“I’m not a concept. Too many guys think I’m a concept or I complete them or I’m going to make them alive, but I’m just a fucked up girl who is looking for my own peace of mind.”
Clementine (Κέιτ Γουίνσλετ), στο Eternal Sunshine of the Spotless Mind
“Ξύπνα, μικρό μου, κι άκουσε
κάποιο μινόρε της αυγής,
για σένανε είναι γραμμένο
από το κλάμα κάποιας ψυχής.”
Το μινόρε της αυγής, στιχ. Μίνωας Μάτσας, 1936
‘Ah, do not mourn,’ he said,
‘That we are tired, for other loves await us;
Hate on and love through unrepining hours.
Before us lies eternity; our souls
Are love, and a continual farewell.’
Ephemera, W.B. Yeats
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Έχει συμβεί σε όλους και πάντα θα συμβαίνει. Διαβάζεις ένα βιβλίο, ακούς ένα τραγούδι, βλέπεις μια ταινία και νιώθεις ότι ο συγγραφέας-στιχουργός-σεναριογράφος μιλάει για σένα. Είναι σκέψεις που τις έχεις σκεφτεί κι εσύ, συναισθήματα που τα ‘χεις νιώσει, σκηνές που έχεις ζήσει. Και νιώθεις έκπληξη· ταυτίζεσαι.
“Χτες το βράδυ”, λες, “μιλούσαμε με την παρέα γι’ αυτό ακριβώς το θέμα”.
“Μου ‘χει συμβεί κι εμένα”, λες. “Ακριβώς όπως το δείχνει.”
“Το ίδιο αισθάνομαι”, λες, “όπως λέει το τραγούδι.”
Και νομίζεις ότι είναι το κείμενο-τραγούδι-θεατρικό που σε αλλάζει, ότι αυτό σε βοηθάει να βρεις το δρόμο σου. Όμως δεν είναι ο άλλος. Είσαι εσύ, που βρήκες κάτι δικό σου μέσα στα λόγια του άλλου.
Δεν είναι το τραγούδι που άκουσες, το κείμενο που διάβασες, η ταινία που είδες, το τοπίο που απόλαυσες, ένα κορμί που σε χόρτασε, ένας έρωτας που σ’ άφησε νηστικό, ένα όνειρο που σε ξύπνησε, ένα σύνθημα που σε ξεσήκωσε.
Είσαι εσύ! Εσύ είσαι αυτός που είδε μέσα σ’ όλα τον εαυτό του.
~~
H τέχνη είναι καθρέφτης. Στήνεται μπροστά σου κι εσύ πρέπει να κοιτάξεις -χωρίς ν’ αυταπατάσαι- για να δεις τον εαυτό σου.
Ο έρωτας είναι καθρέφτης· βλέπεις τον εαυτό σου μέσα του.
Υπάρχουν καθρέφτες που συγκινούν περισσότερους ανθρώπους. Η μουσική το καταφέρνει καλύτερα αυτό, γιατί δεν χρειάζεται να καταλαβαίνεις τα λόγια. Μια μινόρε κλίμακα προκαλεί θλίψη, είτε είσαι δυτικός είτε ανατολίτης.
~~
Πόσο μεγάλο μυστήριο είναι αυτό της μουσικής! Η διαφορά ανάμεσα σ’ ένα ματζόρε κι ένα μινόρε είναι ένα ημιτόνιο στην τρίτη νότα της συγχορδίας. Το “αφαιρείς”, το παίζεις έτσι. και μοιάζει να κλαίει. Δεν είναι κοινωνικά καθορισμένο. Και στα άταστα όργανα της ανατολής, η μινόρε, η θλίψη παραμένει ίδια.
Τόσο παράξενο. Λες και έχει γραφτεί στον εγκέφαλο μας ως νόμος: Η έλλειψη προκαλεί θλίψη.
Όμως είναι μια θλίψη που λαχταράς ν’ ακούσεις, να πάθεις, να νιώσεις.
Αυτό είναι ένα ακόμα παράδοξο της ανθρώπινης φύσης. Ενώ κυνηγάμε την ευτυχία, ποθούμε τη χαρά, προτιμάμε την αφθονία, τόσες φορές έχουμε ανάγκη να κλάψουμε, να χάσουμε, να μείνουμε μόνοι.
Δεν μπορούμε ν’ ακούμε μόνο χαρούμενα τραγούδια. Δεν αντέχουμε να βλέπουμε μόνo ταινίες με ευτυχισμένο τέλος. Δεν θέλουμε να διαβάζουμε βιβλία όπου ο ήρωας πάντα νικάει ούτε θεατρικά όπου ο από μηχανής θεός τους λυτρώνει όλους.
Ακόμα κι η κωμωδία, όταν φτάνει στο υψηλότερο επίπεδο, έχει ως ήρωα έναν θλιμμένο γελωτοποιό.
Ίσως γιατί αυτή η θλίψη της μινόρε μας προετοιμάζει για την αναπόφευκτη τελική έλλειψη, εκείνη του θανάτου.
~~
Παράδοξη διακοπή. Καθώς γράφω αυτό το κείμενο, στο μπαλκόνι μου, ακούω μια γυναικεία φωνή να έρχεται απ’ το υπερπέραν.
Ακούγεται σαν οπερέτα, λες και τραγουδάνε κάποιους μελοποιημένους στίχους της Πολυδούρη, λες και… Δεν ξέρω τι. Κοιτάω κάτω. Είναι μια κοπέλα που έχει βγάλει τον σκύλο της βόλτα. Κι όπως νομίζει ότι κανείς δεν την ακούει, τραγουδάει αυτές τις παράξενες λέξεις.
Έχει πορτοκαλί μαλλιά. Σκέφτομαι την Κλημεντίνη, στην Αιώνια Λιακάδα. Πώς το έλεγε; Πορτοκαλί θύελλα;
~~
Παράδοξη επιστροφή.
Να φοβάστε τους ανθρώπους που αντιπαθούν την έλλειψη, εκείνους που δεν αντέχουν την ήττα, εκείνους που θέλουν να τα έχουν πάντα όλα, να έχουν πάντα δίκιο.
Γιατί είναι τα λάθη μας, αυτά που παραδεχόμαστε ως δικά μας λάθη, που μας κάνουν να προχωράμε προς την αλήθεια.
Είναι οι δικές μας αποτυχίες που μας δείχνουν τον δρόμο (αν φταίει πάντα κάποιος άλλος δεν θα πας πουθενά).
Είναι η θλίψη που σε βοηθάει να καταλάβεις πόσο αξίζει η χαρά.
Κι αν δεν υπήρχε ο χειμώνας κανείς δεν θα χαμογελούσε την πρώτη μέρα της άνοιξης.
Αν δεν μέναμε μόνοι δεν θα καταλαβαίναμε πόσο ανάγκη έχουμε τον έρωτα.
~
Δεν ερωτευόμαστε επειδή υπάρχει κάποιος που τον προκαλεί· ο έρωτας είναι μέσα μας και ψάχνει ένα χώρο για να γεμίσει.
Δεν είναι όλοι συμβατοί. Κάποιες φορές ο έρωτας μοιάζει να χύνεται σ’ απύθμενο πηγάδι. Άλλες φορές μοιάζει σαν να προσπαθείς να χωρέσεις τον ωκεανό μέσα σ’ ένα ποτήρι.
Άλλες φορές είναι αργά ή μπορεί πολύ νωρίς, υπάρχει μια κάποια διαφορά στο χρόνο. Κάποιοι ερωτεύονται σε αργή κίνηση. Άλλοι πατάνε το κουμπί του fast play (Είναι και θέμα συγχρονισμού, να ξέρεις).
Κι ο τρόπος μπορεί να είναι διαφορετικός. Ο έρωτας μπορεί να είναι εκρηκτικός, μπορεί και να ρέει. Πώς να ταιριάξει η φωτιά με το νερό;
Μερικές φορές μπλέκεται στη μέση κι η αγάπη. Και τότε δυσκολεύουν τα πράγματα.
~~
Ο έρωτας εμπεριέχει την έλλειψη και τη θλίψη, τον θυμό και το κλάμα. Δεν είναι σαν τη μακρόθυμη αγάπη που πάντα στέργει, πάντα πιστεύει, πάντα ελπίζει, πάντα υπομένει.
Ο έρωτας χτυπιέται στα κάγκελα, αναμετριέται με τους ανέμους, κλέβει, λέει ψέματα, κάνει τα πάντα για να κερδίσει.
Την αγάπη δεν την νοιάζει να χάσει· τα δίνει όλα, μέχρι τελευταίας ρανίδας. Η αγάπη δεν χάνει.
Ο έρωτας είναι κτητικός, ζηλιάρης.
Η αγάπη είναι υπεράνω κάθε εγωισμού, γι’ αυτό μπορεί να λέει, με τις λέξεις του Ιρλανδού ποιητή: “Μη θρηνείς, άλλες αγάπες μας περιμένουν.”
Αλλά ο έρωτας δεν αποδέχεται άλλον εραστή.
~~
Η αγάπη είναι πλήρης. Είναι ματζόρε.
Ο έρωτας είναι ελλιπής. Είναι μινόρε.
Όμως, όσο και ν’ αναζητούμε την πλήρωση της αγάπης, τόσο μας εξιτάρει η έλλειψη του έρωτα, εκείνο το μινόρε που σε κάνει να βασανίζεσαι. Ίσως να είμαστε λιγάκι μαζοχιστές.
~~~~~~~~~~~~~~~~~
Μία απ’ τις καλύτερες διασκευές τραγουδιών που έχουν γίνει ποτέ, σε μία απ’ τις καλύτερες ταινίες που έχουν γίνει ποτέ.
