Τα χέρια και οι λέξεις

(Τετράδια συνεργείου)

“Λέμε ότι ένας σκύλος φοβάται ότι το αφεντικό του θα τον δείρει, όχι όμως ότι φοβάται ότι το αφεντικό του θα τον δείρει αύριο. Γιατί;”

Βιτγκενστάιν

“Αφήστε οποιονδήποτε να πειραματιστεί και θα διαπιστώσει ότι δεν μπορούμε να σκεφτούμε χωρίς τις λέξεις.”

Max Muller, γλωσσολόγος

–

Το λάθος του Καρτέσιου και της θρησκείας πριν από αυτόν ήταν ότι προσπάθησαν να διαχωρίσουν την ψυχή από το σώμα.

Ακόμα και η πιο “σύγχρονη” προσέγγιση, ότι η “ψυχή” εδράζει στον εγκέφαλο είναι υδροκέφαλη. Ο εγκέφαλος είναι το πιο πολύπλοκο σύστημα του σύμπαντος (απ’ όσα γνωρίζουμε), αλλά βρίσκεται σε απόλυτη εξάρτηση με το υπόλοιπο σώμα.

Ο Άνθρωπος είναι μια σωματική ολότητα. Αν αφαιρέσεις κάτι αλλοιώνεις την “ψυχή” του.

Πως θα ήταν ένας εγκέφαλος χωρίς σώμα; Θα μπορούσαμε να τον αποκαλέσουμε ανθρώπινο; Και πως θα ήταν ένα σώμα χωρίς εγκέφαλο;

–

Αν εστιάσουμε θα καταλάβουμε ότι δεν είμαστε τίποτα άλλο από τετράκις τρισεκατομμύρια κύτταρα που συνεργάζονται για να δημιουργήσουν τη μοναδικότητα μας -και να την αναπαράγουν.

Και αυτή η μοναδικότητα είναι πολύ μεγαλύτερη από το άθροισμα των κύτταρων μας.

Το σύνολο είναι μεγαλύτερο από το άθροισμα.

Παράδοξο; Η ζωή και ο άνθρωπος είναι μια παραδοξότητα.

Πόσο μάλλον οι λέξεις.

–

Ο Λόγος είναι αυτό που διαφοροποιεί τον Άνθρωπο από τα άλλα ζώα. Γιατί ο Λόγος είναι συνυφασμένος με τη σκέψη. Η γλώσσα είναι σκέψη -και τούμπαλιν.

Έτσι ξεπερνάμε το πρωταρχικό επίπεδο αντίληψης: Με λέξεις.

Χάρη σε αυτές μπορούμε να αντιλαμβανόμαστε έννοιες που δεν εμπίπτουν στο άμεσο παρόν και στην πραγματικότητα. Χάρη σε αυτές μπορούμε να κοινωνούμε την ύπαρξη μας, να αντιλαμβανόμαστε τον εαυτό μας.

–

Οι φιλόσοφοι και οι ψυχολόγοι, από τον Τζον Λοκ ως τον Βιγκότσκι και τον Βιτγκεστάιν συμφωνούν ότι ο λόγος απελευθέρωσε τον άνθρωπο από τον παρόντα χρόνο. Χάρη σε αυτόν ο homo έκανε το άλμα από το ζώο στο έλλογο ον.

Ο άνθρωπος μπορεί να θυμάται το παρελθόν, ακόμα και εκείνο που προηγείται της ύπαρξης του και να φαντάζεται το μέλλον, ακόμα και εκείνο που επακολουθεί της ύπαρξης του.

Ο άνθρωπος μπορεί να κατανοεί τον εαυτό του.

Οι αυτιστικοί που δεν καταφέρνουν να “λεξοποιήσουν” την ύπαρξη τους, αδυνατούν να αντιληφθούν τους άλλους και τον εαυτό τους.

Είναι άνθρωποι, αλλά μένουν κλεισμένοι σε έναν εαυτό χωρίς συνειδητοποίηση. Και αν αγνοείς τον εαυτό σου αγνοείς και τους άλλους.

–

Το πιο παράξενο είναι ότι ο Λόγος, οι λέξεις, ουσιαστικά δημιουργούν τη σκέψη ή -καλύτερα- τη βάζουν σε τάξη. Η σκέψη είναι χαοτική και οι λέξεις δίνουν μορφή σ’ αυτό το χάος.

Όπως στην κβαντική φυσική τα σωματίδια είναι απροσδιόριστα πριν να παρατηρηθούν έτσι και οι σκέψεις είναι σε κατάσταση υπέρθεσης, σε κατάσταση αβεβαιότητας. Μόλις ξεκινάς να τις λεξοποιείς η αβεβαιότητα καταρρέει.

Αρκεί να σκεφτείς ή να γράψεις “εγώ” και υπάρχεις.

Καθώς γράφεις τις σκέψεις σου κατανοείς τον εαυτό σου.

Τον ανακαλύπτεις ενώ ήδη υπήρχε, κάτι σαν την “ανακάλυψη” της Αμερικής.

–

Στο Συνεργείο ανακαλύψαμε τη “μέθοδο Σβάιτσερ”. Ακούγεται πολύ επιστημονική, σχεδόν αληθινή.

Στην πραγματικότητα είναι κάτι που δεν υπήρχε πριν να κάτσουμε γύρω από ένα τραπέζι και να την επινοήσουμε. Ο πρώτος που την χρησιμοποίησε ήταν ο Ζαν-Πωλ Σαρτρ, αλλά εκείνος δεν είχε ιδέα για το τι είναι η “μέθοδος Σβάιτσερ”.

–

Αν προσπαθούσα να της δώσω έναν ορισμό θα έλεγα ότι είναι “μια μέθοδος να ξεπεράσεις την πραγματικότητα (ή μήπως να την περικυκλώσεις;) γράφοντας διαρκώς γι’ αυτήν”.

–

Ο Γελωτοποιός χρησιμοποίησε τη μέθοδο γράφοντας για ένα ποτήρι (Ο Σαρτρ και 31 παραλλαγές για ένα ποτήρι).

Ο Όττο χρησιμοποίησε τη μέθοδο και περικύκλωσε την Επανάσταση (Μικρή πραγματεία περί επανάστασης – Η επανάσταση σε 32 απλά βήματα).

Η Ιωάννα χρησιμοποίησε τη μέθοδο και έγραψε… για τα χέρια.

~~{}~~

1. Χέρι. Παλάμη. Φλέβες. Το δέρμα. Οι κλειδώσεις. Το σχήμα των νυχιών. Γραμμές. Η γραμμή της ζωής. Χειρομαντεία. Ακόμα κι αν ζήσω πολύ, θα ζήσω καλά; Το χέρι μέσα στο χρόνο. Χέρι υπό διαμόρφωση. Αγέννητο χέρι. Βρεφικό χέρι. Παιδικό. Εφηβικό. Νεαρό χέρι. Ενήλικο. Ώριμο χέρι. Γέρικο. Πεθαμένο χέρι. Χέρι σε αποσύνθεση. Χους εις χουν.

2. Χέρι. Παλάμη. Πέντε δάχτυλα. Πέντε νύχια. Επί δύο, δέκα. Όχι πάντα. Όχι σε όλους. Υπάρχει δεξί και αριστερό χέρι. Ίσως είναι τα μόνα που συνεργάζονται αρμονικά, παρόλο που ανήκουν σε διαφορετικές παρατάξεις. Πως θα ήταν αν προσπαθούσε να επιβληθεί το ένα στο άλλο όταν γράφουμε στο πληκτρολόγιο; Ποια γράμματα θα επιζούσαν από αυτή τη μάχη; Φαντάζεστε να είχαμε 2 αριστερά; Κι ο αντίχειρας στη θέση του μικρού δακτύλου; Αν γινόταν εκλογές πιο χέρι θα έβγαινε πρωθυπουργός; Θα παρουσιαζόταν νοθείες στο εκλογικό αποτέλεσμα;

3. Τα χέρια ευτυχώς δεν είναι άνθρωποι και ως μη άνθρωποι δεν ασχολούνται με εκλογές. Ναι, αλλά τα βάζουμε να ψηφίζουν. Τα χέρια ψηφίζουν! Ίσως να μεταθέταμε το εκλογικό δικαίωμα σε κάποιο άλλο μέλος του σώματος; Που συμβολίζει πιο εύστοχα με τα παράγωγά του, την αξία των πολιτικών; Ναι, ναι, αυτό που σκεφτήκατε.

4. Το χέρι. Ενεργητικό. Πόσα πράγματα κάνει; Χαϊδεύει, βιδώνει, σκουπίζει δάκρυα, μαγειρεύει, χτυπά, σιδερώνει, γαργαλάει, πλάθει πηλό, τσιμπάει, ζωγραφίζει, κάνει μασάζ, φέρνει το ποτήρι στο στόμα, ξαναχαϊδεύει, ανακατεύει, μουντζώνει, παίζει μουσικά όργανα, ακουμπάει, ράβει, τραβάει, χτενίζει, ξηλώνει, σκοτώνει, δίνει βοήθεια, ζυμώνει, αγγίζει, σπρώχνει, χορεύει, σκαλίζει, νιώθει.

5. Και πάλι ενεργητικό. Οδηγεί, σφουγγαρίζει, χειροκροτά (μαζί με το άλλο χέρι, πάντα), μας ντύνει, μας γδύνει. Ντύνει και γδύνει άλλους, δείχνει, περνάει την κλωστή στο βελόνι, στρίβει τσιγάρα, τα ανάβει, κρατάει γέρους, μωρά, αγαπημένους κι αγαπημένες, ζώα, πουλιά, ερπετά, έντομα, φύλλα δέντρων και φυτών.

6. Το χέρι. Παθητικό. Δέχεται. Δέχεται χάδια, δέχεται φιλιά, βλέμματα, δέχεται λόγια και ποιήματα. Άραγε έχουν δικά τους αυτιά τα χέρια; Τι να ακούν τα χέρια μας που τα αυτιά μας δεν ακούνε; Δέχεται χειραψίες, ζεστές, κρύες, σφιχτές, χαλαρές, θερμές, ιδρωμένες, εξουσιαστικές, χειραψίες με ερωτικά υπονοούμενα και υποσχέσεις.

7. Το χέρι κρύβεται, στριφογυρίζει μπούκλες από αμηχανία, στρίβει κλωστές που ξέφτισαν, γράφει ερωτικά γράμματα, θυμωμένα γράμματα, τα σκίζει και τα πετά, άλλες φορές τα στέλνει και περιμένει, τα άλλα που θα ‘ρθουν, να τα πάρει απ’ το γραμματοκιβώτιο και να τα ανοίξει, να τα κρατήσει μπροστά από τα μάτια για να μπορέσουν να τα διαβάσουν.

8. Κάποιες φορές περιμένει, κρατώντας υπομονετικά το χαρτί, μέχρι τα μάτια να ξεβουρκώσουν κι άλλες φορές το ένα χέρι κρατάει το γράμμα και το άλλο σκουπίζει τα δάκρυα ή δίνει στη μύτη ένα χαρτομάντιλο. Πρέπει να στέλνουμε γράμματα, φροντίζουμε έτσι, για τη συναισθηματική ζωή των χεριών μας.

9. Το χέρι για το οποίο γράφω, είναι αυτό το οποίο γράφει, για τον εαυτό του. Πως θα ήταν ο εαυτός του χεριού μου;

-Αγαπητό χέρι, πείτε μας λίγα πράγματα για τον εαυτό σας.

–Τι να πω; Δεν έχω συνηθίσει να μιλάω για μένα. Κάνω τόσα πράγματα που δεν προλαβαίνω να σκεφτώ για μένα. Όπως βλέπετε αυτή τη στιγμή γράφω.

–Καλά ίσως κάποια άλλη φορά τότε, που θα έχετε περισσότερο χρόνο.

10. Τα χέρια τρέμουν. Πολλές φορές. Για πολύ διαφορετικούς λόγους κάθε φορά. Τρέμουν από θυμό. Τρέμουν όταν πάνε να αγγίξουν κάποιον που ποθούν πολύ. Τρέμουν όταν κρατούν ένα νεογέννητο μωρό. Τρέμουν όταν πάνε να αγγίξουν μια πληγή, δική τους ή ξένη. Έναν άρρωστο, έναν ετοιμοθάνατο, ένα νεκρό. Τρέμουν κρατώντας γράμματα, λαχεία, λογαριασμούς, ιατρικές εξετάσεις, δικαστικές αποφάσεις. Τρέμουν από κίνδυνο. Από φόβο. Από σοκ. Από έντονη προσμονή. Απ’ το κρύο. Από λαχτάρα. Από έκσταση. Από νευρικό κλονισμό.

11. Τα χέρια δίνουν και δίνονται. Κρατάνε και κρατιούνται. Αγγίζουν και αγγίζονται. Απλώνουν και απλώνονται. Σκεπάζουν και σκεπάζονται. Οδηγούν και οδηγούνται. Επιτίθενται και δέχονται επιθέσεις. Χτυπάνε, δέχονται χτυπήματα και χτυπιούνται μεταξύ τους. Τσακώνονται και αγαπιούνται. Είναι δυνατά, αλλά κι ανήμπορα. Αδύναμα κι αδύνατα και παχουλά. Αγέρωχα ή τρυφερά. Σκληρά και μαλακά. Όπως τα ναρκωτικά. Απαλά και τραχιά. Κινητικά και αδρανή.

12. Τα ρούχα των χεριών είναι τα γάντια. Και οι άκρες των μανικιών. Περιορισμένη γκαρνταρόμπα. Φορούν και αξεσουάρ όμως. Δαχτυλίδια. Πολλών λογιών δαχτυλίδια. Στενά, φαρδιά, ασημένια, χρυσά. Και βάφουν και τα νύχια τους. Το ένα χέρι βάφει τα νύχια του άλλου. Αλλιώς δε γίνεται.

13. Τα χέρια φανερώνουν και το κοινωνικό μας στάτους, το επάγγελμα μας, την ηλικία μας. Σκεφτείτε τα χέρια ενός αγρότη, ενός μωρού, μιας γιαγιάς, ενός πιανίστα, μιας νοικοκυράς, μιας πλούσιας κυρίας, ενός εργάτη, μιας χορεύτριας, ενός διανοούμενου, μιας έφηβης, ενός τατουατζή.

14. Κοιτάζω το χέρι μου. Αυτό να με βλέπει άραγε; Ανοίγω τα δάχτυλα σαν βεντάλια. Ασπρίζουν οι κλειδώσεις. Σήμερα τα χέρια μου είναι μαλακά. Και λίγο θλιμμένα. Δεν μπορώ να σας πω γιατί. Είναι και χαρούμενα όμως γιατί γράφουν. Χαϊδεύω το ένα χέρι με το άλλο. Ποιο χέρι παίρνει την περισσότερη ευχαρίστηση; Αυτό που χαϊδεύει ή αυτό που χαϊδεύεται; Για δοκιμάστε ‘το.

15. Τα χέρια φανερώνουν και τη συναισθηματική μας κατάσταση. Αλλιώς είναι τα χαρούμενα χέρια, άλλες κινήσεις κάνουν απ’ τα ντροπαλά και σίγουρα δε μοιάζουν με τα θυμωμένα χέρια, ούτε και με τα λυπημένα. Γιατί, τα αμήχανα χέρια; Για σκεφτείτε τα. Τα ερωτευμένα χέρια, που όλο θέλουν να αγγίζουν και να χαϊδεύουν και να γράφουν ερωτικές επιστολές και ραβασάκια;

16. Τα χέρια που δεν κλέβουν και δε σκοτώνουν είναι καθαρά. Και τα πλυμένα χέρια είναι καθαρά. Και τα χέρια που αθωώνονται είναι καθαρά. Ποια είναι τα πιο καθαρά τελικά;

17. Τα χέρια των μικροβιοφοβικών. Πεντακάθαρα χέρια. Πλυμένα ξανά και ξανά, μεθοδικά, τελετουργικά. Προσεκτικά κομμένα νύχια. Χωρίς παρανυχίδες. Πολλά από αυτά τα χέρια έχουν και το προσωπικό τους αντιμικροβιακό σαπούνι. Σε ένα αποστειρωμένο κουτάκι, στην τσέπη του κατόχου τους. Και σχεδόν πάντα κρατούν ένα χαρτομάντιλο. Για να ανοίγουν πόρτες σε δημόσιους χώρους και τα παράθυρα των αστικών λεωφορείων για να μπαίνει καθαρός αέρας και να μην αναπνέουν την ανθρωπίλα μέσα στο αστικό.

18. Υπάρχουν και τα ευλογημένα χέρια. Αυτά που ανακουφίζουν, που θεραπεύουν, που αγγίζουν με αγάπη. Τα χέρια είναι η προέκταση της καρδιάς. Οι ακροβάτες της. Ρισκάρουν να περπατήσουν στο σχοινί των συναισθημάτων και στα όρια του δέρματος. Κι όσοι φοβούνται να αγγίξουν; Τι τα κάνουν τα χέρια τους;

19. Τα χέρια των ακροβατών. Πώς να είναι άραγε τα χέρια ενός ακροβάτη; Δεν τα έχω κοιτάξει ποτέ από κοντά.

20. Υπάρχουν και τα φαντασιακά χέρια. Τα χέρια φαντάσματα. Ίσως είναι τα μοναδικά φαντάσματα που λαχταρούμε να εμφανιστούν μπροστά μας. Τα χέρια που είναι μακριά μας. Τα χέρια που φαντασιωνόμαστε ότι μας αγγίζουν. Βασανιστικά χέρια. Απόντα. Η απουσία των χεριών. Η απουσία του αγγίγματος. Χέρια. Τα χέρια σου.

21. Αλήθεια πως θα ήταν η ερωτική πράξη δίχως χέρια; Κουλή, σίγουρα. Κοίτα! Χωρίς χέρια!! Θα είχαμε όμως καλύτερους κοιλιακούς.

22. Σκέφτομαι μια κινηματογραφική ταινία. Μια ταινία μόνο με πλάνα από τα χέρια των ηθοποιών. Με κανονικό σενάριο, αλλά πρωταγωνιστές θα είναι τα χέρια.

23. Ας παίξουμε το παιχνίδι με τα επίθετα. Ψάχνω στο λεξικό. Αιωνόβιο χέρι. Του Μαθουσάλα; Μακάβριο χέρι. Του νεκροθάφτη; Ύπουλο χέρι. Αυτό τίνος να ναι; Πειναλέο χέρι…μμμμ…Ψεύτικο χέρι. Πειρατής; Μπα, αυτός θα είχε γάντζο. Ελαφρύ χέρι. Ελπίζω να είναι του οδοντίατρου. Επικλινές χέρι; Ας αφήσουμε τους αρχιτέκτονες να αποφασίσουν.

24. Υπάρχουν και χέρια εργαλεία. Χέρι τανάλια. Όλοι το ‘χουμε νιώσει. Χέρι τσιμπιδάκι. Πόσες φορές έχουμε προσπαθήσει να τραβήξουμε μια κοντή τρίχα με δύο δάχτυλα; Και πόσες φορές το ‘χουμε καταφέρει; Χέρι μανταλάκι. Κρατάει το μαγιό έξω από το παράθυρο του αυτοκινήτου για να στεγνώσει. Χέρι βεντάλια/ ανεμιστήρας. Σε συνθήκες υψηλής θερμοκρασίας ή δυσάρεστων οσμών. Χέρι σηματοδότης. Του τροχονόμου και όχι μόνο. Χέρι σκαλιστήρι. Για μύτες, αυτιά και άλλες εσοχές. Για την κηπουρική επίσης.

25. Τα χέρια μου που γράφουν για τα χέρια. Τα χέρια που γράφουν. Γραφικά χέρια. Όχι όπως λέμε «αυτός είναι γραφικός». Από το άλλο. Αυτό που γράφει. Το κυριολεκτικό. Όπως λέμε γραφική ύλη. Τα χέρια που γράφουν.

26. Τα χέρια που θέλουν. Που απλώνονται για να αγκαλιάσουν. Που με την κίνηση του δείκτη καλούν και προσκαλούν. Τα χέρια που υπόσχονται πολλά. Τα χέρια που δίνουν λίγα. Τα χέρια των αγαπημένων. Τόσο γνώριμα. Θα τα αναγνωρίζαμε ανάμεσα σε χιλιάδες χέρια. Τα άδεια χέρια. Τα χέρια που πενθούν. Τα απελπισμένα χέρια.

~~{}~~

Κάθε τι, όταν ασχολείσαι με εκείνο αποκλειστικά, είτε είναι ένα ποτήρι είτε η επανάσταση είτε τα χέρια, μοιάζει να γίνεται πολλά περισσότερα απ’ ό,τι νόμιζες ότι είναι.

Αρκεί να αρχίσεις να ασχολείσαι με αυτό και σε κατακλύζει.

Γιατί δεν υπάρχουν μεγάλα πράγματα (ούτε η επανάσταση είναι μεγάλη αυτοδικαίως), υπάρχουν μόνο μικρά πράγματα με μεγάλη αγάπη.