοιχεία του αναρχισμού, γιατί αμέσως γίνεται ρεφορμιστής. Αυτό είναι το χαρακτηριστικό κάθε δόγματος: Είναι κλειστό και κατέχει όλη την αλήθεια.
Στη φύση δεν υπάρχει κανένα κλειστό σύστημα, μόνο στην ανθρώπινη φαντασία. Και -βεβαίως- η Αλήθεια δεν είναι τίποτα άλλο από μια λέξη, μια ανθρώπινη λέξη που περιγράφει μια ανθρώπινη πλάνη.
Όμως οι -ιστές κάθε -ισμού ισχυρίζονται ότι κατέχουν την Αλήθεια, εκείνοι και κανένας άλλος, ενώ την ίδια στιγμή όποιος άλλος ισχυρίζεται ότι την κατέχει, κάπως διαφορετική, είναι εχθρός ή -στην καλύτερη περίπτωση- πλανημένος.
Και το χειρότερο που μπορείς να υποστηρίξεις -όχι να πιστέψεις, ίσα να το σκεφτείς και να το πεις- είναι το εξής: Μήπως κάθε -ισμός, κάθε θρησκεία ή κάθε πολιτική-οικονομική θεωρία περιέχει κάποια στοιχεία χρήσιμα για τους ανθρώπους;
Μήπως θα μπορούσαμε να χρησιμοποιήσουμε τα καλύτερα στοιχεία του κομμουνισμού, του καπιταλισμού, του αναρχισμού, του σοσιαλισμού κλπ προκειμένου να δημιουργήσουμε κάτι καινούριο; Κάτι που να μην είναι δόγμα, να μην είναι κλειστό σύστημα;
Είναι αστείο, είναι τραγικό, είναι σημάδι της ανθρώπινης παράνοιας. Μόλις θα πεις κάτι τέτοιο, μόλις θα προσπαθήσεις να υπονοήσεις ένα νέο σύνολο που θα περιέχει μέρη από τα άλλα υποσύνολα, αυτομάτως γίνεσαι εχθρός όλων.
Ουσιαστικά γίνεσαι χειρότερος εχθρός από τους αντίπαλους.
Ο χριστιανός φοβάται και απεχθάνεται τους αιρετικούς (τους “ρεφορμιστές” χριστιανούς) περισσότερο απ’ τους αλλόθρησκους.
Ο σταλινικός (ορθόδοξος) κομμουνιστής μισεί περισσότερο τους αιρετικούς τροτσκιστές απ’ τους “άπιστους” καπιταλιστές.
“Καλύτερα να είσαι βουδιστής, παρά Ιαχωβάς”, μου είχε πει ένας μοναχός στο Άγιο Όρος.
~~
Ένα άλλο παράξενο σχετικά με τον κομμουνισμό, είναι ότι οι μεγαλύτεροι πολέμιοι τους είναι εκείνοι που τον βίωσαν, ενώ τον υποστηρίζουν με θέρμη εκείνοι που έζησαν σε διαφορετικά (ίσως όχι καλύτερα) καθεστώτα.
Για παράδειγμα οι κομμουνιστές της Ελλάδας, που ποτέ δεν έζησαν σε κομμουνιστικό καθεστώς, είναι έτοιμοι να κόψουν το μικρό δάχτυλο του αριστερού ποδιού τους όταν ακούν λέξεις όπως γκουλάγκ, εκκαθάριση αντεπαναστατών, Γολοντομόρ, Σολζενίτσιν.
Η δογματική σκέψη του -ισμού τους κατατάσσει αυτόματα στους αντικομμουνιστές όχι μόνο τον Σολζενίτσιν, αλλά και τον Αλμπέρ Καμύ, τον Μιλάν Κούντερα, την Άιν Ραντ, τον Τζορτζ Όργουελ, τον Χρόνη Μίσσιο και άλλους (τον Νίκο Μπελογιάννη και τον Άρη Βελουχιώτη τους θεωρούν ακόμα προδότες ή τους αποκαταστήσαν;)
Όποιος δεν είναι μαζί μας, είναι εναντίον μας.
~~
Παραδείγματα διάσημων “αντικομμουνιστών”:
Ο Σολζενίτσιν φυλακίστηκε στα γκουλάγκ, επειδή έγραφε επιστολές όπου έκανε κριτική στον Στάλιν (“αλλά ήταν αντεπανταστάτης”, θα πουν οι -ιστές). Πήρε Νόμπελ Λογοτεχνίας επειδή ήταν αρκούντως αντικομμουνιστής, όχι επειδή ήταν σπουδαίος συγγραφέας (σ’ αυτό θα συμφωνήσω).
Ο Αλμπέρ Καμύ γεννήθηκε φτωχός. Αρχικά ήταν στο Κ.Κ. Αλγερίας, αλλά κάποια στιγμή στράφηκε εναντίον του σταλινισμού και κάθε πίστης (δες παλιότερο κείμενο “Αλμπέρ Καμύ: Ένας επαναστατημένος άνθρωπος”). Πήρε το Νόμπελ Λογοτεχνίας. Κι όποιος υποστηρίξει ότι το πήρε μόνο επειδή ήταν “αντικομμουνιστής”, μάλλον είναι πολύ -ιστής για να διαβάσει τα βιβλία του Καμύ.
Η Άιν Ραντ, κατάφερε να διαφύγει απ’ τη Σοβιετική Ένωση πριν την στείλουν στα γκουλάγκ. Βρέθηκε στην ανελεύθερη Αμερική κι έγινε συγγραφέας, όπου και αποθέωσε τον καπιταλισμό σε βαθμό κακουργήματος, με φτηνά -αλλά απολαυστικά- μυθιστορήματα.
Ο Τζορτζ Όργουελ, που γνώρισε τους κομμουνιστές στον Ισπανικό Εμφύλιο, έγραψε τα αριστουργηματικά “Φάρμα των Ζώων” και “1984”, όπου κάποια ζώα είναι πιο ίσα κι όπου ο Μεγάλος Αδελφός παρακολουθεί τους πάντες. Στην Αγγλία κάρφωσε τους κομμουνιστές συμπατριώτες τους (αυτό δεν ήταν καλό, Τηλέμαχε).
Ο Μιλάν Κούντερα έζησε τον κομμουνισμό του Συμφώνου της Βαρσοβίας, την επέλαση των σοβιετικών τανκ στην Πράγα (την άνοιξη του ’68), την τρομοκρατία της κομμουνιστής γραφειοκρατίας. Και δραπέτευσε στη καπιταλιστική και ανελεύθερη Δύση. Δεν έχει πάρει νόμπελ λογοτεχνίας ως τώρα, παρότι αντικομμουνιστής, και σίγουρα το αξίζει όσο λίγοι.
Ο Χρόνης Μίσσιος πέρασε όλη του τη ζωή στις φυλακές. Στην αρχή πιστεύοντας στον κομμουνισμό, μέχρι που προτίμησε να μην πιστεύει σε τίποτα άλλο πέρα απ’ τον άνθρωπο και τη ζωή. Δεν πήρε νόμπελ, αλλά κάποια βιβλία του, όπως εκείνο το “Καλά, εσύ σκοτώθηκες νωρίς”, θα είναι πάντα μέρος της ζωής μας.
~~
Τελευταίες λέξεις:
Τι θέλω να σου πω, Τηλέμαχε, γιε μου, για τον κομμουνισμό και για κάθε άλλον -ισμό;
Μην πιστεύεις.
Μην πιστεύεις σε κανέναν που σου λέει ότι κατέχει την αλήθεια. Είναι ψεύτης ή παράφρων. Γιατί δεν υπάρχει ΑΛΗΘΕΙΑ. Υπάρχουν μόνο απόψεις.
Να αμφιβάλλεις, να σκέφτεσαι, να προσπαθείς να κατανοήσεις, αλλά ποτέ να μην πιστέψεις ότι γνωρίζεις, ότι έφτασες στο τέλος.
Δεν υπάρχουν απαντήσεις τελικές κι απόλυτες. Υπάρχουν μόνο οι ερωτήσεις. Συνέχισε να ρωτάς. Συνέχισε να αναρωτιέσαι.
Και να μην φοβάσαι να υποστηρίξεις αυτό που σκέφτεσαι, ακόμα κι όταν όλοι είναι εναντίον σου. Αυτό είναι το μεγαλείο του ανθρώπου: Η ελεύθερη επιλογή. Η μοναδικότητα της σκέψης. Η ανεξαρτησία απ’ τις γραμμές των κομμάτων και των -ισμών.
Αυτός είναι ο επαναστατημένος άνθρωπος. Αυτός που δεν πιστεύει σε τίποτα, αλλά δεν απορρίπτει και τίποτα. Αυτός που φτιάχνει τον κόσμο του έτσι όπως θέλει.
Και, φυσικά, μην πιστεύεις τίποτα απ’ ό,τι σου λέω.
