Ο Όλιβερ Σακς, στο περίφημο βιβλίο του «Ο άνθρωπος που μπέρδεψε τη γυναίκα του με ένα καπέλο» (εκδόσεις Καστανιώτη), παρουσιάζει μια ιδιαίτερη περίπτωση οπτικής αγνωσίας.
Σε αυτή ο δρ Π, ένας διακεκριμένος μουσικός και καθηγητής, εξαιρετικά καλλιεργημένος και λειτουργικός κατά τα άλλα, χάνει την ικανότητα να αναγνωρίζει –οπτικά- αντικείμενα καθημερινής χρήσης, καθώς και την ικανότητα να μπορεί να αντιλαμβάνεται την ολότητα αυτών που παρατηρεί.
Μπορεί να αναγνωρίσει τα απλά σχήματα -όπως έναν κύβο, αλλά όταν ο Σακς του δίνει ένα τριαντάφυλλο ο δρ Π, το παίρνει στα χέρια του και το κοιτάει απορημένος.
«Γύρω στις έξι ίντσες μήκος», λέει ο δρ Π. «Μια καμπυλωτή κόκκινη φόρμα με ένα γραμμικό πράσινο στέλεχος.»
«Και τι νομίζετε ότι είναι;» τον ρωτάει ο Σακς.
«Δύσκολο να πεις… Θα μπορούσε να είναι ένα φυτό με τους ανθούς του ή ένα λουλούδι.»
«Μυρίστε ‘το», τον προτρέπει ο Σακς.
Ο δρ Π, το φέρνει στη μύτη του σαν να του είχε ζητήσει να μυρίσει ένα κατσαβίδι.
«Υπέροχο!» λέει αμέσως. «Ένα πρώιμο τριαντάφυλλο! Τι ουράνια μυρωδιά!»
~
Κάποια άλλη στιγμή του δείχνει ένα γάντι και τον ρωτάει:
«Αυτό, τι νομίζετε ότι είναι;»
Ο δρ Π το παίρνει και το εξετάζει: «Μια συνεχής επιφάνεια, αναδιπλωμένη στον εαυτό της που έχει πέντε αποφύσεις.»
«Και ποια πιστεύετε ότι είναι η χρήση του;»
«Μάλλον πρόκειται για κάποιου είδους θήκη.»
«Και τι θα μπορούσε να περιέχει;»
«Ίσως κέρματα… Κέρματα πέντε μεγεθών.»
«Σας θυμίζει κάποιο μέλος του σώματος σας;»
Ο δρ Π κοιτάει το σώμα του, τα χέρια του, τα πόδια του, αλλά δεν μπορεί να κάνει τον συνδυασμό.
Μόνο όταν ο Σακς του το φοράει ο δρ Π αναφωνεί: «Είναι ένα γάντι!»
Όταν έρχεται η ώρα να φύγει απ’ το ιατρείο, πάει να πάρει το καπέλο του.
Πλησιάζει τη γυναίκα του, που κάθεται εκεί κοντά, πιάνει το κεφάλι της και το τραβάει με δύναμη, πιστεύοντας ότι αυτό, το κεφάλι της, είναι ένα καπέλο!
~
Άλλο ένα χαρακτηριστικό της περίπτωσης του δρ Π, ήταν ότι εστίαζε στις λεπτομέρειες κι «έχανε» το σύνολο, έβλεπε το δέντρο και «έχανε» το δάσος.
Αναγνώριζε τα πρόσωπα από τις λεπτομέρειες: Τον ξάδερφο του από τα πεταχτά του δόντια, τη γυναίκα του από μια ελιά στο πρόσωπο, τον Ουίνστον Τσόρτσιλ από το πούρο του.
Δεν μπορούσε να περιγράψει έναν πίνακα ή μια φωτογραφία. Έβλεπε το ρυάκι, τα δέντρα, τα σύννεφα, αλλά δεν μπορούσε να καταλάβει τι ακριβώς αναπαριστούσε ο πίνακας.
~
Ο δρ Π, πέρα από μουσικός, ήταν και αξιόλογος ζωγράφος.
Όταν ο Σακς τον επισκέφτηκε στο σπίτι του βρέθηκε μπροστά σε μια καλλιτεχνική απεικόνιση της εξέλιξης της νευρολογικής του διαταραχής: Οι πρώτοι του πίνακες ήταν ρεαλιστικοί, νατουραλιστικοί με έμφαση στις λεπτομέρειες.
Μετά από μερικά χρόνια ζωγράφιζε σαν τον Πικάσο, κυβιστικές αναπαραστάσεις της πραγματικότητας.
Στη συνέχεια έμοιαζε να μιμείται τον Καντίνσκι, με καθαρά γεωμετρικά σχήματα και κατέληξε, όταν η οπτική του αγνωσία κορυφώθηκε, να ζωγραφίζει σαν τον Πόλοκ: Ένας αφηρημένος και χαοτικός συνδυασμός από γραμμές και χρώματα.
Η εξέλιξη της νευρολογικής του διαταραχής μοιάζει με την εξέλιξη της ζωγραφικής στον εικοστό αιώνα.
Eugene Vincent Vidal (1850-1908) Portrait of a Woman with a Fan
Claude Monet (1840 – 1926) Γυναίκα με παρασόλι
Pablo Picasso (1881 – 1973) – Καθιστή Γυναίκα
Vassily Kandinsky (1866-1944) In Blue
Jackson Pollock (1912 – 1956) Number 8
~~{}~~
Διαβάζοντας αυτό το βιβλίο, ο εγκέφαλος του Γελωτοποιού -που θα μπορούσε να αποτελέσει ένα μικρό κεφάλαιο στο βιβλίο κάποιου νευρολόγου- σκέφτηκε τους πολιτικούς που κυβερνούν την Ελλάδα τα τελευταία χρόνια.
Σίγουρα υποφέρουν από κάποια σπάνια –όσο και διαδεδομένη ανάμεσα στους πολιτικούς της υφηλίου- νευρολογική διαταραχή, την οποία θα μπορούσαμε να ονομάσουμε «ανθρωπαγνωσία».
Οι πολιτικοί συμπεριφέρονται σαν να μην μπορούν να αντιληφθούν τι είναι οι άνθρωποι.
Εστιάζουν την προσοχή τους σε αφηρημένες φόρμες, όπως η οικονομία, ο δείκτης ανάπτυξης, η τραπεζική ευρωστία.
~~{}~~
Αν τους δείξεις έναν άνθρωπο, με σάρκα και οστά, με όνομα και οικογένεια, και τους ρωτήσεις τι βλέπουν, θα σαστίσουν.
«Μοιάζει με κάτι που το φορολογούμε για να ανταποκριθούμε στις υποχρεώσεις μας προς τους Ευρωπαίους εταίρους μας», θα πουν.
«Αυτή είναι η μόνη του χρησιμότητα;» θα ρωτήσει ο νευρολόγος.
«Το τρομοκρατούμε και το παραπλανούμε για να μας ψηφίζει», θα πει με βεβαιότητα ο πολιτικός.
«Πιστεύεις ότι είναι σκεπτόμενο ον;» θα τον ρωτήσει ο νευρολόγος.
«Δεν μπορώ να το πω με βεβαιότητα», θ’ απαντήσει ο πολιτικός. «Κινείται, μιλάει, δουλεύει, βλέπει τηλεόραση… Αλλά δεν ξέρω αν σκέφτεται.»
Τότε ο νευρολόγος φέρνει έναν άνεργο σε αντιπαράθεση με τον πολιτικό.
«Είμαι δυόμιση χρόνια άνεργος, με μηδενικά εισοδήματα και μου ζητάς να πληρώσω τρελούς φόρους, τη στιγμή που δεν έχω αρκετά λεφτά για να ταΐσω το παιδί μου», του λέει συντετριμμένος και λίγο πριν την αυτοκτονία ο άνθρωπος.
Ο πολιτικός γελάει.
«Μοιάζει σαν αληθινό άνθρωπο», λέει στον νευρολόγο. «Πρόκειται για κάποια οφθαλμαπάτη, έτσι δεν είναι;»
Πιάνει τον άνεργο και τον επεξεργάζεται απ’ όλες τις πλευρές σαν να είναι αντικείμενο.
«Ρομπότ είναι;» λέει ο πολιτικός συνεχίζοντας να γελάει. «Πώς δουλεύει, πες μου το κόλπο.»
Τότε ο άνεργος ξεκινάει να τον γρονθοκοπεί, κλαίγοντας.
«Μου καταστρέψατε τη ζωή», φωνάζει, «το μέλλον των παιδιών μου.»
Νοσοκόμοι με αστυνομικές στολές μπαίνουν στο ιατρείο και φοράνε ζουρλομανδύα στον άνεργο πριν τον σύρουν έξω.
Ο πολιτικός φτιάχνει τη γραβάτα του και σκουπίζει το αίμα από το πρόσωπο του. Μετά γελάει πάλι.
«Παραλίγο να πιστέψω ότι ήταν αληθινός», λέει.
Σηκώνεται, πηγαίνει στην πιο κοντινή καρέκλα, ξεκολλάει το κεφάλι της χώρας που ονομαζόταν Ελλάδα και το βάζει στο κεφάλι του σαν καπέλο.
«Να προσέχεις, γιατρέ, μ’ αυτά τα πειράματα σου, γιατί θα βρεις τον μπελά σου στο τέλος», λέει ο πολιτικός και φεύγει για να γυρίσει στην έπαυλη του.
Ο νευρολόγος πηγαίνει στο παράθυρο, το ανοίγει κι ανεβαίνει στο περβάζι.
Δεκάδες άλλοι άνθρωποι πηδάνε απ’ το παράθυρο τους και προσπαθούν να πετάξουν.
