Ο Κούλογλου, ο Μπαμπινιώτης, ο Γελωτοποιός, ο σχολιαστής και το υπερκείμενο

“Ακόμα κι όταν είχαμε όλα τα βιβλία που χρειαζόμασταν, ψάχναμε να βρούμε γκρεμό για να πηδήξουμε”.

Ρέι Μπράντμπουρι, Φαρενάιτ 451

–

Έχετε ποτέ ακούσει κάποια τηλεπερσόνα να εκθέτει τα ελαττώματα της; Το κάνουν πολύ συχνά. Ρωτάει ο “δημοσιογράφος” την τηλεπερσόνα: “Ποιο είναι το μεγαλύτερο ελάττωμα σας;”

Και εκείνη απαντάει (με ειλικρίνεια): “Εμπιστεύομαι τους ανθρώπους” ή “Είμαι τελειομανής” ή “Μου αρέσει να γελάω” ή κάτι παρόμοιο που κάνει τους τηλεθεατές να χαμογελάνε συγκαταβατικά.

–

Για να κλέψω κι εγώ ένα δευτερόλεπτο από την τηλεοπτική τους αίγλη θα εκτεθώ δημοσίως και θα παρουσιάσω το μεγαλύτερο μου ελάττωμα:

“Μου αρέσει να στοχάζομαι!” (αυτό δεν έχω ακούσει κάποια τηλεπερσόνα να το λέει).

–

Είναι πολύς καιρός που προσπαθώ να κατανοήσω τη δύναμη του διαδικτυακού μέσου, τις προοπτικές του, τις διαφορές του από τον έντυπο λόγο.

Σιγά-σιγά κατάλαβα ότι η λογοτεχνία, όπως αυτή είναι αποτυπωμένη στο χαρτί, διαφέρει παρασάγγας από την διαδικτυακή της αδελφή, τη “μπλογοτεχνία”.

(Αυτή η λέξη είναι δική μου επινόηση και ποτέ δεν θα μπει στο wikipedia ή στο λεξικό του Μπαμπινιώτη -ειδικά στο δικό του λεξικό και θα καταλάβετε γιατί.)

–

Τις προάλλες, καθώς τριγυρνούσα και έψαχνα στη παρακείμενη δημοτική βιβλιοθήκη (και αυτό είναι ένα από τα μεγαλύτερα μου ελαττώματα) έπεσε στα χέρια μου το βιβλίο του Σβεν Μπιρκερτς, “Οι Ελεγείες του Γουτεμβέργιου”,εκδόσεις Καστανιώτη, μτφ Εξαρχοπούλου.

Ο Σβέν με βοήθησε να γράψω ένα κείμενο με τίτλο “Η Τρίτη Επανάσταση και ο θάνατος της λογοτεχνίας”.

Ένα κείμενο ή ένα υπερκείμενο;

–

Ας πούμε καταρχάς ότι το υπερκείμενο δεν είναι το supertext, αλλά το hypertext. Δεν είναι κάτι ανάλογο με τον Υπεράνθρωπο του Νίτσε. Δεν είναι “υπεράνω” των άλλων κειμένων, αλλά -μάλλον- βρίσκεται σε άλλη διάσταση, σε σχέση με το συμβατικό, το έντυπο κείμενο.

Ποιες είναι οι διαφορές του; Θα καταλάβετε…

–

Το κείμενο για την Τρίτη Επανάσταση το αναδημοσίευσε το TVXS.

Η αναδημοσίευση, από μόνη της, είναι ένα χαρακτηριστικό του υπερκείμενου. Γιατί στην νέα του εμφάνιση το δικό μου κείμενο είχε αλλάξει.

Δεν υπήρχε η εικονογράφηση, όπως εγώ την εννοώ και όπως αυτή υπονοεί κάτι, και είχε αλλάξει η παραγραφοποίηση.

Αλλά, το κυριότερο, είχε αλλάξει το πλαίσιο.

–

Το TVXS είναι ένα διαδικτυακό “περιοδικό” δημοσιογραφίας και πολιτισμού που έχει δημιουργήσει ο Κούλογλου. Το κύρος του (και η αυθεντία του ίσως) “διαποτίζει” κάθε δημοσίευση που γίνεται εκεί.

Και σίγουρα το όλο context, η περιρρέουσα ατμόσφαιρα, δεν έχει απολύτως καμία σχέση με το μπλογοτεχνικό, ημι-ερασιτεχνικό και ιδιάζοντα χαρακτήρα του “Γελωτοποιού”.

Το TVXS είναι (κατά το μάλλον ή ήττον) έγκυρο.

Ο “Γελωτοποιός” είναι…

–

Ας συνεχίσουμε.

Το πόσο σημαντικό είναι το “πλαίσιο” το κατάλαβα όταν κόντεψε να μου κάνει μήνυση ο πρώην υπουργός, ακαδημαϊκός και λεξικογράφος Μπαμπινιώτης.

Σε μια εποχή όπου συνήθιζα να γράφω σατιρικά κείμενα έγραψα και μια φανταστική συνέντευξη του “Μπάμπι” στον Παύλο Τσίμα, όπου ο υπουργός συμπεριφερόταν ως αναρχοαυτόνομος, λέγοντας αλήθειες που ποτέ δεν θα μπορούσε να είχαν ακουστεί στην τηλεόραση του Μπόμπολα.

Όσοι διάβαζαν τον Γελωτοποιό και ήξεραν τις σατιρικές του τακτικές, απλά γέλασαν.

–

Όμως το συγκεκριμένο κείμενο (Παρέμβαση Μπαμπινιώτη για την κατάληψη της Βίλα Αμαλίας) έτυχε να αναδημοσιευτεί σε πάμπολλα μπλογκ με εντελώς διαφορετικό “πλαίσιο”. Αυτοί που το διάβασαν πίστεψαν ότι ήταν μια αληθινή συνέντευξη (!) και την αναπαρήγαγαν μέσω μπλογκ ή email.

Στο μπλογκ ενός φίλου (Αίεν αριστεύειν) έκανε 50.000 επισκέψεις την πρώτη μέρα. Σύντομα αναγκάστηκα να γράψω πάνω από το δικό μου κείμενο ότι είναι προϊόν μυθοπλασίας, αφού εκνευριστικά πολλοί έμπαιναν και ζητούσαν το βίντεο της συνέντευξης.

–

Ο ίδιος ο Μπαμπινιώτης, που φάνηκε πολύ μικρότερος των περιστάσεων, ανακοίνωσε στην προσωπική του σελίδα ότι “θα προχωρούσε σε περαιτέρω νομικές διαδικασίες”.

Τον σταμάτησε ένας φίλος μπλόγκερ (Μικρόκοσμος), ο οποίος του έστειλε προσωπικό μήνυμα και του κατέδειξε ότι δεν είχε τίποτα να κερδίσει μηνύοντας τον Γελωτοποιό.

(Μια πιο εκτενής περιγραφή του όλου επεισοδίου μπορεί να βρείτε στο Moufbusters)

–

Αυτό το περιστατικό είναι η καλύτερη απόδειξη ότι το μέσο επηρεάζει το μήνυμα.

–

Αλλά μία από τις πιο σημαντικές παραμέτρους της μπλογοτεχνίας είναι ότι ο αναγνώστης δεν είναι παθητικός δέκτης, μαζοποιημένος, όπως στην τηλεόραση. Ο αναγνώστης διαμορφώνει (ή τουλάχιστον μπορεί) το υπερκείμενο, είναι μέρος αυτού.

–

Τη μέρα της αναδημοσίευσης στο TXVS κάποιος αναγνώστης, ο Αλεξ ντελ Π συγκεκριμένα, έγραψε το εξής σχόλιο:

Alex del P ·  Top Commenter

Reply · 2 · Like · Unfollow Post · 

–

Ο Άλεξ, που διάβασε τυχαία ένα κείμενο με τον προβοκατόρικο τίτλο “…Ο θάνατος της λογοτεχνίας”, στο TVXS, δεν μπορούσε να γνωρίζει ότι ο Γελωτοποιός είναι θιασώτης του έντυπου λόγου και ότι παροτρύνει τους αναγνώστες να διαβάζουν βιβλία, όχι μπλογοτεχνία.

–

Η σημασία του υπερκείμενου είναι ότι ο συγγραφέας/μπλογοτέχνης δεν είναι πλέον ένα μοναχικό πλάσμα που γράφει τις ιδεοληψίες του και περιμένει να εκδοθεί, για να ακούσει τις κριτικές, για να δει την αποδοχή από τον κόσμο.

Ο μπλογοτέχνης ζει μέσα στον κόσμο και είναι ένας από αυτούς (ουσιαστικά όλοι είναι συγγραφείς) και αυτή είναι η απόλυτη δημοκρατικότητα του διαδικτύου: “Ευνουχίζει τις αυθεντίες”.

–

Την επομένη της ανάρτησης του υπερκειμένου και αφού αυτό αναρτήθηκε στο διαφορετικό πλαίσιο του TVXS, ο συγγραφέας/μπλογοτέχνης, ο Γελωτοποιός, ο υποφαινόμενος, βρέθηκε αντιμέτωπος με εποικοδομητικές αντιθέσεις.

Και οδηγήθηκε σε αυτές τις σκέψεις, έτσι όπως τις έγραψε στο TVXS, ως σχόλιο στο σχόλιο του Άλεξ:

–

Το παλιό πάντα αντιστέκεται, συχνά λυσσαλέα, και πάντα ηττάται.

Το καινούριο θα επικρατήσει αναπόφευκτα.

Όμως δεν πρέπει να θρηνούμε για την ανθρώπινη σκέψη και τα επιτεύγματα της. Αυτή εξελίσσεται, πολλές φορές παλινοδρομώντας.

–

Η ρευστότητα του υπερκειμένου προσιδιάζει στην προφορική παράδοση, παρά στη μονιμότητα του τυπωμένου κειμένου.

Ο μπλογοτέχνης, σαν νέος ραψωδός, αφηγείται μια ιστορία που συντίθεται από διάφορα άλλα υπερκείμενα (μυθολογικά, λογοτεχνικά, επιστημονικά κλπ).

–

Ο αναγνώστης μπορεί να επέμβει άμεσα στο υπερκείμενο με τα σχόλια του, καθώς και να το τροποποιήσει, αναδημοσιεύοντας ‘το όπως εκείνος επιθυμεί.

Ο ρόλος του αναγνώστη είναι έτσι καταλυτικός και η αυθεντία του συγγραφέα αποδομείται.

–

Το ίδιο το μέσο διαμορφώνει το μήνυμα.

Επειδή το μέσο είναι πολυπολιτισμικό/αταξικό και δεν έχει ανάγκη από χορηγούς, μαικήνες και κεφάλαια, προάγει την ιδιαίτερη αξία κάθε ατόμου, χωρίς όμως να προβάλλει μια κάποια (υποτιθέμενη) ανωτερότητα του.

–

Η μαζοποίηση προκύπτει όταν ο δέκτης είναι παθητικός καταναλωτής (ιδεών, αισθημάτων, αγαθών).

Η διαδραστικότητα του υπερκειμένου δυναμιτίζει την παθητικότητα -ως εκ τούτου και τη μαζοποίηση.

–

Τι θα προκύψει από την αλλαγή είναι άγνωστο.

Πιθανότατα δεν θα είναι μια απλή σύνθεση, αλλά μάλλον μια υπέρθεση καταστάσεων, όπου πολλές παράταιρες μήτρες (matrix) θα συνυπάρχουν.

–

Το μόνο βέβαιο είναι ότι “the times they are a–changin”.

                                                                        ~~{}~~

Έτσι, με την παρέμβαση του Άλεξ, λύθηκε -εν μέρει- η απορία μου για το τι είναι το υπερκείμενο.

Δεν καταλάβατε ακόμα; Αυτό που μόλις διαβάσατε είναι ένα υπερκείμενο, το οποίο θα συνεχίσει να μεταλλάσσεται, καθώς εσείς θα το διαβάζετε, θα το αναδημοσιεύετε (ή όχι), θα το σχολιάζετε.

–

Δεν ισχυρίζομαι ότι η μπλογοτεχνία του Γελωτοποιού είναι κάτι εξαιρετικό. Καθώς όμως όλο και περισσότεροι άνθρωποι γράφουν στον υπερχώρο του διαδικτύου αυξάνονται οι πιθανότητες να βρεθεί κάποιος που πράγματι να κάνει “Μεγάλη Μπλογοτεχνία” (ό,τι και να σημαίνει αυτό).

–

Εκτός, βεβαίως, αν το ίδιο το μέσο δεν επιτρέπει τη δημιουργία “Μεγάλων”, παρά μόνο συνδυάζει τις ικανότητες πολλών, σε ένα νέο είδος συλλογικής γραφής, παρόμοιας με τους λαϊκή τέχνη.

–

Όπως έγραψα είναι πολύ δύσκολο, αν όχι ακατόρθωτο να προβλέψεις τη μορφή που θα προκύψει από κάθε επανάσταση, αφού δεν μπορείς να αποστασιοποιηθείς.

Και οι μετά Χριστόν προφήτες είναι γάιδαροι.

 (Όλες οι εικόνες προέρχονται από το καλλιτεχνικό αντικίνημα του dada. Το νταντά αυτοδιαλύθηκε όταν οι συμμετέχοντες [ανάμεσα σε αυτούς ο Μπρετόν, ο Τζαρά, ο Πικαμπιά, ο Ελυάρ και ο Ντυσάν] κατάλαβαν ότι το νταντά γινόταν νταντα-ισμός.

Από τις στάχτες του νταντά, που πρέσβευε ότι τίποτα δεν είναι ιερό στην τέχνη, γεννήθηκε ο σουρεαλισμός, η ready made art, η mixed media art, η ανεικονική τέχνη και άλλα που δεν γνωρίζω, γιατί δεν είμαι ειδήμων σε αυτόν τον τομέα -ούτε και σε κανέναν άλλο.)