Αμερικανιές

Μια παραδοξότητα στον κόσμο του 20ου αιώνα -και μετά- είναι ότι κάποιοι χαρακτηρίζουν οτιδήποτε έρχεται απ’ τις ΗΠΑ ως “αμερικανιά”.

Και είναι παράδοξο γιατί σ’ αυτή τη χώρα γεννήθηκαν κάποια απ’ τα σημαντικότερα μουσικά είδη, ευδοκίμησε η λογοτεχνία, ανανεώθηκε το θέατρο και απογειώθηκε ο κινηματογράφος.

Κατά κάποιον τρόπο οι ΗΠΑ κατέκτησαν τον πλανήτη όχι μόνο στρατιωτικά ή οικονομικά, αλλά και πολιτισμικά.

Φανταστείτε την παγκόσμια τέχνη χωρίς τον Τένεσι Ουίλιαμς, χωρίς τον Μάρλον Μπράντο, χωρίς τον Τσάρλι Τσάπλιν (που δεν ήταν Αμερικάνος, αλλά μόνο στις ΗΠΑ μπορούσε να κάνει όσα έκανε), χωρίς τον Φράνσις Φορντ Κόπολα, τον Γούντι Άλεν και τον Τζιμ Τζάρμους, χωρίς το ροκ εν ρολ, τη ροκ, τη σόουλ και το χιπ χοπ, χωρίς τον Πόε, τον Χέμινγουεϊ, τον Μπουκόφκσι και τον Τομ Ρόμπινς, χωρίς τα κόμιξ της Μάρβελ και της DC, χωρίς τις χορογραφίες του Μπομπ Φόσι, χωρίς τα κινούμενα σχέδια της Ντίσνεϊ και τα animation της Pixar, χωρίς τις φωτογραφίες του Ρόμπερτ Φρανκ και της Άρμπους, χωρίς την αρχιτεκτονική του Φρανκ Λόιντ Ράιτ, τη ζωγραφική πριν την pop επανάσταση του Γουόρχολ και του Λίχτενσταϊν (και για την νέα αμερικάνικη τηλεόραση ακούω πολλά θετικά σχόλια, αλλά δεν έχω προσωπική άποψη).

Αν όλα αυτά θεωρούνται από κάποιους “αμερικανιές” τότε δηλώνω θαυμαστής και υπέρμαχος της αμερικανιάς.

Αυτοί οι “κάποιοι” ίσως προτιμούν τα βαθύτερα και σκοτεινότερα έργα τέχνης, παρά την αμερικανική δημιουργία, όπου ακόμα και στο πιο “δύσκολο” έργο υπάρχει ο παράγοντας της διασκέδασης. Άποψη σεβαστή, αλλά ο υποφαινόμενος προτιμά να διατηρούνται οι ισορροπίες, ανάμεσα στο εγκεφαλικό και στο συναισθηματικό, ανάμεσα στο αργό και στο γρήγορο, ανάμεσα στο απλό και στο φορτωμένο.

Οι Αμερικάνοι καλλιτέχνες είναι ειδήμονες σ’ αυτή την ισορροπία.

~~

Κι ας μην ξεχνάμε την τεχνολογία. Αμερικανιές είναι και το ΜΙΤ, το διαδίκτυο, η Silicon Valey, το facebook. Όπως και τα διαπλανητικά ταξίδια (μέχρι τον Άρη για την ώρα), η νανοτεχνολογία, η ρομποτική.

Δυστυχώς αμερικανιές είναι και τα drones που βομβαρδίζουν άμαχους εξ αποστάσεως.

~~

Οι ΗΠΑ έγιναν σπουδαίες επειδή κατάφεραν να ενσωματώσουν ανθρώπους κάθε φυλής, εθνικότητας και θρησκείας στην αμερικανικότητα τους. Δεν ήταν η στρατιωτική υπεροπλία ούτε ο ιμπεριαλισμός ή ο καπιταλισμός. Ήταν η ποικιλότητα. Αυτή ακριβώς που τώρα κάποιοι εχθρεύονται (πρόεδροι και ψηφοφόροι).

Όμως ήταν οι οικονομικές ανισότητες που “καλλιέργησαν” αυτό το θαύμα.

Οι ΗΠΑ είναι η πιο “θερμή” κοινωνία που έχει υπάρξει από την αρχή της ανθρωπότητας (για τη διαφορά μεταξύ θερμής και ψυχρής κοινωνίας διαβάστε Λεβιστρός). Έσπειραν την καταστροφή εντός και εκτός, προκειμένου να διαφυλάξουν την κυριαρχία τους (εκτός) και τα συμφέροντα λίγων (εντός).

Το κάρβουνο γι’ αυτές τις αριστουργηματικές “αμερικανιές” που προαναφέραμε είναι ανθρώπινα σώματα. Των μειονοτήτων, των φτωχών και των μεταναστών (εντός), των απανταχού εχθρών (εκτός).

~~

Το παράξενο είναι ότι οι μεγάλες κατακτήσεις (καλλιτεχνικές, επιστημονικές, τεχνολογικές) ήρθαν από τις μεσαίες και τις χαμηλότερες τάξεις, συχνά από απόγονους μεταναστών, προσφύγων, σκλάβων.

Παράξενο; Όχι και τόσο. Στατιστικά αυτοί οι άνθρωποι έχουν περισσότερες πιθανότητες να καταφέρουν κάτι πρωτότυπο, καινούριο, μεγαλειώδες, γιατί είναι πολλοί περισσότεροι απ’ το 1%

Επιπλέον αυτοί οι άνθρωποι έχουν περισσότερους λόγους να ΘΕΛΟΥΝ να καταφέρουν κάτι περισσότερο, αφού μόνο η μουσική, η επιστήμη ή ο αθλητισμός μπορεί να τους σώσει απ’ την ένδεια. Είναι άνθρωποι που ανταγωνίζονται άλογα, ενώ είναι ξυπόλητοι. Για να νικήσουν πρέπει να είναι -πραγματικά- πολύ δυνατοί και αποφασισμένοι.

Στις ΗΠΑ αυτή η αποφασιστικότητα, η ευφυΐα και οι ικανότητες επιβραβεύονται. Οι ανώτερες τάξεις χρειάζονται τους προικισμένους “κατώτερους” για να παράγουν έργο. Τους χρηματοδοτούν, τους ενισχύουν, τους παρέχουν τη δυνατότητα να δημιουργήσουν (για να τους εκμεταλλευτούν).

Έτσι παράγεται το πολιτιστικό, επιστημονικό, τεχνολογικό θαύμα των ΗΠΑ, οι “αμερικανιές”.

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

Το κείμενο δημοσιεύθηκε στο ένθετο του Νόστιμον Ήμαρ στον Δρόμο της Αριστεράς, το Σάββατο 19.11.2016

Το American Gothic είναι πίνακας του Grant Wood (χωρίς τα Muppets του Χένσον και το Star Wars)