“Αρμονίη ἀφανὴς φανερῆς κρείττων”
Ηράκλειτος
Τοκ! Τοκ!
“Ποιος είναι;”
“Ο Παράγοντας του Πεπρωμένου και της Αλλαγής που ελέγχει τα πάντα.”
“Είσαι αλήθεια ο Παράγοντας του Πεπρωμένου και της Αλλαγής που ελέγχει τα πάντα;”
“Όχι, βέβαια, κουτορνίθι. Δεν υπάρχει τέτοιο πράγμα. Είμαι ο Άμυαλος Μεθύστακας του Τυχαίου.”
Τομ Ρόμπινς, “Villa Incognito”
~~{}~~
Ο Μπομπ Ρος ήταν κάτι σαν τον Παράγοντα-του-Πεπρωμένου-κλπ. Όταν ξεκινούσε να ζωγραφίζει έναν νέο καμβά έβλεπες τις πινελιές που έβαζε και σου φαίνονταν άσκοπες.
“Γιατί το έκανε αυτό;”
“Τι ήταν εκείνο που έφτιαξε εκεί;”
Ζωγράφιζε, τόσο γρήγορα που θα μπορούσε να τελειώσει την Καπέλα Σιξτίνα σε δέκα ημίωρες εκπομπές. Ο θεατής σάστιζε, μην μπορώντας να καταλάβει τι ήταν αυτό που έβλεπε και ποιο ήταν το νόημά του.
Καθώς όμως ο Ρος συνέχιζε, όλα φαίνονταν ν’ αποκτούν νόημα. Εκείνες οι καφετί πινελιές γίνονταν κορμοί δέντρων και οι “μουντζούρες” από κάτω ήταν η αντανάκλαση τους στη λίμνη.
Όταν τέλειωνε η εκπομπή όλα είχαν βρει τη θέση τους, όλα είχαν νόημα, κι εσύ -ο θεατής- εκστασιαζόσουν από το θείο σχέδιο, από την κρυμμένη αρμονία που υπήρχε πίσω από κάθε -φαινομενικά- τυχαία πινελιά.
~~{}~~
Κάπως έτσι θέλουμε να πιστεύουμε ότι είναι και η ζωή μας. Όχι απλώς θέλουμε, έχουμε ανάγκη να πιστέψουμε ότι κάθε πινελιά (πράξη, συνάντηση, ατύχημα, ευτύχημα) εξυπηρετεί κάποιο επουράνιο σχέδιο -με εμάς στο επίκεντρο.
Και αυτό το σχέδιο δεν το καταλαβαίνουμε τη στιγμή που συμβαίνει, αλλά μόνο στο τέλος -ή λίγο πριν το τέλος. Τότε όλα θα αποκτήσουν νόημα. Τότε θα καταλάβουμε ότι όλα συνέβησαν για κάποιο λόγο (όχι εξαιτίας κάποιας αιτίας) και ότι το σύμπαν πράγματι συνωμότησε ώστε η κάθε κακοτυχία να οδηγήσει στην εντελέχεια μιας φωτισμένης αυτοεκπλήρωσης (η ενδελέχεια είναι κάτι εντελώς διαφορετικό).
“Τίποτα δεν ήταν τυχαίο”, θέλουμε να πιστεύουμε ότι θα πούμε στο νεκροκρέβατο μας.
Ο εγκέφαλος απεχθάνεται το Τυχαίο -όπως οι δεινόσαυροι απεχθάνονται τους γιγάντιους αστεροειδείς που πέφτουν στη Γη.
~~{}~~
Όμως ο ζωγράφος του σύμπαντος δεν είναι κάποιος σαν τον Μπομπ Ρος ούτε σαν τον Πικάσο ούτε καν σαν τον Καντίνσκι.
Ο ζωγράφος του σύμπαντος είναι κάποιος σαν τον Τζάκσον Πόλλοκ.
Αδειάζει τα χρώματά του πάνω στον καμβά χαοτικά και στο τέλος, όταν τελειώνει η εκπομπή και η ζωή, δεν βλέπεις κανένα επουράνιο σχέδιο, κανένα βουκολικό τοπίο, καμία Καντινσκική ισορροπία, καμία αρμονία, πέρα από ανάκατα συμβάντα.
~
Ο καμβάς της ζωής κάθε ανθρώπου είναι μια τυχαία ρίψη ακρυλικών, λαδιών και άλλων υγρών -σωματικών κυρίως.
Από την πρώτη στιγμή (το ένα σπερματοζωάριο ανάμεσα στα εκατομμύρια που έκοψε το νήμα του ωαρίου), μέχρι την τελευταία (το αυτοκίνητο που ήρθε κατά πάνω σου, ενώ εσύ οδηγούσες δεξιά-αργά και τραγουδούσες “i ‘m going home for christmas”), η ανάλαφρη Τύχη είναι πιο βαριά από τον ογκόλιθο του Πεπρωμένου.
~~{}~~
Αυτή η τυχαιοκρατία δεν είναι κάτι τόσο δυσάρεστο όσο θέλουν να μας πείσουν οι Ιερείς του Προκαθορισμένου.
Το Τυχαίο αφήνει μεγαλύτερα περιθώρια στον άνθρωπο για να δράσει, ενώ η Ειμαρμένη είναι τυραννική.
Το Τυχαίο σου λέει: “Κάνε ό,τι μπορείς και ό,τι αγαπάς και ίσως καταφέρεις κάτι, ίσως και όχι.”
Η Ειμαρμένη σε διαβεβαιώνει: “Ό,τι κι αν κάνεις, ό,τι κι αν αγαπήσεις, ό,τι κι αν πετύχεις, ήταν ήδη προκαθορισμένο.”
~~{}~~
Οι Δογματικοί της Τάξης, είτε είναι χριστιανοί είτε είναι μαρξιστές είτε είναι φιλελεύθεροι, είναι πεπεισμένοι ότι η Τάξη παραμονεύει πίσω από κάθε γωνιά του Τυχαίου και ότι όλα θα οδηγήσουν στο Τέλος, έτσι όπως το προφήτευσε ο Χριστός, ο Μαρξ, ο Σμιθ, ο Μπομπ Ρος.
Κι ακριβώς επειδή είναι δογματικοί (το οποίο σημαίνει ότι έχουν την ευελιξία λαδωμένου χελιού, προκειμένου να μείνουν πιστοί στο δόγμα τους) κάθε αντίφαση ανάμεσα στη θεωρία τους και τα συμβάντα την ερμηνεύουν ως επιβεβαίωση αυτής.
Γι’ αυτό ποτέ μην παίζεις σκάκι με έναν δογματικό. Θα προσπαθήσει να σε πείσει ότι το ματ που έκανες είναι νίκη δική του (οι δογματικοί ποτέ δεν χάνουν).
~~{}~~
Ας κλείσω αυτό το κείμενο περί τυχαιοκρατίας με μια αληθινή ιστορία για τον Άμυαλο-Μεθύστακα-του-Τυχαίου και μια μουρμούρα (Lithognathus mormyrus – Λιθόγναθος ο μόρμυρος).
Κάποτε βρεθήκαμε με τον Τηλέμαχο και την Νέλλη σε μια παραλία. Εκεί είδαμε έναν γέρο να βγαίνει από τη θάλασσα με μια συρμάτινη παγίδα.
Αυτή είναι κάτι σαν καλάθι, με ένα μικρό άνοιγμα στην κορυφή. Οι “ψαράδες” βάζουν μέσα ψωμί. Τα ψάρια μπαίνουν από πάνω και παγιδεύονται, σαν τους ανθρώπους που μπαίνουν σε μια ζωή που δεν τους αρέσει (για ένα κομμάτι ψωμί) και μετά δεν μπορούν να βρουν διέξοδο.
Ο γέρος έβγαλε από την παγίδα εφτά μουρμούρες (μεγέθους παιδικής παλάμης) και τις πέταξε στην ακρογιαλιά. Έπειτα γύρισε πίσω για να τοποθετήσει ξανά την παγίδα.
~
Με τον Τηλέμαχο σηκωθήκαμε και κοιτούσαμε τα ψάρια που σπαρταρούσαν, τα οποία σύντομα θα γίνονταν τηγανιτός μεζές.
“Πάμε να φύγουμε”, είπε ο Τηλέμαχος, “δεν μπορώ να τα βλέπω.”
Τον ακολούθησα, αλλά περνώντας δίπλα από το έβδομο ψαράκι έσκυψα και το έσπρωξα προς τη θάλασσα. Η ώθηση που του έδωσα δεν το έριξε στο λυτρωτικό νερό. Ο Τηλέμαχος είδε τι έκανα, γύρισε γρήγορα και ολοκλήρωσε τη σωτηρία.
Φύγαμε σφυρίζοντας αδιάφορα, ενώ ο γέρος βγήκε έξω, μάζεψε τα έξι ψαράκια κι άρχισε να ψάχνει για το έβδομο. Τελικά το πήρε απόφαση και έφυγε. Η έβδομη μουρμούρα είχε σωθεί.
~
Όταν αυτή η έβδομη μουρμούρα γύρισε στη θάλασσα πήγε στα άλλα ψάρια και είπε ότι προσευχήθηκε στο Θεό των μουρμούρων κι ότι εκείνος την έσωσε.
Και μια γριά μουρμούρα είπε: “Όποιου του μέλλει να τηγανιστεί ποτέ του δεν πεθαίνει”.
