“Ήταν ένας πόλεμος εναντίον ενός απερίγραπτα σατανικού εχθρού. Η Γερμανία του Χίτλερ εξάπλωνε τον απολυταρχισμό, το ρατσισμό, το μιλιταρισμό και την απροκάλυπτα επιθετική πολεμική σύγκρουση, σε κλίμακα που ο -ήδη κυνικός- κόσμος δεν είχε ξαναδεί.
Παρ’ όλα αυτά, αντιπροσώπευαν άραγε οι κυβερνήσεις που διεξήγαν αυτό τον πόλεμο -της Αγγλίας, της Σοβιετικής Ένωσης, των Ηνωμένων Πολιτειών- κάποιες ιδέες τόσο διαφορετικές ώστε η νίκη τους να αποτελέσει πλήγμα κατά του ιμπεριαλισμού, του ρατσισμού, του απολυταρχισμού και του μιλιταρισμού;”
Χάουαρντ Ζιν, Ιστορία του λαού των Ηνωμένων Πολιτειών
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Η ερώτηση του τίτλου ακούγεται εξ αρχής λανθασμένη, γιατί νομίζουμε ότι η απάντηση είναι δεδομένη. Όμως αν πράγματι ο ναζισμός ήταν η ενσάρκωση του απόλυτου κακού, τότε τι συνέβαινε πριν την εμφάνιση του; Κι αν τον αφανίσουμε απ’ τη μνήμη της ανθρωπότητας θα πάψει να υπάρχει κακό;
Επιπλέον, όπως αναρωτιέται ο Ζιν, οι δυνάμεις που κέρδισαν πόσο “καλές” αποδείχτηκαν στη συνέχεια της ιστορίας;
~~
Κοιτώντας πίσω, στην ιστορία του Σάπιενς, θα βρούμε μια ατέρμονη γραμμή αίματος.
Ακόμα κι οι πρώτοι άνθρωποι, οι κυνηγοί-τροφοσυλλέκτες συγκρούονταν. Όμως οι συγκρούσεις ήταν περιορισμένες, δεν ήταν πόλεμος, γιατί δεν υπήρχαν οργανωμένες κοινωνίες ούτε στρατιώτες, στρατηγοί, βασιλιάδες.
Το κακό υπήρχε, όμως δεν διέφερε από τη συμπεριφορά των κοντινών μας συγγενών, των κοινών χιμπατζήδων (κι εκείνοι εξοντώνουν τ’ αρσενικά των αντίπαλων, για να πάρουν την περιοχή τους, την τροφή τους, τα θηλυκά).
Το κακό μεγενθύνθηκε μόλις δημιουργήθηκαν οι πρώτες μεγάλες κοινωνίες. Με την αγροτική επανάσταση, γύρω στο 10.000 π.Χ. υπήρχε απόθεμα τροφής για να τραφούν μεγάλοι πληθυσμοί, να δημιουργηθούν πόλεις και κράτη, να υπάρξουν γραφειοκράτες, στρατιώτες, ιερείς και βασιλιάδες.
Το Κράτος κι η Βία είναι αδέλφια, έτσι γράφει ο Ησίοδος. Αυτό είναι ψέμα. Βία πάντα υπήρχε, και στις πρωτόγονες κοινωνίες, αλλά μόνο όταν δημιουργήθηκαν κράτη (συγκεντρωτική εξουσία) η βία έγινε κάτι παραπάνω από τοπικές μικροσυγκρούσεις, έγινε θεσμοθετημένη.
Ο βασιλιάς χρειαζόταν μια ιδεολογία που θα πείθει τους υπηκόους ότι αξίζει να πεθάνουν γι’ αυτόν, να σκοτώσουν γι’ αυτό.
Κάπως έτσι η πρωταρχική ανιμιστική-σαμανική θρησκεία, που είναι σύμφυτη του ανθρώπινου είδους (κάποιοι υποστηρίζουν ότι και οι χιμπαντζήδες έχουν ανάλογη θρησκευτική συμπεριφορά) έγινε θρησκεία με ιερατείο, ενώ οι βασιλιάδες απόγονοι των θεών.
~~
Όμως οι γενοκτονίες δεν ήταν ιδιότητα των θεοκρατικών και μόνο κρατών. Ακόμα και η Αθηναϊκή Δημοκρατία προέβη στη σφαγή των Μηλίων, και τη δικαιολόγησαν με επιχειρήματα που σίγουρα ο Μακιαβέλι αντέγραψε στον Ηγεμόνα του.
Απ’ το 10.000 π.Χ. πόσοι πόλεμοι έχουν συμβεί; Πόσες γενοκτονίες; Μάλλον θα ήταν πιο εύκολο να ψάξουμε για εκείνη τη στιγμή (υπήρξε άραγε;) όπου σ’ όλον τον πλανήτη των ανθρώπων έτυχε να γίνει ειρήνη.
Αν σας φαίνεται ότι προσπαθώ να δικαιολογήσω τα εγκλήματα των ναζί, μάλλον μπερδεύεστε. Δεν υπάρχει καμία δικαιολογία για κανένα έγκλημα. Αυτό που προσπαθώ να κατανοήσω είναι γιατί ο ναζισμός είναι το Υπέρτατο Κακό στο συλλογικό ασυνείδητο και συνειδητό.
~~
Σίγουρα δεν έχει σημασία ο αριθμός των θυμάτων. Γιατί τότε, με σιγουριά, την πρώτη θέση καταλαμβάνουν οι Ευρωπαίοι που “ανακάλυψαν” την Αμερική και εξόντωσαν δεκάδες εκατομμύρια αυτόχθονες (κάποιες πηγές μιλούν για εκατό+ εκατομμύρια).
Είναι η φρικαλεότητα των μεθόδων που κάνει τους ναζιστές χειρότερους; Εκείνες των Νεότουρκων ή των Κόκκινων Χμερ, η γενοκτονία της Ρουάντα και η γενοκτονία της Ινδονησίας δεν υπολείπονται σε φρικαλεότητες.
Και προσέξτε! Αναφέρομαι μόνο σε γενοκτονίες του 20ου αιώνα, γιατί αν μιλήσουμε για τον Αττίλα τον Ούνο, που δεν φύτρωνε ούτε το χορτάρι απ’ όπου περνούσε, θα γίνω γραφικός.
~~
Γιατί λοιπόν οι ναζί έχουν κερδίσει στην ανθρώπινη συλλογική συνείδηση τον τίτλο του Υπέρτατου Κακού;
Φταίει η εγγύτητα των εγκλημάτων τους; Ότι δολοφόνησαν Ευρωπαίους κι όχι Κινέζους, όπως οι Ιάπωνες στη Σφαγή της Ναντσίνγκ (ή Βιασμός της Ναντσίνγκ).
Μήπως έχει σημασία ότι οι Ναζί ηττήθηκαν και η ιστορία δεν γράφτηκε (μόνο) απ’ τους νικητές, αλλά έγινε και αναρίθμητες χολιγουντιανές ταινίες;
Πόσες ταινίες έχετε δει για τον “σφαγέα του Κονγκό”, τον αποικιοκράτη βασιλιά του Βελγίου, Λεοπόλδο Β’; Ή για τη ρίψη των ατομικών βομβών στην Ιαπωνία;
~~
Κι όσον αφορά το Ολοκαύτωμα. Νομίζετε ότι οι ΗΠΑ εμπλέχτηκαν στον πόλεμο για να προασπιστούν τα δικαιώματα των Εβραίων της Γερμανίας;
“Η σχετική έρευνα του Χένρι Φέινγκολντ δείχνει ότι ενώ οι Εβραίοι φυλακίζονταν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης ο Ρούζβελτ δεν έλαβε κανένα μέτρο. Δεν θεωρούσε αυτό το πρόβλημα ιδιαίτερα σημαντικό κι άφησε το Υπουργείο Εξωτερικών να το επιλύσει”.
Μήπως οι Αμερικάνοι εμπλέχτηκαν γιατί ήταν αντιρατσιστές;
Τον Ιανουάριο του 1943 δημοσιεύτηκε σε μια εφημερίδα των μαύρων η παρακάτω “προσευχή του στρατεύσιμου”:
“Θεέ μου, σήμερα πάω στον πόλεμο.
Να πολεμήσω, να πεθάνω,
πες μου για ποιον;
Θεέ μου, θα πολεμήσω
Γερμανούς και Γιαπωνέζους,
δεν τους λογαριάζω.
Μόνο εδώ, στην Αμερική, τρομάζω.”
Πέρα απ’ τη βοήθεια στην Αγγλία, οι ΗΠΑ δεν θεωρούσαν τον ναζισμό αρκετά σατανικό για να εμπλακούν, μέχρι που οι Ιάπωνες απείλησαν τα συμφέροντα τους στον Ειρηνικό.
Το ίδιο δεν συνέβει και με τη ΕΣΣΔ;
~~
Κι άλλη μία σκέψη: Μήπως βολεύει να προβάλλουμε τον ναζισμό ως το απόλυτο κακό, γιατί έτσι αμβλύνουμε κάθε άλλο έγκλημα πολέμου;
Μήπως έτσι ο Τσώρτσιλ, ο Στάλιν κι ο Ρούσβελτ, που μοίρασαν τον “ελεύθερο κόσμο” δεν διέπραξαν κανένα (αξιομνημόνευτο) έγκλημα;
Τι σημασία έχει ο βομβαρδισμός της Αθήνας απ’ τους Βρετανούς (1944), ο πόλεμος της Κορέας (1950-1953), η εισβολή στην Ουγγαρία (1956), σε σχέση με το ύψιστο κακό του ναζισμού;
Αν έχεις κάποιον απόλυτα κακό για εχθρό, τότε εσύ φαίνεσαι λιγότερο κακός, ίσως και ηρωικός, ό,τι κι αν κάνεις.
“Όπως πηγαίνουν τα πράγματα, η ειρήνη που θα συνάψουμε θα στηρίζεται στο πετρέλαιο, στο χρυσάφι και στη ναυτιλία. Με άλλα λόγια δεν έχει κανένα ηθικό σκοπό ή ενδιαφέρον για τον άνθρωπο”, είπε ο Άρτσιμπολντ Μακλίς, υφυπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ στον πόλεμο.
~~
Οι άνθρωποι, για να πειστούν ότι πρέπει να συνεχίσουν να υποτάσσονται, χρειάζονται κάποιον εχθρό.
Έγραφε η Σιμόν Βέιλ:
“Ο μεγαλύτερος εχθρός μας εξακολουθεί να είναι η κρατική μηχανή, ανεξάρτητα από το αν φοράει το προσωπείο του φασισμού, της δημοκρατίας ή της δικτατορίας του προλεταριάτου. Όχι εκείνος που μας αντικρίζει απ’ την άλλη πλευρά των συνόρων. Εχθρός μας είναι αυτός που αυτοαποκαλείται προστάτης και στη συνέχεια μας κάνει σκλάβους”.
Όμως κανείς δεν έδωσε σημασία στα λόγια της. Ο εχθρός ήταν πάντα εκεί, κι αν δεν υπήρχε έπρεπε να τον εφεύρουμε.
Η φιλμογραφία των ΗΠΑ μας δείχνει πώς εξελίχτηκε ο “εχθρός”.
Αρχικά ήταν οι Ναζί και οι Ιάπωνες. Μετά οι κομμουνιστές (Σοβιετικοί, Κορεάτες, Κουβανοί, Κινέζοι, Βιετναμέζοι). Σαν διαλύθηκε η ΕΣΣΔ υπήρχε ανάγκη για νέο εχθρό. Βρέθηκαν οι Αφγανοί κι οι Άραβες, οι αλλόθρησκοι τρομοκράτες.
Τώρα δημιουργήθηκε καινούριος εχθρός: Ο τρελός πυρηνικός κομμουνιστής τρομοκράτης της Βόρειας Κορέας.
~~
Όμως για τους Ιάπωνες (πλέον σύμμαχοι) φτιάχτηκαν πολεμικές ταινίες (δες Κλιντ Ίστγουντ) όπου προβάλλονται ως κανονικοί άνθρωποι -κάποιες στιγμές ως ήρωες.
Για τη ΕΣΣΔ φτιάχτηκαν ταινίες που αποδέχονται τις θυσίες του ρωσικού λαού και τον ηρωισμό τους ενάντια στους ναζί.
Για το Βιετνάμ ταινίες αντιπολεμικές. Το ίδιο και για τον πόλεμο στο Ιράκ.
Μόνο για τους ναζί δεν υπάρχουν αμερικάνικες ταινίες που να αποδέχονται ότι ήταν άνθρωποι κι εκείνοι (ίσως να κάνω λάθος, και να υπάρχει κάποια ταινία που να μην έχω δει).
Γιατί οι Ναζί ήταν τέρατα και τους άξιζε να πεθάνουν.
Σκεφτείτε ‘το, μόνο για ένα λεπτό: Απ’ όλους τους εγκληματίες πολέμου, απ’ όλους τους κακούς, οι Ναζί ξεχωρίζουν.
~~
Αν το δούμε κινηματογραφικά ο Χίτλερ δεν είναι σαν τον Ντάρθ Βέιντερ, που ήταν κακός, αλλά υπήρχαν λόγοι που τον οδήγησαν στην σκοτεινή πλευρά.
Άλλωστε ο Βέιντερ-Άνακιν, που πάντα είχε το καλό μέσα του, θυσιάζεται για να σώσει τον γιο του.
Ο Χίτλερ μοιάζει πιο πολύ με τον Σάουρον του Τόλκιν. Δεν είναι απλά κακός, είναι το Κακό ενσαρκωμένο.
Και τα στρατεύματα του, οι Γερμανοί στρατιώτες, δεν ήταν άνθρωποι, ήταν Ορκ, ήταν αλλότριοι. Και δεν νιώθεις τύψεις όταν σκοτώνεις Ορκ.
~~
Μπορεί όλα αυτά που έγραψα να οδηγούν στο συμπέρασμα ότι ο ναζισμός δεν είναι το απόλυτο κακό, αλλά υπάρχει ένα ακόμα στοιχείο (κρυφό στοιχείο το λένε οι μυθιστοριογράφοι) που δείχνει το αντίθετο.
Όπως κατέδειξε ο Στάνλεϋ Μίλγκραμ, στο πιο γνωστό αντιδεοντολογικό πείραμα, οι άνθρωποι είναι ικανοί να σκοτώσουν έναν άγνωστο, όταν νιώθουν ότι κάποιος άλλος (επιστήμονας, στρατηγός, ηγέτης) τους απαλλάσσει απ’ τις ευθύνες.
Αν του δώσουμε και κάποια ιδεολογία να πιστέψει, τότε είναι πιο εύκολο να συμπεριφερθεί εγκληματικά.
Έτσι μια ιδεολογία όπως εκείνη του χριστιανισμού, που υποτίθεται ότι έχει ως βάση την αγάπη (“αγαπάτε αλλήλους’) έγινε το άλλοθι για τη μεγαλύτερη γενοκτονία (σε αριθμούς), όταν ο Χριστόφορος Κολόμβος και οι κονκισταδόρες “ανακάλυψαν” την Αμερική.
Ο μαρξισμός, που έχει ως βάση (υπεραξία ας την πούμε) την ισότητα όλων των ανθρώπων, έτσι όπως εφαρμόστηκε στην ΕΣΣΔ, οδήγησε σε ανισότητες.
Ο καπιταλισμός, που έχει ως βάση τον ατομικισμό και την “επιδίωξη της ευτυχίας”, οδήγησε στον κρατικό νεοφιλελευθερισμό, όπου το 99% του πληθυσμού εργάζεται (δουλεύει) για να πλουτίσει το άλλο 1%
Όμως η βάση της ιδεολογίας του ναζισμού είναι το μίσος. Οι αρχικές συνθήκες αυτού του συστήματος είναι λανθασμένες.
~~
Αν άλλες ιδεολογίες όπως ο χριστιανισμός (αγάπη), ο καπιταλισμός (ατομική ευτυχία), ο κομμουνισμός (ισότητα), αποτυγχάνουν να εφαρμοστούν, πόσο καταστροφική μπορεί να είναι μια ιδεολογία που βασίζεται στη μισαλλοδοξία και το φυλετικό μίσος;
Τελικά και συμπερασματικά:
Ναι, ο ναζισμός είναι η ιδεολογία του απόλυτου κακού. Γιατί δεν έχει τίποτα θετικό ως βάση.
Όμως δεν αρκεί να απορρίπτουμε τον ναζισμό, και να κρύβουμε πίσω απ’ τη φρικαλεότητα του τη συνέχεια της ιστορίας.
Γράφει ο Χάουαρντ Ζιν:
“Οι νικητές του πολέμου ήταν η Σοβιετική Ένωση και οι Ηνωμένες Πολιτείες. Οι δύο αυτές χώρες δραστηριοποιήθηκαν -χωρίς σβάστικες, χωρίς το βάδισμα της χήνας- για να δημιουργήσουν τις δικές τους σφαίρες επιρροής.
Μοιράστηκαν την παγκόσμια κυριαρχία. Κατασκεύασαν πολεμικές μηχανές πολύ μεγαλύτερες απ’ ό,τι οι φασιστικές χώρες, με σκοπό να ελέγξουν το πεπρωμένο περισσότερων χωρών απ’ όσες είχαν μπορέσει να ελέγξουν ο Χίτλερ, ο Μουσολίνι και η Ιαπωνία.
Επίσης κάθε χώρα ενέργησε -η Σοβιετική Ένωση ωμά, οι ΗΠΑ πιο συγκαλυμμένα- προκειμένου να χειραγωγήσει τους πολίτες της και να εδραιώσει την εξουσία.”
