“Τὸ ξέρω πὼς καθένας μοναχὸς πορεύεται στὸν ἔρωτα, μοναχὸς στὴ δόξα καὶ στὸ θάνατο.
Τὸ ξέρω. Τὸ δοκίμασα. Δὲν ὠφελεῖ.
Ἄφησέ με νἄρθω μαζί σου.”
Σονάτα του Σεληνόφωτος, Γιάννης Ρίτσος
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Ο αθλητής δένει το πόδι σ’ ένα σκοινί. Κι αυτό το συνδέει με το άλλο, που κατεβαίνει προς την άβυσσο. Παίρνει μια τελευταία ανάσα και βουτάει.
Όσο καταδύεται κοιτάει μόνο το σκοινί. Όχι κάτω, το απέραντο σκοτάδι, ούτε πάνω, το γαλάζιο φως, γιατί αυτό θα τον κάνει να χάσει την αυτοσυγκέντρωση. Μόνο το σκοινί.
Στο βάθος όπου έχει καθορίσει υπάρχει στο σκοινί ένας πλαστικός δίσκος. Αυτός τον εμποδίζει να πάει παρακάτω. Όσο κι αν το θέλει. Μετά αρχίζει η άνοδος.
~~
Μέχρι προχθές πίστευα ότι αυτό που εμποδίζει τον αθλητή της ελεύθερης κατάδυσης να πάει πιο βαθιά είναι η έλλειψη οξυγόνου, το “τέλος της ανάσας”. Όμως συνάντησα έναν άνθρωπο που είναι πέμπτος στον κόσμο στην ελεύθερη κατάδυση κι αυτός με βοήθησε να καταλάβω κάποια πράγματα.
Ο Άρης έχει φτάσει τα 64 μέτρα. Το παγκόσμιο ρεκόρ είναι 123 μέτρα. Την καλύτερη επίδοση για τη φετινή χρονιά, με 101 μέτρα, την έχει κάποιος άλλος Έλληνας.
Στην ελεύθερη κατάδυση (χωρίς βάρη) καταδύεσαι με ταχύτητα ενός μέτρου το δευτερόλεπτο (και σχεδόν με την ίδια ταχύτητα αναδύεσαι). Αυτό σημαίνει ότι για να φτάσεις στα 123 μέτρα και να επιστρέψεις χρειάζεσαι μόλις 4 λεπτά.
Ο Άρης μπορεί να κρατήσει την ανάσα του για 7,5 λεπτά.
“Οπότε, γιατί δεν μπορείς να πας πιο βαθιά;” τον ρώτησα.
“Είναι η εξίσωση”, μου είπε.
Καθώς κατεβαίνεις η πίεση αυξάνεται και πρέπει να “ξεβουλώσεις τ’ αυτιά σου”, να εξισώσεις την πίεση. Αν δεν το κάνεις, αν δεν το κάνεις σωστά ή ξεπεράσεις τα όρια σου, τότε θα τρυπήσουν τα τύμπανα σου.
Δεν είναι (μόνο) θέμα αναπνοής, είναι θέμα εξίσωσης, είναι τα όρια του σώματος σου.
Οι σφουγγαράδες του Αιγαίου, που βουτούσαν εξαναγκαστικά, για να βιοποριστούν, κατέληγαν με τρυπημένα τύμπανα. Το παράδοξο είναι ότι μετά, αφού είχαν χάσει την ακοή τους, δεν υπήρχε περιορισμός βάθους, παρά μόνο ανάσας.
~~{}~~
Η ελεύθερη κατάδυση διαφέρει απ’ τη no-limits κατάδυση, που βλέπουμε στην ταινία του Λυκ Μπεσόν, “Το Απέραντο Γαλάζιο”.
Στη no-limits υπάρχει το βάρος που σε κατεβάζει πιο γρήγορα και το μπαλόνι που σε ανεβάζει πιο γρήγορα.
Το παγκόσμιο ρεκόρ στη no-limits είναι 253 μέτρα. Το ρεκόρ στατικής άπνοιας είναι 11 λεπτά και 54 δεύτερα.
Ο Jacques Mayol (της ταινίας) είναι υπαρκτό πρόσωπο (όπως και ο Σισιλιάνος Ένζο).
Ο Ζακ ήταν ο πρώτος άνθρωπος που καταδύθηκε κάτω απ’ τα 100 μέτρα. Τον βοήθησε πράγματι ένα θηλυκό δελφίνι, με το όνομα Κλόουν, με το οποίο είχε αναπτύξει ισχυρό δεσμό. Το μιμήθηκε για να βελτιώσει τον τρόπο αναπνοής-άπνοιας και κολύμβησης.
Όταν ο Ζακ καταδυόταν κατάφερνε να ρίχνει τους χτύπους της καρδιάς τους στους 27 ανά λεπτό. Αυτό σημαίνει ότι η καρδιά του χτυπούσε κάθε δύο δευτερόλεπτα!
Αυτό το αντανακλαστικό κατάδυσης είχε παρατηρηθεί (πριν τον Ζακ) μόνο στα θαλάσσια θηλαστικά, φώκιες, δελφίνια και φάλαινες.
Ο Ζακ, ο αληθινός Jacques Mayol, αυτοκτόνησε, 13 χρόνια μετά την αυτοκτονία του Ζακ στο Απέραντο Γαλάζιο. Όχι τόσο λυρικά, τόσο κινηματογραφικά. Κρεμάστηκε.
~~{}~~
Επηρεασμένος απ’ τις διηγήσεις του Άρη πήρα να ξαναδώ το “Απέραντο Γαλάζιο”.
Τα χρόνια περνάνε γρήγορα. Είχα πρωτοδεί την ταινία πριν 26 χρόνια, το 1989. Τότε, 14 χρονών, αυτό που μου είχε κάνει μεγαλύτερη εντύπωση ήταν οι γυμνόστηθες σκηνές της Ροζάνα Αρκέτ.
“Όλα τα κορίτσια ήμασταν ξετρελαμένες με τον Ζακ”, μου λέει η Νέλλη.
Ο Ζακ, ο παράξενος Ζακ, χαμένος στον κόσμο του, ολοφάνερα ένας weirdo, που κοιτάει με αφέλεια κι αθωότητα την Τζοάνα, κι όταν χαμογελάει όλα τα κορίτσια αναστενάζουν.
Ο Ζακ, ο ασπεργκιανός Ζακ, που όταν η Τζοάνα του λέει ότι θέλει να έχουν ένα σπίτι, παιδιά, αυτοκίνητο, σκύλο, δεν ακούει, συνεχίζει να κολυμπάει.
Ήταν κι ο εξωστρεφής Ένζο (Ζαν Ρενό) που καθώς πεθαίνει λέει στον Ζακ να τον ξαναπάει κάτω, στη θάλασσα.
“Είναι καλύτερος ο κόσμος εκεί κάτω”, του λέει πριν πεθάνει.
Στο τέλος ο Ζακ βουτάει στη θάλασσα της Αμοργού, αφήνοντας πίσω την έγκυο γυναίκα του, για να βρει τις γοργόνες, μια αυτοκτονία που θυμίζει το τέλος του Μικρού Πρίγκηπα (το μόνο παιδικό βιβλίο που τελειώνει με αυτοχειρία).
~~{}~~
Η ταινία του Λυκ Μπεσόν δεν είναι αριστουργηματική. Έχει τόσες πολλές κοινοτοπίες που θυμίζει περισσότερο διαφήμιση, παρά κινηματογράφο. Είναι pulp fiction, ίσως όμως αυτός είναι ο λόγος που είχε τόσο μεγάλη απήχηση. Σου μένει στο μυαλό, ακόμα και μετά από 26 χρόνια.
Ίσως γιατί υπάρχει ένας πρωταγωνιστής που αρνείται τα πάντα. Κι αυτή η απόλυτη, τελική άρνηση, η αυτοκτονία, δεν παρουσιάζεται μελοδραματικά ή ηρωικά, με δάκρυα και στόμφο.
Ο Ζακ αφήνει το φως και φεύγει προς την άβυσσο. Έπειτα τίτλοι τέλους.
~~~~~{}~~~~~
Σαν την ελεύθερη κατάδυση είναι η ζωή του καθενός.
Προσπαθούμε διαρκώς να φτάσουμε πιο βαθιά, λίγα μέτρα παρακάτω, να πετύχουμε την εξίσωση.
Είτε είναι το χρήμα και η καταξίωση, η εξουσία και η αναγνώριση, η γνώση και η επιστήμη, η τέχνη και οι σχέσεις, πάντα θες να πας λίγο πιο βαθιά.
Όσα χρόνια και να ζήσεις, πάντα ζητάς ένα μέτρο, μια μέρα παρακάτω. Ρωτήστε έναν γέρο να σας πει.
Κάποιοι αφήνονται να χαθούν. Ο Άρης μου είπε για έναν Άραβα αθλητή της ελεύθερης κατάδυσης, που ήρθε για αγώνες στη Σαντορίνη κι έλυσε το σκοινί.
“Το σώμα του ποτέ δεν βρέθηκε”, είπε ο Άρης, λες και μιλούσε για τον Ζακ της ταινίας.
Η ελεύθερη κατάδυση είναι το πιο μοναχικό άθλημα. Κάτι σαν τη συγγραφή, αλλά χωρίς λέξεις.
Έτσι κι αλλιώς, όλοι πορευόμαστε μονάχοι στον έρωτα, στη δόξα και στον θάνατο.
~~{}~~
26 χρόνια από τότε που είδα το Απέραντο Γαλάζιο έμεινα σ’ ένα σπίτι στον Πλαταμώνα, στη σκιά του Ολύμπου.
Ο Άρης έφευγε κάθε πρωί με το φουσκωτό για να πάει βαθιά και να κάνει εξάσκηση.
Κάποια φωτιά είχε πιάσει στον Όλυμπο και τα πυροσβεστικά αεροπλάνα έρχονταν να πάρουν νερό μπροστά απ’ το κάστρο του Πλαταμώνα.
Κάπου εκεί κάποιος βουτούσε στα 50 μέτρα. Από πάνω του ρουφούσαν νερό τα αεροπλάνα. Εμείς, πίσω στο σπίτι, τα κοιτούσαμε τρώγοντας ψωμί με μέλι. Τα παιδιά τσαλαβουτούσαν στο νερό και μάζευαν καβούρια.
Όλα ήταν τόσο αρμονικά. Η φωτιά, τα αεροπλάνα, τα παιδιά, τα καβούρια, η θάλασσα, ο Άρης που βουτούσε, μια λιβελούλα που πετούσε και το πτώμα ενός τζίτζικα που έτρωγαν τα μυρμήγκια.
Και κάποιος Σύριος, καθώς βυθίζεται στη Μεσόγειο, θυμάται τα παιδιά του, τις γυναίκες που είχε, τις ταινίες που είδε, τους παιδικούς του φίλους, τη μάνα του.
Ύστερα πεθαίνει, 125 μέτρα κάτω απ’ την επιφάνεια της θάλασσας, παγκόσμιος πρωταθλητής, σ’ έναν κόσμο ανθρώπινο και ξερό, όλο πολέμους και φωτιές, στον κόσμο μας.
“Είναι καλύτερος ο κόσμος εκεί κάτω”, είπε ο Ένζο.
