I must be crazy to be in a loony bin like this
ΜακΜέρφι (Τζακ Νίκολσον) στη “Φωλιά του Κούκου”
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Κάπως αυθόρμητα αποφάσισε να κάνει ένα αντιδεοντολογικό πείραμα για να ελέγξει κατά πόσο το ψυχιατρικό διαγνωστικό σύστημα μπορούσε πράγματι να διακρίνει τους σώφρονες από τους παράφρονες.
Τηλεφώνησε σε οκτώ φίλους και τους ρώτησε αν θα ήθελαν να προσποιηθούν τους παράφρονες για ένα μήνα. Εκείνοι δέχτηκαν με χαρά (δεν είχαν τίποτα καλύτερο να κάνουν;)
Έτσι άρχισε την εκπαίδευση -αν και οι μισοί από αυτούς ήταν ψυχολόγοι και ψυχίατροι, οπότε γνώριζαν τα συμπτώματα που έπρεπε να προσποιηθούν.
~~
Ένα βασικό κομμάτι της εκπαίδευσης ήταν να μάθουν να κρύβουν τα χάπια κάτω από τη γλώσσα τους και να τα φτύνουν μετά.
Πέντε μέρες πριν παρουσιαστούν σε δημόσια και ιδιωτικά νοσοκομεία σταμάτησαν να πλένουν τα δόντια τους, να ξυρίζονται (άντρες και γυναίκες) και να κάνουν μπάνιο.
Έπειτα φόρεσαν παλιά και βρώμικα ρούχα. Σκορπίστηκαν σε όλη την Αμερική. Παρουσιάστηκαν στα επείγοντα ψυχιατρικών περιστατικών και δήλωσαν μόνο: «Ακούω μια φωνή να λέει γκντουπ».
Ο Ρόζενχαν είχε επίτηδες διαλέξει αυτή τη λέξη, γιατί δεν υπήρχε καμιά αναφορά μέχρι τότε σε ακουστικές ψευδαισθήσεις που να παραπέμπουν σε κόμικ.
Πέρα από αυτή την φράση δεν προσποιούνταν κανένα άλλο σύμπτωμα. Σε κάθε ερώτηση απαντούσαν με ειλικρίνεια (πέρα από το όνομα και το επάγγελμα τους).
Και ο ίδιος ο Ρόζενχαν παρουσιάστηκε στα επείγοντα κι είπε για ‘κείνο το καρτουνίστικο γκντουπ.
~~
Όλοι οι «ασθενείς» εξετάστηκαν βιαστικά και διαγνώστηκαν με παρανοειδή σχιζοφρένεια (εκτός από έναν που έπασχε από μανιοκαταθλιπτική ψύχωση). Σε όλους έγινε εισαγωγή.
Μόλις εκείνοι βρέθηκαν στο ψυχιατρείο, ανέφεραν στους γιατρούς ότι η φωνή είχε σταματήσει και αισθάνονταν πλέον μια χαρά. Όμως οι γιατροί δεν τους πίστευαν. Ο μέσος όρος παραμονής τους στο ψυχιατρείο ήταν 19 ημέρες –παρότι εκείνοι από την πρώτη μέρα διαβεβαίωναν ότι δεν άκουγαν πλέον τη φωνή.
Η πιο μακρόχρονη παραμονή ήταν 52 μέρες. (52 μέρες έγκλειστος σε ψυχιατρείο δεν είναι η καλύτερη εμπειρία που μπορείς να έχεις στη ζωή σου).
Οι ψυχίατροι μάλιστα είχαν αξιολογήσει κάποια χαρακτηριστικά από τη ζωή των «ασθενών» έτσι ώστε να ταιριάζουν με τη διάγνωση τους.
Έγραφαν για κάποιον: «Άντρας, λευκός, ετών 39 […] με μακρύ ιστορικό αξιοσημείωτης αμφιθυμίας […] απουσία συναισθηματικής σταθερότητας…» κα.
Κάτι πολύ παράξενο είναι ότι ενώ οι γιατροί και το νοσηλευτικό προσωπικό αντιμετώπιζαν τους ασθενείς του Ρόζενχαν ως ασθενείς (βάναυσα πολλές φορές), οι υπόλοιποι ασθενείς, οι αληθινοί ασθενείς του ψυχιατρείου αντιλαμβάνονταν ότι οι 9 δεν ήταν τρελοί!
Για παράδειγμα, κάποιος νεαρός ασθενής πλησίασε τον Ρόζενχαν και του είπε: «Εσύ δεν είσαι τρελός… Ή δημοσιογράφος είσαι ή καθηγητής.»
~~
Όσο καιρό ήταν έγκλειστος ο Ρόζενχαν συμπεριφερόταν απολύτως φυσιολογικά και κρατούσε διαρκώς σημειώσεις. Αυτό οι γιατροί το χαρακτήρισαν “συμπεριφορά γραφής” – και το θεώρησαν μέρος της παρανοειδούς σχιζοφρένειας του.
Όταν τελικά τον άφησαν να φύγει δημοσίευσε τα πορίσματα του στο περιοδικό Science, με τίτλο: On being sane in insane places. Σάλος ξέσπασε στην Αμερική. Οι ψυχίατροι έσπευσαν να υπερασπιστούν την επιστήμη τους.
Από κάποιο νοσοκομείο έριξαν το γάντι στο Ρόζενχαν. Τον προκάλεσαν να τους στείλει όσους ψευδοασθενείς ήθελε -με ό,τι ψευδοσυμπτώματα προτιμούσε- κι εκείνοι θα τους αποκάλυπταν.
Ο Ρόζενχαν δέχτηκε. Θα τους έστελνε τους επόμενους τρεις μήνες ένα μυστικό αριθμό ψευδοασθενών και οι ψυχίατροι θα έπρεπε να καταλάβουν ποιοι ήταν ψυχικά υγιείς.
Μετά τους τρεις μήνες το προσωπικό του νοσοκομείου ανακοίνωσε –με βεβαιότητα- ότι είχε εντοπίσει 41 από τους ψευδοασθενείς του Ρόζενχαν.
Όμως ο Ρόζενχαν δεν είχε στείλει κανέναν!
Η ψυχιατρική δεν ήταν απλώς γυμνή. Ήταν ξεβράκωτη.
~~
Οι διαγνώσεις γίνονται σύμφωνα με το DSM, το Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Νοητικών Διαταραχών. Μέχρι το πείραμα του Ρόζενχαν χρησιμοποιούσαν τη δεύτερη έκδοση του, το DSM II, του 1968.
Μετά το πείραμα μια επιτροπή ψυχιάτρων πρόσθεσε διακόσιες σελίδες και δημιούργησαν το DSM III. Όλες οι αμφισημίες και οι ασάφειες εξοβελίστηκαν. Η διαγνωστική μέθοδος εξυγιάνθηκε. Η ψυχιατρική είχε ανανήψει.
~~{}~~
Το 2004, η Lauren Slater, η συγγραφέας του βιβλίου “Το κουτί της ψυχής”, αποφάσισε να ξανακάνει το πείραμα του Ρόζενχαν – μόνη της. Σταμάτησε να πλένεται, να κάνει αποτρίχωση, φόρεσε παλιά ρούχα και παρουσιάστηκε σ’ ένα ψυχιατρείο λέγοντας ακριβώς την ίδια φράση: «Ακούω μια φωνή να μου λέει γκντουπ».
Το αποτέλεσμα ήταν πολύ διαφορετικό από την προηγούμενη φορά, αφού είχε αλλάξει η κυβερνητική πολιτική, σχετικά με την Υγεία. Το 1972, όταν έκανε το πρώτο πείραμα ο Ρόζενχαν, δεν υπήρχε ακόμα νεοφιλελευθερισμός, Ρήγκαν και Θάτσερ….Το 2004 η μόνη κοινωνική πολιτική στις ΗΠΑ ήταν το ελάχιστο κόστος για το κράτος, το μέγιστο κόστος για τους πολίτες.)
Ο ψυχίατρος την εξέτασε για δέκα λεπτά, χωρίς να της κάνει καμιά ερώτηση για το μορφωτικό της επίπεδο ή την ποιότητα της ζωής της, χωρίς να ρωτήσει τίποτα προσωπικό. Τη διέγνωσε ως “ελαφρώς ψυχωτική” και της συνταγογράφησε Risperdal (ένα αντιψυχωτικό) με συνοδεία αντικαταθλιπτικών.
Τις επόμενες οκτώ μέρες η Λόρεν πήγε σε οκτώ διαφορετικά νοσοκομεία. Η αντιμετώπιση ήταν η ίδια: Κανείς δεν της έκανε εισαγωγή, αλλά της έγραψαν –συνολικά- 25 αντιψυχωτικά και 60 αντικαταθλιπτικά. Η εξέταση ήταν πάντα το ίδιο επιπόλαια. Αλλά, όπως λέει χαρακτηριστικά η συγγραφέας: «Όλοι φρόντιζαν να πάρουν το σφυγμό μου».
~~
Το πείραμα του Ρόζενχαν δεν έδειξε ότι η ψυχιατρική είναι λανθασμένη, αλλά ότι οι ψυχίατροι κάνουν διαγνώσεις επιδημιολογικά.
Αν κάθε μέρα εξετάζεις είκοσι ανθρώπους που πάσχουν από μανιοκατάθλιψη είναι φυσιολογικό να διαγνώσεις ως μανιοκαταθλιπτικό και κάποιον ο οποίος είναι απλώς κυκλοθυμικός.
Επιπλέον οι κοινωνικές συνθήκες υπαγορεύουν τις διαγνώσεις στους ψυχιάτρους. Κι ίσως αυτό να είναι το πιο σημαντικό πόρισμα.
Πριν είκοσι και τριάντα χρόνια τα παιδιά που δεν μπορούσαν να κάτσουν ήσυχα για ένα λεπτό ή αρνούνταν να κάνουν τα μαθήματα τους, ήταν μόνο άτακτα παιδιά ή διαόλου κάλτσα. Τώρα πάσχουν από ελλειμματική προσοχή και υπερκινητικότητα.
Στην Αμερική ένα μεγάλο ποσοστό αυτών των παιδιών αρχίζουν τα ψυχοφάρμακα λίγο μετά το μητρικό γάλα.
Τα αντικαταθλιπτικά είναι πιο συνηθισμένα πλέον από τον καφέ και το τσιγάρο – παγκοσμίως.
Στις ΗΠΑ το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι ο εθισμός στα οπιοειδή χάπια, τα παυσίπονα, αναλγητικά που έχουν κατασκευάσει και προωθούν οι μεγάλες φαρμακευτικές εταιρείες (αυτές που αναφέρουμε ως “Big Pharma”).
Νόμιμα οπιοειδή, όπως η οξυκωδόνη, η φεντανύλη, που παράγουν και διοχετεύουν φαρμακευτικές εταιρείες, είναι πιο εθιστικά και πιο θανατηφόρα απ’ την ηρωίνη και τη μορφίνη.
Αυτή είναι η νέα “Κρίση ναρκωτικών” στις ΗΠΑ -και όπως καταλαβαίνετε σύντομα θα έρθει και στην Ευρώπη. Στις ΗΠΑ έχουν πεθάνει τα τελευταία δυο χρόνια, από ΝΟΜΙΜΑ οπιοειδή χάπια, περισσότεροι άνθρωποι απ’ όσους σκοτώθηκαν στο Βιετνάμ.
Όλο αυτό καταδεικνύει ότι η ψυχιατρική καθορίζεται περισσότερο απ’ τους κοινωνικούς παράγοντες, παρά από κάποια αληθινή διερεύνηση του νου.
Μάλλον ο Άλντους Χάξλεϊ, στον Θαυμαστό Καινούριο Κόσμο του, είχε προβλέψει σωστά: Για όποιον αισθανόταν άσχημα υπήρχε το σόμα, το γαλάζιο χάπι, το οποίο χορηγούσε δωρεάν η κυβέρνηση, και έκανε τους πάντες ευτυχισμένους.
Τα αντικαταθλιπτικά είναι το σόμα της εποχής μας. Τα οπιοειδή που φτιάχνουν οι νόμιμες φαρμακευτικές είναι η μάστιγα.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Διαβάστε το: “Η φωλιά του Κούκου”, του Κέν Κέσεϊ
(για το συγκεκριμένο βιβλίο ο Τζακ Κέρουακ έγραψε: «Κι άλλο, κύριε Κέσεϊ, κι άλλο».)
Ή ξαναδείτε την ταινία του Φόρμαν, για να θαυμάσετε πάλι τον ανυπότακτο Νίκολσον, να μισήσετε την προϊσταμένη (την πιο κακιά κακιά που έχει περάσει από την οθόνη) και να δακρύσετε όταν ο Αρχηγός σπάει τα κάγκελα και χάνεται στους τίτλους τέλους –αφήνοντας πίσω του τον λοβοτομημένο.
(Περισσότερα για το πείραμα του Ρόζενχαν μπορείτε να διαβάσετε στο υπέροχο βιβλίο της Lauren Slater: Το κουτί της ψυχής, από τις εκδόσεις Οξύ, μετάφραση Δέσποινα Αλεξανδρή, 2009)
