Αν δέκα άνθρωποι σκοτωθούν σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα στο Κιργιστάν πιθανότατα δε θα το μάθουμε ποτέ –εκτός κι αν υπήρχε ένα μικρό κενό στην προτελευταία σελίδα της Κυριακάτικης Έκδοσης, που έπρεπε κάπως να γεμίσει.
Αν συμβεί στην Εγνατία Οδό θα γίνει πρωτοσέλιδο για δύο-τρεις μέρες.
Αν, όμως, ένα εκατομμύριο άνθρωποι σκοτωθούν σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα στο Κιργιστάν (λόγω ολισθηρότητας του οδοστρώματος, για παράδειγμα) τότε θα έχουμε το πρωτοσέλιδο της επόμενης μέρας.
Αν συμβεί το ίδιο στην Εγνατία θα έχουμε τριήμερο εθνικό πένθος –αλλά δε θα παραιτηθεί κανένας υπουργός.
Αν μια μητέρα στη Νέα Ζηλανδία πιάσει το δίχρονο παιδί της και το ψήσει στο φούρνο, αφού πρώτα το γδάρει ζωντανό, τότε θα έχουμε μια πολύ φρικαλέα και εντυπωσιακή είδηση για την κάτω μεριά του πρωτοσέλιδου.
Αν το κάνει Ελληνίδα τότε θα αυξηθούν κατά πολλές χιλιάδες οι πωλήσεις των εφημερίδων.
~~
Η εγγύτητα μπορεί να είναι και εθνική-ψυχολογική.
Αν γίνει ένα αεροπορικό δυστύχημα στην Ουρουγουάη, με 100 νεκρούς, θα περάσει στα αζήτητα των ειδήσεων, εκτός και αν ανάμεσα στους νεκρούς υπάρχουν και 50 Έλληνες τουρίστες.
Απλή ψυχολογία (όπως θα λέγαμε: «απλά μαθηματικά»). Οι 100 Ουρουγουανοί δεν είναι παρά ένας αριθμός, αλλά ανάμεσα στους 50 Έλληνες μπορεί να υπάρχει κάποιος γνωστός ή, το πιο σημαντικό, «μπορεί να ήμουνα κι εγώ ή το παιδί μου».
~~
Η εγγύτητα είναι ο πιο σημαντικός παράγοντας στη σημασία κάποιας δυσάρεστης είδησης γι’ αυτόν και μόνο το λόγο: Επειδή απειλείται η δική μας ύπαρξη.
Φανταστείτε έναν μόνο νεκρό από ένα συνηθισμένο οικιακό δυστύχημα, όπως το γλίστρημα στο μπάνιο.
Αν συμβεί στο σπίτι σας (ακόμα και αν ο νεκρός στο μπάνιο σας είναι ένας διαρρήκτης που αποφάσισε να σαπουνιστεί λιγάκι) θα συγκλονιστείτε.
Αν συμβεί στο διπλανό διαμέρισμα (όπου ζει κάποιος τον οποίο χαιρετάτε κάθε πρωί, αλλά δε γνωρίζετε το μικρό του όνομα) θα το σκέφτεστε για λίγο καιρό.
Αν συμβεί σε μια άλλη πόλη (και με κάποιο τρόπο το μάθετε) θα πείτε: «Κοίτα να δεις…» Και θα συνεχίσετε να καθαρίζετε τα φασολάκια που αγοράσατε από τη λαϊκή σε πολύ καλή τιμή.
Αν συμβεί σε μια άλλη χώρα θα σας φανεί σαν ανέκδοτο και θα γελάσετε.
~~
Και η συγγενική εγγύτητα:
Αν συμβεί σε εσάς τον ίδιο… Εντάξει, σε αυτή την περίπτωση δεν έχουμε τίποτα να πούμε, γιατί ούτως ή άλλως δε θα μπορείτε να διαβάζετε εφημερίδες μετά ούτε θα σας νοιάζει ποιος πέθανε και ποιος ζει.
Αν συμβεί στο παιδί σας… (Γι’ αυτή την περίπτωση δεν μπορούμε να αστειευτούμε ούτε να σχολιάσουμε).
Αν συμβεί στη/στον σύζυγο σας η αντίδραση σας θα εξαρτηθεί από τη σχέση που έχετε (και μπορεί να φτάσει από το θρήνο ως το –συγκαλυμμένο- πανηγύρι).
Αν συμβεί στον αδελφό σας θα στενοχωρηθείτε πολύ (αν και αυτό είναι σχετικό) και ίσως να περάσει πολύς καιρός μέχρι να το ξεχάσετε.
Αν συμβεί στους γονείς σας (οι οποίοι, τρομάρα τους, μπήκαν να κάνουν μπάνιο μαζί) θα θρηνήσετε μέχρι να βρεθείτε αντιμέτωποι με το επόμενο προσωπικό σας θέμα.
Αν συμβεί στη γιαγιά σας (που είχε φτάσει τα ενενήντα) θα το αποδεχτείτε λίγο μετά την κηδεία.
Αν συμβεί στον ξάδερφο της θείας της γυναίκας σας θα ρωτήσετε: «Σε ποιον;»
~~
Πέρα όμως από τους τρεις βασικούς παράγοντες για την αξία μιας είδησης υπάρχει και ένας τέταρτος, ο οποίος είναι λίγο δύσκολο να εκτιμηθεί, αλλά πολλές φορές μπορεί να είναι πιο σημαντικός από τους προηγούμενους τρεις. Αυτόν θα τον ονομάσουμε: «Ο παράγοντας της διασημότητας» -ή πιο κωμικά- «ταμπλόιντ-θάνατος».
Όταν πέθανε ο παππούς μου, στα 85 του χρόνια, δεν το έμαθε κανείς πέρα από τους συγχωριανούς του και τους συγγενείς του. Αν όμως αύριο πεθάνει ο Μίκης Θεοδωράκης (χτύπα ξύλο) θα γίνει παγκόσμια είδηση –για μια μέρα.
Αμέσως θα σκεφτείτε ότι αυτό είναι φυσιολογικό, αφού ο Μίκης πρόσφερε τόσο πολλά στον κόσμο, ενώ ο παππούς μου ήταν ένας απλός άνθρωπος που πέθανε σε βαθιά γεράματα μονολογώντας.
Όμως η προσφορά στην ανθρωπότητα δεν κάνει έναν θάνατο-ταμπλόιντ. Άλλωστε οι larger than life άνθρωποι προσφέρουν με τη ζωή τους, όχι με το θάνατο τους.
Όταν πέθανε ο γιος του Σιλβέστερ Σταλόνε αναφέρθηκε σε πολλές ιστοσελίδες κι εφημερίδες. Δεν ξέρω τι είχε προσφέρει αυτός ο ίδιος στην ανθρωπότητα, αλλά ο διάσημος μπαμπάς του δεν έχει προσφέρει και περισσότερα. Όμως είναι διάσημος κι αυτό αρκεί για να μπει ο θάνατος του γιου του στις εφημερίδες.
~~
Η επίδραση του παράγοντα «θάνατος-ταμπλόιντ» δεν εξαντλείται στα πρόσωπα, αλλά μπορεί να αφορά και στις χώρες –ή τις πόλεις.
Αν ένας καταστρεπτικός τυφώνας χτυπήσει το Τρινιντάντ στην Καραϊβική (πράγμα το οποίο συμβαίνει πολύ συχνά), κανείς δε θα νοιαστεί, εκτός και αν οι νεκροί ξεπεράσουν τις δεκάδες χιλιάδες.
Αν, πάλι, καταστρέψει μια αμερικανική πόλη όπου δεν έχει γίνει ποτέ ταινία, κάπου ανάμεσα στη Φλόριντα και στην Νέα Αγγλία, θα περάσει στα ψιλά γράμματα των ειδήσεων.
Αλλά αν ο τυφώνας Σάντυ χτυπήσει την Νέα Υόρκη, τη Μητρόπολη, το Μεγάλο Μήλο, το μέρος όπου ο Σκορτζέζε και ο Γούντι Άλεν έκαναν τις καλύτερες ταινίες τους και τα Φιλαράκια έπιναν καφέ, το μέρος όπου γεννήθηκε ο Σούπερμαν και τραγούδησαν οι Ramones, τότε έχουμε είδηση.
Δεν είναι τυχαίο ότι όλοι οι εξωγήινοι, όταν αποφασίζουν να κατακτήσουν τον πλανήτη ξεκινάνε καταστρέφοντας την Νέα Υόρκη (πριν συνεχίσουν με το Παρίσι, το Λονδίνο, άντε και τις Πυραμίδες στο Κάιρο, για να δείξουμε την παγκοσμιότητα της επίθεσης).
Θα ήταν πιο φυσιολογικό να ξεκινούσαν με την Πόλη του Μεξικού: Με ένα σμπάρο είκοσι εκατομμύρια τρυγόνια!
~~
Συμπερασματικά: Ο άνθρωπος είναι ένα ζώο που εκλογικεύει. Ως ζώο ενδιαφέρεται περισσότερο για τον εαυτό του και για εκείνους που φέρουν τα γονίδια του. Έπειτα για τα μέλη της αγέλης-ομάδας του. Και πολύ λιγότερο για τα μέλη μιας ξένης και μακρινής ομάδας.
Αν όμως δεν αντιληφθεί σύντομα (πενήντα χρόνια το πολύ) ότι είναι είναι μέρος της ανθρωπότητας και του πλανήτη, κι ότι δεν μπορεί να επιβιώσει μόνος, με την αγέλη του, τότε δεν θα χρειαστούν εξωγήινοι για να καταστρέψουν τον πλανήτη.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Η κεντρική φωτογραφία είναι η πορεία επιζώντων μετά τον τυφώνα Χαϊγιάν στο Τακλομπάν (πού;)
