Είχα γνωρίσει κάποτε έναν Χιλιανό, από τον οποίο έμαθα πολλά για τη μαγική σχεδόν χώρα του.
Εκείνος μου επισήμανε το εξής: Στη Χιλή, ίσως λόγω της γεωγραφικής θέσης ή επειδή δεν έχει απέραντες φυτείες, είχαν μεταφερθεί ελάχιστοι σκλάβοι απ’ την Αφρική. Ο πληθυσμός της αποτελείται κυρίως από Ευρωπαίους άποικους (και όσους Ινδιάνους επέζησαν).
“Γι’ αυτό”, μου είπε ο Πατρίσιο, “στη Χιλή δεν έχουμε καλή μουσική”.
~~
Δεν έχω διαβάσει κάτι σχετικό, όμως είναι ένα ευλογοφανές συμπέρασμα.
Όλα τα νέα είδη μουσικής στην Αμερικανική Ήπειρο δημιουργήθηκαν απ’ τους σκλάβους Αφρικάνους και τους απογόνους τους.
Σάμπα, σάλσα, ρούμπα, μάμπο, calypso, και πιο βόρεια, η μπλουζ, το ragtime, η τζαζ, η μπήμποπ, το ροκ εν ρολ, η soul, η ρέγγε -κι αργότερα η ραπ και το χιπ -χοπ.
Όλες αυτές τις μουσικές, σχεδόν το σύνολο της σύγχρονης λαϊκής μουσικής, τις επινόησαν οι μαύροι -δεν χρησιμοποιώ τον όρο Αφροαμερικάνοι γιατί αυτός ενισχύει τη νοοτροπία της “φυλετικής αχρωματοψίας” (δείτε παλιότερο κείμενο http://sanejoker.info/2013/05/white-is-the-colour-of-money.html), οι μιγάδες και οι απόγονοι τους.
Ίσως πηγή όλων αυτών των ειδών να είναι ο ρυθμός, όπως αυτός μεταγγίστηκε (δια της βίας), απ’ την Αφρική.
~~{}~~
Αντίθετα με το στερεότυπο, που θέλει την Αφρικανική μουσική να είναι πρωτόγονη κι απλή (“ταμ-ταμ”), πρόκειται για μουσική εξόχως πολύπλοκη και δύσκολη.
Βασίζεται κυρίως στα κρουστά, αλλά η ποικιλομορφία των ρυθμών και των ηχοχρωμάτων είναι τέτοια που σε κάνει να σαστίζεις.
Ως κιθαρίστας νόμιζα, σαν βρέθηκα σ’ ένα εργαστήριο κρουστών, το Κρουστόφωνο, ότι θα ήταν κάτι εύκολο να μάθω να παίζω. Έκανα λάθος.
Υπάρχουν, για παράδειγμα, τρεις τρόποι να χτυπήσεις με την παλάμη σου τη μεμβράνη ενός τζέμπε. Και μόνο η τεχνική για να ακούγεται καθαρά και διαφορετικά κάθε χτύπημα χρειάζεται μήνες (αν όχι χρόνια) για να ξεκινήσεις να παίζεις.
Οι ρυθμοί είναι τόσο πολύπλοκοι (και τόσο διαφορετικοί από χώρα σε χώρα) που μόνο αν έχεις γεννηθεί και μεγαλώσει μ’ αυτά τα ακούσματα μπορείς να τους αναπαράγεις. Ένας από τους δασκάλους ταξίδευε και έμενε χρόνια στη Γκάνα για να φτάσει σ’ ένα επίπεδο μέτριο (για τα δικά τους δεδομένα).
Και σε μια μπάντα κάθε περκασιονίστας παίζει κάτι άλλο, έναν διαφορετικό ρυθμό. Στα αυτιά ενός αδαούς κάθε κρουστό ακούγεται να παίζει άσχετους και κόντρα ρυθμούς. Όταν το ακούσεις συνολικά καταλαβαίνεις ότι από το χάος αναδύεται η μελωδική τάξη.
~~{}~~
Θυμάμαι την εμπειρία δυο φίλων μουσικών, έμπειρων στα τζαμαρίσματα και “μορφωμένων” στα ωδεία, που είχαν ταξιδέψει στην Κούβα.
Εκεί, ακόμα και στο πιο μικρό χωριό, υπάρχει μια αίθουσα ή συνήθως ένα αίθριο, όπου ο κόσμος μαζεύεται για χορέψει.
Ο ένας φίλος, μπασίστας στο όργανο, ζήτησε να παίξει για λίγο με την τοπική μπάντα.
“Ήταν αδύνατον”, μου είχε πει όταν τον συνάντησα, “ν’ ακολουθήσω τον ρυθμό. Δεν μπορούσα καν να καταλάβω τι έπαιζαν.”
~~{}~~
Οι μαύροι σκλάβοι, οι νέγροι, βρέθηκαν στον Νέο Κόσμο (τι υποκριτικό!) κουβαλώντας τον ρυθμό της Μητέρας Αφρικής. Εκεί έπιασαν στα χέρια τους ευρωπαϊκά όργανα: Πιάνο και κιθάρα, μπάντζο, πνευστά.
Αφού δεν τους επιτρεπόταν να σπουδάσουν μουσική, έπρεπε να την επανεφεύρουν, με τα νέα όργανα. Υπάρχουν ιστορίες για αριστερόχειρες μπλουζίστες που κρατούσαν την κιθάρα ανάποδα, με τις μπάσες χορδές κάτω.
Κανείς δεν τους δίδαξε τους κανόνες της δυτικής μουσικής. Τι ευτύχημα!
Όταν μαθαίνεις τους κανόνες είναι πιο δύσκολο να τους ανατρέψεις ως καλλιτέχνης, και να φανταστείς ότι μπορεί να υπάρξει κάτι άλλο.
Οι δούλοι είχαν αυτό το “κάτι άλλο”. Ήταν η ανάμνηση της ελεύθερης ζωής και της δικής τους μουσικής.
Δεν έπαιζαν για να κολακέψουν τους δασκάλους τους, αλλά για να νιώσουν ελεύθεροι ξανά.
Τραγουδούσαν ενώ μάζευαν βαμβάκι ή κακάο, για ν’ αντέξουν.
Το βράδυ γυρνούσαν στα παραπήγματα τους και χόρευαν, για ν’ αντέξουν, για να κάνουν σεξ.
Σε κάθε χώρα, σε κάθε φυτεία, γεννιόταν μια νέα μουσική.
Ακόμα και το Ευαγγέλιο, έτσι όπως τους επιβλήθηκε, εκείνοι το ‘καναν μουσική, το έκαναν γκόσπελ.
~~{}~~
Ίσως να έχει σημασία και η κοινωνική τους κατάσταση, ο αειθαλής ρατσισμός, που παγιδεύει τους μαύρους στα γκέτο.
Ο Λούις Άμστρονγκ έμαθε να παίζει τρομπέτα στο αναμορφωτήριο. Όταν, αργότερα, κάποιος δάσκαλος τον άκουσε του είπε ότι η κλίμακα ήταν λάθος.
“Όμως ακούγεται ωραία”, απάντησε ο Satchmo the Great.
Αυτή ήταν η αρχή της τζαζ.
~
Η Μπίλι Χόλιντεϊ έζησε την παιδική της ηλικία στους δρόμους, αναγκάστηκε να γίνει πόρνη. Όταν ξεκίνησε να τραγουδάει, χωρίς καμία εκπαίδευση, ακόμα κι οι λευκοί υποκλίθηκαν στον πόνο που είχε η φωνή της. (Οι άγγελοι δεν τραγουδάνε μπλουζ http://sanejoker.info/2015/03/angels-cant-sing-the-blues.html)
Ο James Brown ήταν ένα εγκαταλειμμένο παιδί, που έμαθε μουσική στα μπουρδέλα.
Ο Charlie “Bird” Parker έπιασε για πρώτη φορά σαξόφωνο στα δεκατέσσερα. Σε κανένα ωδείο του Κάνσας Σίτυ δεν επιτρεπόταν να φοιτούν “έγχρωμοι”. (Η ορνιθολογία του Τσάρλι Πάρκερ http://sanejoker.info/2015/05/bird.html)
Δεν γνωρίζω πώς ζούσαν μεγάλωσαν άλλοι μεγάλοι μουσικοί της Αμερικής, όπως ο Τίτο Πουέντε, ο Ιμπραήμ Φερρέρ και ο Μπομπ Μάρλεϊ.
Όμως και η επανάσταση του ραπ ή του χιπ-χοπ, δεν ξεκίνησε απ’ το πανεπιστήμιο του Μπέρκλεϊ. Πάλι ήταν καταδικασμένοι στη φτώχεια και αποκλεισμένοι μαύροι, που θα γίνονταν ή μπασκετμπολίστες ή μουσικοί ή μέλη συμμοριών ή στόχος για την αστυνομία.
Δείτε και την αναλογία: Το ρεμπέτικο ξεκίνησε στις προσφυγικές παράγκες.
~~{}~~
Επειδή σε πολλούς δεν αρέσουν οι ευλογοφανείς υποθέσεις, έκανα μια γρήγορη έρευνα στο διαδίκτυο, και το αποτέλεσμα επιβεβαιώνει τη θεωρία του Πατρίσιο.
Το mambo σημαίνει “συζήτηση με τους θεούς” στη γλώσσα Kikongo, τη γλώσσα που μιλούσαν οι σκλάβοι που αιχμαλωτίστηκαν στην Κεντρική Αφρική και μεταφέρθηκαν στην Κούβα.
Η Ρούμπα βασίζεται στις αφρικανικές μουσικές και χορούς, Abakua και Yuka.
Η calypso κατάγεται από τη μουσική Kaiso, της Δυτικής Αφρικής, απ’ όπου σκλάβοι μεταφέρθηκαν στις Γαλλικές Αντίλλες τον 18ο αιώνα.
Η Σάμπα των Βραζιλιάνων κατάγεται κι αυτή απ’ τη Δυτική Αφρική, συγκεκριμένα Ανγκόλα και Κονγκό.
Η λέξη Tango προέρχεται απ’ την νέγρικη λέξη tango, που σημαίνει τύμπανο ή χώρος για χορό.
~~{}~~
Εν κατακλείδι:
Είναι επιβεβαιωμένο ότι η επιμειξία βελτιώνει γενετικά έναν πληθυσμό.
Η ενδογαμία, η απομόνωση και η επιλεκτική διασταύρωση (είτε σε μικρές κοινότητες είτε σε γαλαζοαίματες κοινότητες είτε σε θρησκευτικές κοινότητες) ενισχύει τις γονιδιακές στρεβλώσεις και οδηγεί στον φυλετικό μαρασμό.
Το ίδιο ισχύει και για τον πολιτισμό ή πιο συγκεκριμένα για τις τέχνες.
Η εξέλιξη έρχεται πάντα με την ανάμειξη διαφορετικών στοιχείων.
Όπως λέει και η Γκράντιν: “Ο κόσμος χρειάζεται όλων των ειδών τα μυαλά”.
