Ας γράψουμε και ένα κείμενο εκτός επικαιρικότητας (όπως λέμε εκτός πραγματικότητας), γιατί –ως γνωστόν- η υπερβολική έκθεση στην επικαιρότητα προκαλεί σοβαρές και μόνιμες βλάβες στο θυμικό, στη φαντασία και στην αισιοδοξία.
~~
Φανταστείτε (είδατε τι ωραία ξεκινάει ένα μη-επίκαιρο κείμενο;) ότι είναι μεσημέρι και βάζετε φαγητό στα παιδιά σας.
Το μεγαλύτερο -έστω ότι είναι κορίτσι- είναι ένα «κανονικό» παιδί. Χαμογελαστή, καλή στο σχολείο, έχει πολλές φίλες και τελευταία έχει αρχίσει να κατεβάζει προκλητικά το βλέμμα όταν την προσεγγίζει ένα αγόρι.
Το δεύτερο παιδί σας, το οποίο είναι ένα αγόρι πέντε χρονών, είναι… «διαφορετικό».
Ήταν έτσι από μωρό. Δεν του άρεσαν οι αγκαλιές –κι αυτό πολύ σας πλήγωσε και σας δημιούργησε πολλές τύψεις. Άργησε να μιλήσει και απέφευγε εξ’ αρχής να παίζει με τα άλλα παιδιά. Ο καλύτερος του φίλος είναι το σκυλάκι σας, με το οποίο μοιάζει να μπορεί να επικοινωνήσει καλύτερα απ’ ότι με τους ανθρώπους.
Ο ψυχολόγος σας μίλησε για το σύνδρομο Άσπεργκερ, μια μορφή ήπιου νηπιακού αυτισμού. Και για να σας κάνει να αισθανθείτε λίγο καλύτερα σας πληροφόρησε ότι πολλοί μελετητές υποστηρίζουν πως ο Μότσαρτ, ο Μπετόβεν και ο Αϊνστάιν, είχαν το σύνδρομο Άσπεργκερ.
Αυτή η πληροφορία δε σας παρηγόρησε. Θα προτιμούσατε να είχατε ένα «κανονικό» παιδί.
~~
Εκείνο το μεσημέρι έχετε φτιάξει αρακά. Ο γιος σας, ας τον αποκαλούμε Χάρη, λατρεύει τον αρακά κι εσείς τον φροντίζετε όσο περισσότερο μπορείτε –ίσως εις βάρος, κάποιες φορές, της σχέσης σας με την κόρη σας.
Μόλις αφήνετε τα πιάτα μπροστά στα παιδιά ο Χάρης λέει: «Στη Μαίρη έβαλες δυο μπιζέλια παραπάνω.»
Αν δεν είχατε πάει στον ψυχολόγο και νομίζατε ότι το παιδί σας είναι απλά κακομαθημένο και (ειδικά αν πριν από λίγο είχατε ανοίξει το λογαριασμό της ΔΕΗ) θα λέγατε στο Χάρη: «Φάε το φαΐ σου και μη μιλάς!»
Ή θα μπορούσατε, αν δεν ήσασταν κουρασμένη από το βάρος της επικαιρότητας, να δώσετε τη σολομώντεια λύση: Να πάρετε ένα μπιζέλι από το πιάτο της Μαίρης και να το βάλετε στο πιάτο του Χάρη.
Επειδή όμως θυμόσαστε τα λόγια του ψυχολόγου και έχετε αποθέματα ψυχικής ηρεμίας κάνετε κάτι άλλο: Παίρνετε τα πιάτα από τα παιδιά (που θα μείνουν για λίγο νηστικά) και μετράτε τα μπιζέλια ένα προς ένα.
Και τότε ανακαλύπτετε ότι ο Χάρης έχει δίκιο: Στο πιάτο του υπάρχουν 142 μπιζέλια, ενώ στης Μαίρης 144. Εσάς σας πήρε αρκετή ώρα για να τα μετρήσετε κι εκείνος τα μέτρησε με μια ματιά!
~~
Λίγες μέρες μετά, ενώ διαβάζετε την ιστορία του Ναπολέοντα στο Χάρη (δεν του αρέσουν τα παραμύθια) αναφέρετε την ημερομηνία του Βατερλό και ο Χάρης λέει: «Τρίτη.»
Ψάχνετε στο wiki και βλέπετε ότι ο Χάρης έχει πάλι δίκιο: Η μάχη στο Βατερλό έγινε Τρίτη!
Με τη βοήθεια ενός ειδικού ανακαλύπτετε ότι ο Χάρης μπορεί να σας πει τι μέρα ήταν (κάθε μέρα) 22.000 χρόνια π.Χ. και 22.000 χρόνια μ.Χ.
~~{}~~
Ο «Χάρης» υπάρχει.
Ονομάζεται Χάουαρντ Πότερ, μπορεί να σας πει την τετραγωνική ρίζα του… 12851, χωρίς να σκεφτεί, να καταλάβει αν ένας εφταψήφιος αριθμός είναι πρώτος αριθμός και τα πάει εξαιρετικά καλά με τις στατιστικές ποδοσφαίρου.
Ανθρώπους σαν τον Χάουαρντ οι επιστήμονες τους ονομάζουν savant, σοφούς.
(Οι άνθρωποι έχουμε μια τάση να αυτομυθοποιούμαστε. Ο Homo Sapiens, ο σοφός άνθρωπος, έγινε Homo Sapiens Sapiens, για να ξεχωρίζει από τον πρόγονο του που δεν ήξερε τι είναι η ατομική βόμβα. Αν προσθέσουμε και τον τρίτο όρο έχουμε τον Homo Sapiens Sapiens Savant, οπότε καταλαβαίνετε τι βαρύ φορτίο κουβαλάει ο Χάουαρντ.)
Η νοημοσύνη των «σοφών» είναι πολύ δύσκολο να προσδιοριστεί, αφού σε κάποιον τομέα –ή τομείς- είναι «εξυπνότεροι» από τους υπερυπολογιστές, αλλά ταυτόχρονα δυσκολεύονται να ανταπεξέλθουν σε πρακτικά προβλήματα που ένα παιδί μαθαίνει να αντιμετωπίζει από τα πέντε του.
Η πιο συνηθισμένη τους αδυναμία είναι η ανικανότητα τους να εκφράσουν και να κατανοήσουν τα ανθρώπινα συναισθήματα.
Η αναπαράσταση ενός χαμογελαστού προσώπου δεν τους «λέει» τίποτα.
Ίσως να μην είναι τυχαίο που 6 στους 7 «σοφούς» είναι άντρες. Η «σοφία», όπως και ο αυτισμός, είναι πολύ πιο συχνή στο αντρικό φύλο.
Ο ψυχολόγος Μπαρόν-Κοέν υποστηρίζει ότι ο αυτισμός είναι «η έκφραση του αρσενικού στην πιο ακραία μορφή του.» Και θεωρεί υπεύθυνη γι’ αυτόν την αυξημένη έκκριση τεστοστερόνης στο αμνιακό υγρό.
~~
Κι αν κάνουμε μια χιουμοριστική αναγωγή της ιδιαιτερότητας των «σοφών» στην καθημερινή ζωή θα μπορούσαμε να πούμε ότι οι περισσότεροι άντρες είναι μικροί savants:
Εκφράζουν τα συναισθήματα τους με μεγάλη δυσκολία (πέρα από το θυμό που είναι κατά κάποιο τρόπο το ορμέμφυτο της επίθεσης).
Είναι, πιο συχνά από τις γυναίκες, θωρακισμένοι απέναντι στα συναισθήματα των άλλων.
Μπορούν να επιδείξουν εξαιρετικές ικανότητες σε έναν τομέα, ενώ την ίδια στιγμή δεν ξέρουν που άφησαν τις παντόφλες τους.
Και, προς Θεού, μην προσπαθήσετε να κουβεντιάσετε μαζί τους όταν τηγανίζουν ένα αυγό!
~~
Μέχρι πριν λίγες δεκαετίες οι ψυχίατροι έριχναν το φταίξιμο για τον νηπιακό αυτισμό σε… Σε ποιον άλλο; Στις γυναίκες.
Ακριβώς επειδή οι αυτιστικοί έχουν αυτό το συναισθηματικό μπλοκάρισμα οι γιατροί υποστήριζαν ότι έφταιγαν οι ψυχρές μητέρες τους, που δεν αγκάλιαζαν τα μωρά τους.
Τώρα πια έχει αποδειχτεί ότι ο αυτισμός δεν είναι επίκτητος. Η αγάπη και η φροντίδα των γονιών μπορούν να κάνουν ένα αυτιστικό άτομο πιο λειτουργικό και πιο ευτυχισμένο (το οποίο, φυσικά, ισχύει για όλα τα παιδιά), αλλά δεν μπορούν να τον αλλάξουν.
~~
Ο αυτισμός δεν είναι επίκτητος, αλλά η «σοφία» κάποιες φορές μπορεί να είναι. Αυτό συμβαίνει συνήθως μετά από τραυματισμούς ή επιληπτικές κρίσεις.
Υπάρχει η περίπτωση του Ορλάντο Σέρελ, ο οποίος όταν ήταν δέκα χρονών χτυπήθηκε στον αριστερό κρόταφο από ένα μπαλάκι του μπέιζμπολ. Λιποθύμησε, αλλά όταν συνήλθε δεν πονούσε και συνέχισε κανονικά το παιχνίδι.
Μόνο που μερικούς μήνες μετά ο Ορλάντο αντιλήφθηκε ότι μπορούσε να θυμάται τα πάντα!
27 χρόνια μετά μπορεί να σου πει με ακρίβεια τι έκανε στις 9 Αυγούστου 1995 και σε κάθε άλλη μέρα της ζωής του μετά το ατύχημα.
Αλλά θα πρέπει να σας προειδοποιήσω –πριν αρχίσετε να χτυπάτε τη γιαγιά στο κεφάλι με μπαλάκια και άλλα πιο σκληρά αντικείμενα:
Ο Ορλάντο χαρακτήρισε όλες αυτές τις αναμνήσεις «σκουπίδια στο μυαλό μου», αφού δεν μπορούσε να συσχετίσει τα αμέτρητα δεδομένα που συνωστίζονταν στον εγκέφαλο του.
~~
Η πιο γνωστή περίπτωση savant είναι ο «Άνθρωπος της Βροχής». Ο Κιμ Πέεκ είναι ο πιο «σοφός» ανάμεσα στους «σοφούς».
Χαρακτηριστικά θα αναφέρουμε ότι μπορούσε να διαβάσει –και να απομνημονεύσει- μια διπλή σελίδα βιβλίου σε οκτώ δευτερόλεπτα. Διάβαζε ταυτόχρονα την αριστερή σελίδα με το αριστερό μάτι και τη δεξιά με το δεξί.
Το παρών κείμενο ο Πέεκ θα το διάβαζε σε 24 δευτερόλεπτα. Και θα μπορούσε να σας το πει από μνήμης μετά από είκοσι χρόνια. Αλλά, δυστυχώς, δεν μπορούσε να συνδυάσει δημιουργικά τους 12.000 τόμους που είχε αποστηθίσει για να γράψει ένα πρωτότυπο κείμενο.
~~
Υπάρχουν πολλές ακόμα εντυπωσιακές περιπτώσεις savants.
Όπως του αυτιστικού Ματ Σάβατζ που σε ηλικία έξι ετών έμαθε –άνευ διδασκάλου- μέσα σε μια νύχτα να παίζει πιάνο. Έξι μήνες μετά μπορούσε να παίζει Σούμπερτ και στα δεκατέσσερα είχε κυκλοφορήσει τέσσερα cd με δικές του συνθέσεις –το οποίο αποδεικνύει ότι η έλλειψη δημιουργικής σκέψης των «σοφών» δεν είναι ο κανόνας.
Ίσως το πιο τρανό παράδειγμα δημιουργικού «σοφού» είναι μια γυναίκα, η Τέμπλιν Γκράντιν.
Η Γκράντιν, παρά τον αυτισμό, κατάφερε να αποκτήσει διδακτορικό τίτλο και να γράψει βιβλία για τη σκέψη των ζώων και των αυτιστικών. Επίσης επινόησε βελτιώσεις στα σφαγεία ζώων, έτσι ώστε τουλάχιστον τα ζώα να μην υποφέρουν πριν και κατά τη θανάτωση τους.
~~
Όλοι αυτοί οι «σοφοί» -με τις ιδιαιτερότητες του ο καθένας τους- είναι ένα καλό επιχείρημα υπέρ της θεωρίας της «ποιοτικής νοημοσύνης» σε αντίθεση με την «ποσοτική νοημοσύνη», αφού φαίνεται ότι οι εξαιρετικές ικανότητες, όπως –για παράδειγμα- το υψηλό IQ, δεν συμβάλλουν αναγκαστικά στη δημιουργική σκέψη.
~~
Τελειώνοντας αυτό το κείμενο ας αναφέρουμε μια προτροπή του Στίβεν Τζομπς –από κάποια διάλεξη σε πανεπιστήμιο:
«Αν έχετε IQ 160 δωρίστε τις 40 μονάδες σε κάποιον άλλο. Με 120 δείκτη νοημοσύνης (ο μέσος όρος) μπορείτε να κάνετε τα πάντα.»
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
ΥΓ: Επειδή πιθανότατα θα υπάρξουν αναγνώστες που θα με επικρίνουν που μεταχειρίζομαι με χιούμορ ένα τόσο σοβαρό θέμα ας τους πούμε προκαταβολικά:
Άνθρωποι όπως οι “savants” ή οι όχι και τόσο «σοφοί» λοιποί αυτιστικοί δεν πρέπει να αντιμετωπίζονται με δέος και σοβαροφάνεια, λες και είναι κάτι παραπάνω ή παρακάτω από άνθρωποι.
Η τόσο χιλιοειπωμένη «διαφορετικότητα» είναι ένα παραμύθι για να πουλιούνται παιδικά βιβλία.
Αυτή είναι εξ’ ορισμού ρατσιστική, αφού κατηγοριοποιεί τους ανθρώπους σε «κανονικούς» και «διαφορετικούς», σε «πολλούς» και «λίγους», σε «εμείς» και «αυτοί».
Ο σωστός όρος, ο οποίος θα αναδείκνυε την αξία κάθε ανθρώπινης ύπαρξης (και όχι μόνο) θα ήταν: Ποικιλότητα (diversity).
Κάθε άνθρωπος είναι διαφορετικός. Οι ομοιότητες μας είναι που μας ενώνουν και οι διαφορές μας που μας κάνουν υπέροχους.
————-
Αν θέλετε να μάθετε περισσότερα για τους αυτιστικούς μη διαβάσετε κάποια μελέτη, αλλά το «Ποιος σκότωσε το σκύλο τα μεσάνυχτα», του Μαρκ Χάντον. Υποτίθεται ότι πρόκειται για εφηβικό βιβλίο, αλλά διεκδίκησε το booker, ως κάθε άλλο βιβλίο.
Και δείτε την ταινία “Temple Grandin”, ελληνικός τίτλος: «Ζωή σαν τριαντάφυλλο»! (Αυτοί οι άνθρωποι που βρίσκουν τους ελληνικούς τίτλους πληρώνονται για τη δουλειά τους;)
—-
Πληροφορίες για τους «σοφούς» βρήκα σε παλιό τεύχος του GEO (Ιούλιος 2007).
