Κι ενώ το Μουντιάλ εξελίσσεται κανονικά, κάθε τόσο κάνουν την εμφάνιση τους στο διαδίκτυο φωτογραφίες των ηγετών που παρακολουθούν τους αγώνες.
Ενσταντανέ με πρίγκιπες και πρωθυπουργούς, καγκελάριους, προέδρους, βουλευτές και λοιπούς, που βλέπουν μπάλα, και προσπαθούν να μας πείσουν ότι είναι κανονικοί άνθρωποι.
Το σφάλμα σ’ αυτή την προσπάθεια τους είναι ότι εμείς ποτέ δεν πιστέψαμε το αντίθετο, ότι είναι κάτι άλλο από κανονικοί άνθρωποι. Μέτριοι σαν κι εμάς.
Ίσως για τον Άιχμαν και τους Ναζί να είχαμε μια αμφιβολία, να τους θεωρούσαμε παράξενα τέρατα, μέχρι που η Άρεντ ανέλυσε την κοινοτοπία του κακού, και διαπιστώσαμε ότι ακόμα κι οι χειρότεροι εγκληματίες είναι βασανιστικά μέτριοι άνθρωποι. Ενώ ο Μίλγκραμ κατέδειξε ότι ο καθένας από μας μπορεί τόσο εύκολα να γίνει τέρας.
Όμως από κάποιον που αναλαμβάνει εκούσια την ηγεσία ενός κράτους δεν θέλουμε να είναι “κανονικός”, δεν θέλουμε να είναι ένας άνθρωπος-σαν-κι-εμάς.
Εφόσον έχει μια θέση με δεκαπλάσιες ευθύνες από εκείνες ενός ταχυδρόμου, θέλουμε να τον δούμε να καταβάλει δεκαπλάσια προσπάθεια.
Όχι να χαλαρώνει τ’ απογεύματα βλέποντας ματσάκια και να πηγαίνει για μπάνιο στη Λούτσα ή στη Χαβάη. Αλλά να λιώνει απ’ την αϋπνία, να μη χάνει λεπτό, να ξεχνάει την οικογένεια του και τον εαυτό του, να δίνει το 100% του εαυτού του στον αγώνα που έχει να κάνει, να αφοσιώνεται ψυχή τε και σώματι, ίσως και να πεθαίνει για τον σκοπό.
(Σε κάποια φυλή του Αμαζονίου η θέση του αρχηγού ήταν η χειρότερη θέση που μπορούσες να έχεις. Όσοι την αναλάμβαναν την έβλεπαν ως κατάρα, κι όταν έφτανε η στιγμή να ξεφορτωθούν την ευθύνη της εξουσίας χαίρονταν, γιατί μπορούσαν πάλι να ζήσουν ως κανονικοί άνθρωποι.)
Όπως αφιερώνονται κάποιοι καλλιτέχνες και επιστήμονες στο έργο τους, έτσι θα έπρεπε να είναι και οι ηγέτες. Μονοδιάστατοι. Απόλυτοι.
“Αυτό που έχω να κάνω είναι να βελτιώσω τη ζωή των ανθρώπων που με εξέλεξαν γι’ αυτό. Τίποτα άλλο.”
Κι αν δεν αντέχουν τόση πίεση, αν προτιμούν να βλέπουν ποδόσφαιρο, τότε καλύτερα να βρουν μια πιο απλή δουλειά, χωρίς πολλές ευθύνες.
Αυτός θα ήταν ο ιδανικός ηγέτης. Κάποιος που ξέρει ότι θα φτάσει ως τα όρια των αντοχών του -κι όταν δεν αντέχει θα παραιτηθεί. Αυτός που θα είναι υπόδειγμα εργατικότητας, αυταπάρνησης, αφοσίωσης, δημιουργικότητας, τιμιότητας για τους υπόλοιπους πολίτες.
Όμως μήπως ένας τέτοιος ιδανικός ηγέτης θα ήταν κατάλληλος μόνο για ιδανικούς πολίτες;
“Τον Ιησού ή τον Βαραββά;” ρώτησε ο Πιλάτος κι η απάντηση ήταν ομόφωνη.
Ένας όχι-κανονικός άνθρωπος ως ηγέτης, ένας υπερβολικά τίμιος, υπερβολικά εργατικός, υπερβολικά αφοσιωμένος, υπερβολικά ευφυής και εκνευριστικά ειλικρινής (φανταστείτε τον Τιούρινγκ ως πρωθυπουργό) θα μας έκανε να αισθανόμαστε άβολα.
~~
Μια φωτογραφία του πρωθυπουργού που εργάζεται 20 ώρες το 24ωρο (κοιμάται μόλις τέσσερις). Μια φωτογραφία του στο γραφείο τον Αύγουστο (δεν πήγε ούτε μια μέρα διακοπές). Ένα βίντεο όπου μιλάει άπταιστα αγγλικά, σουηδικά, κινέζικα και ρώσικα. Το τελευταίο (έχει άλλα τρία) διδακτορικό του πρωθυπουργού για τη σχέση κβαντομηχανικής και πολιτικής οργάνωσης.
Ο πρωθυπουργός να χαρίζει τη μισή περιουσία του στους φτωχούς. Ο πρωθυπουργός με το όπλο στην πρώτη γραμμή (στον Γ’ Παγκόσμιο Πόλεμο). Ο πρωθυπουργός να κάνει ανακύκλωση, να είναι vegan, να φοράει μεταχειρισμένα ρούχα, να χρησιμοποιεί κινητό τηλέφωνο παλιάς τεχνολογίας. Ο πρωθυπουργός να πληρώνει φόρους.
Ένας ιδανικός ηγέτης θα μας έκανε ιδανικούς πολίτες; Μάλλον θα τον σταυρώναμε όσο πιο γρήγορα γίνεται, για να δούμε με ανακούφιση τον δεύτερο γύρο του μουντιάλ και να κάνουμε τις βουτιές μας στη Χαλκιδική.
Εμείς επιλέγουμε ποιοι θα μας κυβερνάνε -και με ποιο σύστημα. Αν θέλαμε έναν θαρραλέο κι ανυπότακτο ηγέτη, θα έπρεπε να είμαστε το ίδιο θαρραλέοι κι ανυπότακτοι.
Αν θέλαμε ένα πιο αντιπροσωπευτικό σύστημα, θα έπρεπε να είμαστε έτοιμοι να μοιραστούμε την ευθύνη της ελευθερίας, αντί να περιμένουμε απ’ τον δήμο, απ’ το κράτος, απ’ την Ευρωπαϊκή Ένωση, απ’ τον ΟΗΕ, να λύσει τα προβλήματα μας.
Τι σημαίνει αυτό; Να είσαι υπεύθυνος άνθρωπος και πολίτης 24 ώρες το 24ωρο. Ισως και να πολεμήσεις γι’ αυτό, ίσως και να πεθάνεις γι’ αυτό. (θέλει νεκρούς χιλιάδες να ‘ναι στους τροχούς).
Για να είσαι ελεύθερος πρέπει να βάλεις το κεφάλι σου στο στόμα του λιονταριού.
Αλλά μήπως είναι καλύτερο να ηρεμήσουμε όλοι, να δούμε μπαλίτσα, να πάμε για κάνα μπάνιο κλπ κλπ;
Κι όποιος θέλει να προσπαθήσει για έναν ελεύθερο κόσμο, χωρίς διακρίσεις, χωρίς ανισότητες, χωρίς φτώχεια, χωρίς πόλεμο, ας σηκώσει το χέρι. (Λίγο πιο ψηλά για να μπορούμε να τον καρφώσουμε.)
