Ένας θρησκόληπτος κανίβαλος την Παρασκευή τρώει μόνο ψαράδες.
Emily Lotney
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Στο παρόν κείμενο δεν θ’ ασχοληθούμε με περιπτώσεις σαν του Χάνιμπαλ Λέκτερ, αλλά με την ανθρωποφαγία σε μαζική κλίμακα.
Καταρχάς μπορούμε να ξεχωρίσουμε τρεις κατηγορίες: Την αναγκαστική, τη συγγενική και την πολεμική ανθρωποφαγία.
~~
Την αναγκαστική ανθρωποφαγία τη συναντάμε σε περιπτώσεις παντελούς έλλειψης τροφής, όπως σε μεγάλους λιμούς (Ουκρανία, 1932 -33) ή σε μακροχρόνιες πολιορκίες (στο Λένινγκραντ, μετά από 872 μέρες αποκλεισμού).
Επίσης από ναυαγούς ή ανθρώπους αποκλεισμένους στα χιόνια (όπως η ομάδα ράγκμπι στις Άνδεις).
Σ’ αυτές τις περιπτώσεις οι αποκλεισμένοι οδηγούνται στον κανιβαλισμό, καθώς δεν έχουν τίποτα άλλο να φάνε πέρα από πτώματα ανθρώπων (και κανείς δεν μπορεί να τους κατηγορήσει γι’ αυτό).
~~{}~~
Η συγγενική ανθρωποφαγία αποδεδειγμένα υπάρχει από τα προϊστορικά χρόνια. Τα παλιότερα οστά homo sapiens που έχουν βρεθεί (στην Αιθιοπία) έχουν σημάδια που αποδεικνύουν ότι οι sapiens δεν μπορούσαν να αφήσουν τόσο κρέας να πάει χαμένο.
Αλλά και σε φυλές που ανακαλύφθηκαν στα νεώτερα χρόνια η συγγενική ανθρωποφαγία ήταν τελετουργική συνήθεια. Σ’ αυτή οι κανίβαλοι τρώνε τους νεκρούς συγγενείς τους για να τους τιμήσουν κι όχι για να τραφούν.
Τις περισσότερες φορές δεν έτρωγαν τη σάρκα. Έθαβαν τους νεκρούς μέχρι που να λιώσουν και μετά έτριβαν τα κόκαλα τους και τα έκαναν σκόνη -ή τους έκαιγαν και μάζευαν τη στάχτη.
Όποτε είχαν κάποια γιορτή έριχναν μέσα στο ποτό τους μέρος από τα απομεινάρια των προγόνων. Εμείς συνηθίζουμε να θυμόμαστε τους “νεκρούς μας”, πίνοντας. Οι κανίβαλοι τους θυμόντουσαν πίνοντάς τους.
~~
Η μόνη γνωστή εξαίρεση στη συγγενική ανθρωποφαγία είναι εκείνη της φυλής Φορέ, στη Νέα Γουινέα. Εκείνοι έθαβαν τους νεκρούς και μετά από δύο μέρες τους ξέθαβαν και τους έτρωγαν, ολόκληρους. Στην περιοχή τους δεν υπήρχε καμιά άλλη πηγή ζωικών πρωτεϊνών, έτσι οι Φορέ -όπως οι αποκλεισμένοι- αναγκάζονταν να τραφούν από τις σάρκες των συγγενών τους.
Ο δρ Carleton Gajdusek πήρε το νόμπελ Ιατρικής του 1976, επειδή συσχέτισε την πρακτική των Φορέ με μια θανατηφόρα ενδημική ασθένεια, την kuru. Αλλιώς λέγεται κι “ασθένεια γέλιου”, αφού σε προχωρημένα στάδια τα θύματα έχαναν τον έλεγχο των μυών του προσώπου τους, δημιουργώντας την εντύπωση ότι γελούσαν μέχρι θανάτου.
Την kuru την πάθαιναν κυρίως οι γυναίκες και τα παιδιά, που έτρωγαν τα χειρότερα μέρη του νεκρού (μυαλό, εντόσθια, μυελό). Η kuru είναι εγκεφαλοπάθεια που μοιάζει με τη νόσο των τρελών αγελάδων (Creutzfeldt–Jakob disease).
(tip: Αποφύγετε τα “μαλακά μέρη”, ιδίως τον εγκέφαλο των συγγενών σας).
~~{}~~
Η πολεμική ανθρωποφαγία είναι η πιο διαδεδομένη και η πιο γνωστή.
Σ’ αυτή οι νικητές έτρωγαν τους αιχμάλωτους εχθρούς (που μπορεί να ήταν και ιεραπόστολοι ή Ευρωπαίοι άποικοι).
Οι μαρτυρίες απ’ τον Νέο Κόσμο είναι άφθονες, όπως τις μετέφεραν οι κατακτητές, ταξιδευτές και ιεραπόστολοι, πιθανότατα εμπλουτισμένες με στοιχεία υπερβολής.
Ο πατήρ Χοσέ ντε Ανκιέτα, έγραφε για τον κανιβαλισμο, το 1554:
“Αν συλλάβουν τέσσερις ή πέντε απ’ τους εχθρούς τους επιστρέφουν αμέσως στο χωριό για να τους φάνε σε μεγάλο συμπόσιο, τέτοιο που ούτε τα νύχια των αιχμαλώτων να μην πάνε χαμένα. Είναι περήφανοι σε όλη τους τη ζωή γι’ αυτή τη μοναδική νίκη. Ακόμη και οι αιχμάλωτοι νιώθουν ότι τους μεταχειρίζονται με τρόπο ευγενή, επειδή λένε ότι μόνο δειλοί και ασθενικοί πεθαίνουν και θάβονται για να πάνε να αυξήσουν το βάρος της γης.”
Και παρακάτω:
“Τελικά τον έβγαλαν έξω και του έσπασαν το κεφάλι και μαζί του σκότωσαν κι άλλον έναν απ’ τους εχθρούς τους. Τον κομμάτιασαν γρήγορα με μεγάλη χαρά, ιδίως οι γυναίκες, που πηγαινοέρχονταν τραγουδώντας και χορεύοντας.”
Οι άνθρωποι θύματα ήταν πηγή πρωτεϊνών, σε περιοχές όπου δεν αφθονούσαν τα θηράματα ούτε υπήρχε ανεπτυγμένη κτηνοτροφία.
Αφού θα τους σκότωναν (ήταν εχθροί), θα ήταν σπατάλη να μην τους φάνε.
Απ’ την ανθρωποφαγία ωφελούνταν κυρίως οι γυναίκες και τα παιδιά, αφού το μεγαλύτερο μέρος του κυνηγιού το έτρωγαν οι άντρες, για να μπορούν να συνεχίσουν να κυνηγούν.
Απ’ τα λίγα ζώα που σκοτώνονταν οι γυναίκες και τα παιδιά έτρωγαν μόνο τα αποφάγια κι έπρεπε να συμπληρώνουν τη διατροφή τους με έντομα, αμφίβια και τρωκτικά.
Οπότε ένας αιχμάλωτος ήταν αφορμή γιορτής για την οικογένεια.
~~{}~~
Όλες οι περιπτώσεις πολεμικής ανθρωποφαγίας που γνωρίζουμε γίνονταν από φυλές που ζούσαν ως κυνηγοί-τροφοσυλλέκτες, σε μικρές ομάδες.
Η ανθρωποφαγία δεν έχει λόγο ύπαρξης σε πολυπληθέστερες κοινωνίες, όπου υπάρχει κάποια μορφή κράτους (κεντρικής διοίκησης).
Για να υπάρξει κράτος, βασιλιάς, ιερατείο, στρατός, πρέπει να υπάρχει πλεόνασμα τροφής. Αυτό δημιουργείται είτε με την ανάπτυξη της κτηνοτροφίας και της γεωργίας είτε με την κατάκτηση νέων εδαφών.
Τότε οι εχθροί είναι πολύ πιο χρήσιμοι ως σκλάβοι παρά ως τροφή.
Και στην περίπτωση της κατάκτησης οι ηττημένοι παραμένουν ζωντανοί, για να στέλνουν μέρος της τροφής που παράγουν στους νικητές.
~~
Υπάρχει μόνο μία γνωστή περίπτωση πολεμικής ανθρωποφαγίας σε οργανωμένο κράτος, ουσιαστικά σε αυτοκρατορία, εκείνη των Αζτέκων.
Υπολογισμοί για τον αριθμό των θυμάτων που σκοτώνονταν και τρώγονταν κάθε χρόνο τον ανεβάζουν από 15.000 μέχρι και 250.000.
Οι Αζτέκοι έδιναν στις θυσιαστήριες τελετουργίες χαρακτήρα δημόσιου θεάματος. Ομάδες ιερέων-σφαγέων σκότωναν τα θύματα στις κορυφές των πυραμιδών, στην πρωτεύουσα Τενοτσιτλάν, και πετούσαν τα πτώματα στο πλήθος που επευφημούσε.
Ντόπιες περιγραφές αναφέρουν ότι κατά τη γιορτή της διεύρυνσης της μεγάλης πυραμίδας, το 1487, οι ιερείς θυσίασαν (και το πλήθος έφαγε) 80.000 κρατούμενους μέσα σε τέσσερις μέρες.
~~
Οι Αζτέκοι δεν είχαν εξημερώσει κανένα χορτοφάγο ή παμφάγο ζώο. Δεν είχαν ούτε μηρυκαστικά ούτε γουρούνια. Τις γαλοπούλες και τους σκύλους τους έτρωγαν κυρίως οι ανώτερες τάξεις.
Καλλιεργούσαν καλαμπόκι, κουκιά, chia κι είχαν μεγάλη ποικιλία καρπών και λαχανικών.
Όμως δεν έκαναν πολέμους για να τρώνε ανθρώπους. Η ανθρωποφαγία ήταν παραπροϊόν της διεξαγωγής του πολέμου.
Αφού υπήρχε και έλλειψη κρέατος (κάτι που καμιά άλλη αυτοκρατορία, στον Γηραιό Κόσμο, δεν αντιμετώπισε) έγιναν λιγότερο ισχυρά τα πολιτικά πλεονεκτήματα της εξάλειψης του κανιβαλισμού. Τα πλήθη είχαν έναν καλό λόγο για να πολεμάνε: Έτρωγαν περισσότερο κρέας.
Έτσι η ανθρωποφαγία έγινε μέρος της θρησκείας τους.
Θυμίζει τη γνωστική ασυμφωνία του Φέστινγκερ (σε μαζική κλίμακα): Οι καταστάσεις διαμορφώνουν τις πεποιθήσεις μας.
Εφόσον συμφέρει να τρώμε τους εχθρούς μας, πρέπει να δημιουργήσουμε ένα σύστημα πεποιθήσεων (θρησκεία) που να δικαιολογεί (και να καθαγιάζει) αυτή τη συμπεριφορά.
Για τους Αζτέκους ο κανιβαλισμός ήταν πολλά παραπάνω από παροχή πρωτεϊνών. Ήταν ο σωστός δρόμος -εκ θεού πορευόμενος. (Μην σας φαίνεται παράξενο. Οι κονκισταδόρες, οι σταυροφόροι, οι Βυζαντινοί, όλοι σκότωναν εν ονόματι του θεού.)
Πιθανότατα όσοι αρνούνταν να κανιβαλίσουν θα θεωρούνταν άπιστοι, διεστραμμένοι, εχθροί της κοινωνίας. Και οι μη-ανθρωποφάγοι σύντομα θα έπαιρναν το δρόμο για τις κατσαρόλες των κανονικών.
(tip: Σύμφωνα με τους Αζτέκους ο καλύτερος τρόπος για να μαγειρέψετε άνθρωπο είναι βραστό, με πιπέρι, ντομάτα και κολοκυθανθούς.)
~~{}~~
Υπάρχει μια ταινία του 1973, το Soylent Green. Σ’ αυτήν περιγράφεται μια δυστοπία (στο 2022) όπου οι άνθρωποι γίνονται “μπισκότο” και διανέμεται στο πλήθος -λόγω έλλειψης πρωτεϊνών.
Η ταινία είναι επίκαιρη, αφού ο κανιβαλισμός των μη-παραγωγικών ατόμων (συνταξιούχων, ανέργων, ασθενών, προσφύγων) είναι μέρος του δόγματος της ΤΙΝΑ, και σίγουρα πολύ θα βόλευε αν οι συνταξιούχοι εξοντώνονταν για να τραφεί ο υγιής-παραγωγικός πληθυσμός. Αρκεί να αποφέρει μεγαλύτερα κέρδη απ’ τα ζώα μαζικής εκτροφής και σφαγής.
Τότε να είστε έτοιμοι να δοκιμάσετε ανθρώπινο κρέας (αν δεν το έχετε κάνει ήδη, μεταφορικά μιλώντας).
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Πληροφορίες άντλησα απ” το βιβλίο του ανθρωπολόγου Marvin Harris, «Η ιερή αγελάδα και ο βδελυρός χοίρος», εκδόσεις τροχαλία.
