“Τί ξέρει το ψάρι για το νερό, που μέσα του περνάει όλη του τη ζωή;”
Α. Αϊνστάιν
~~~~
Περνάμε τη ζωή μας κολυμπώντας σε ωκεανούς ψευδαισθήσεων και θάλασσες από αυταπάτες. Μία από τις αγαπημένες ψευδαισθήσεις των ανθρώπων είναι η Ημερομηνία-Ορόσημο.
Αν θυμηθείτε την Ιστορία, έτσι όπως διδάσκεται στο σχολείο, θα παρατηρήσετε ότι ο χρόνος, ο κοινωνικός χρόνος, τέμνεται από Η-Ο.
Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία υπάρχει ως τις 29 Μαΐου του 1453.
Η Ελληνική Επανάσταση ξεκίνησε στις 25 Μαρτίου του 1821.
Η Χούντα επιβλήθηκε την 21η Απριλίου του 1967.
Η Μεταπολίτευση την 23η Ιουλίου του 1974.
Και το τέλος της Μεταπολίτευσης θα έρθει την …
~~{}~~
Τεμαχίζουμε τον κοινωνικό χρόνο για να γίνει Ιστορία.
Η Ιστορία έχει ελάχιστη σχέση με την πραγματικότητα. Δεν είναι παρά ένας τρόπος θεώρησης και απλοποίησης του χαοτικού κοινωνικού φαινομένου.
Αντικειμενικός ιστορικός δεν μπορεί να υπάρξει, αφού κάθε άνθρωπος ζει μέσα στην κοινωνία, διαμορφώνεται απ’ αυτήν, οπότε και κρίνει με βάση τις πεποιθήσεις του, τις ανάγκες του, τις αυταπάτες του.
Όπως το ψάρι δεν μπορεί να κατανοήσει το νερό, ακριβώς επειδή ζει μέσα σ’ αυτό, έτσι και ο Ιστορικός δεν μπορεί να κατανοήσει τη φύση της αλλαγής ούτε την κοινωνία συνολικά.
~~{}~~
Ορίζουμε χρονικά τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία ως μια αυτοκρατορία που ξεκίνησε το 330 και τέλειωσε το 1453.
Όμως είναι αδύνατον να κατανοήσουμε το Βυζάντιο ως έναν χωροχρόνο αυτόνομο, ως ένα κλειστό σύστημα. Ό,τι προηγήθηκε (παγκοσμίως), όλα όσα συνέβαιναν κατά τη διάρκεια του και όλα όσα ακολούθησαν της Άλωσης, είναι μέρος της “Ιστορίας” της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.
Έτσι και η Χούντα των Συνταγματαρχών δεν ξεκίνησε το ’67 -ούτε και τέλειωσε ποτέ.
Έχει τις ρίζες της στο παρακράτος του Καραμανλή. Στις εκτελέσεις των αναλώσιμων του ΚΚΕ (Μπελογιάννης, Πλουμπίδης κλπ). Στον Εμφύλιο και στη Διάσκεψη της Γιάλτας -όπου ο Τσώρτσιλ με τον Στάλιν συμφώνησαν ότι η Ελλάδα θα μείνει στο Δυτικό Μπλοκ. Στην Κατοχή των δωσίλογων και των Ταγμάτων Ασφαλείας.
Στη δικτατορία του Μεταξά, στη δικτατορία του προλεταριάτου της Σοβιετικής Ένωσης και στο Ιδιώνυμο που ποινικοποίησε τις κομμουνιστικές, αναρχικές και συνδικαλιστικές ιδέες -και το θέσπισε ο δημοκράτης Ελευθέριος Βενιζέλος.
Κι ακόμα πιο πίσω, στη Βιομηχανική Επανάσταση, στην Κατάκτηση της Αμερικής (δεν την ανακάλυψαν), στην Άλωση του Βυζαντίου και τη γνώση που μεταλαμπάδευσαν οι Βυζαντινοί λόγιοι.
~~{}~~
Όταν απομακρύνεσαι, όταν σταματάς να κοιτάς το δέντρο, αντιλαμβάνεσαι ότι δεν ήταν οι συνταγματάρχες που έκαναν το πραξικόπημα. Ούτε οι νεκροί του Πολυτεχνείου ή ο “Αττίλας” που το έριξαν. Ούτε -βεβαίως- ο Καραμανλής που έφερε την Μεταπολίτευση.
Η κοινωνία είναι ένα χαοτικό υπερσύστημα. Μικρές μεταβολές στις αρχικές συνθήκες προκαλούν μεγάλες αλλαγές στην επακόλουθη συμπεριφορά.
Έτσι κάθε πράξη έχει σημασία, αφού για να προβλέψεις επακριβώς πως θα κινηθεί, πως θα μεταβληθεί ένα χαοτικό σύστημα, πρέπει να ξέρεις τα πάντα για κάθε ένα στοιχείο του.
~~{}~~
Η ψευδαίσθηση που ζούμε πολύ έντονα τα τελευταία χρόνια είναι ό,τι βρισκόμαστε κοντά σε άλλη μία Ημερομηνία-Ορόσημο: Το Τέλος της Μεταπολίτευσης.
Αν όμως δούμε το δάσος στο σύνολο του θα καταλάβουμε ότι η Μεταπολίτευση είναι ένας μύθος, ένας εθνικός μύθος.
Αν θεωρήσουμε το Ελληνικό Κράτος, από την ίδρυση του, ως κάτι αυτόνομο, δεν μπορεί να είναι παρά ένα συνεχές, με αυξομειώσεις αυταρχικότητας.
Και σίγουρα η μεγαλύτερη εθνική αυταπάτη είναι να πιστέψουμε ότι, έστω και για μέρα, υπήρξε αυτόνομο ελληνικό κράτος.
~~{}~~
Είναι πολλοί αυτοί που προσδοκούν μια αιφνίδια Ανάσταση Θεσμών, η οποία θα προκύψει αυτόματα με το υποτιθέμενο Τέλος της Μεταπολίτευσης, ξεχνώντας τα λόγια του ποιητή: “Θέλει νεκρούς χιλιάδες να ‘ναι στους τροχούς”.
Δυστυχώς για εμάς ο κοινωνικός χρόνος κυλάει πολύ πιο αργά απ’ τον προσωπικό χρόνο.
Μικροαλλαγές στοιβάζονται διαρκώς. Κάθε ανθρώπινη ζωή, κάθε μας πράξη, προσθέτει βάρος. Αλλά πότε θα σπάσει το κλαδί;
~
Φανταστείτε ένα κλαδί δέντρου μια μέρα έντονης χιονόπτωσης. Το χιόνι στοιβάζεται πάνω του. Το κλαδί τρίζει, αλλά αντέχει. Το χιόνι συνεχίζει να πέφτει.
Και κάποια στιγμή: Το κλαδί σπάει με το απειροελάχιστο βάρος μιας χιονονιφάδας!
Όμως έχουν προηγηθεί δισεκατομμύρια άλλες χιονονιφάδες (όλες παρόμοιες, αλλά κάθε μία διαφορετική).
Η στιγμή της ασυνεχούς αλλαγής, ονομάζεται “καταστροφή”, σύμφωνα με τη Θεωρία Καταστροφών του Ρενέ Τομ.
Δεν μπορούμε να ορίσουμε πότε ακριβώς θα συμβεί, αλλά είναι βέβαιο ότι θα γίνει με το βάρος μιας χιονονιφάδας -αν συνεχίσει να χιονίζει.
~~{}~~
Επιμύθιο:
Υπάρχει μόνο η αλλαγή. Χωρίς θετικό ή αρνητικό πρόσημο. Η κοινωνία αλλάζει. Δεν προοδεύει, δεν οπισθοχωρεί, μόνο αλλάζει.
Πού θα οδηγήσει αυτή η αλλαγή είναι αδύνατον να προβλέψουμε.
Ίσως κάποια στιγμή να μάθουμε να ζούμε έξω απ’ το νερό.
Έχει ξαναγίνει.
