Η τέχνη είναι ένα ψέμα που μας βοηθάει ν’ ανακαλύψουμε την αλήθεια.
Πικάσο
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Ο Bob Fosse ήταν ένας απ’ τους μεγαλοφυέστερους ανθρώπους που χόρεψαν στη Γη.
Χορευτής, χορογράφος, σεναριογράφος και σκηνοθέτης. Πήρε το όσκαρ σκηνοθεσίας απ’ τον Φράνσις Φορντ Κόπολα. Από τη μια μεριά ήταν “Ο Νονός”, με τον ανυπέρβλητο Μάρλον Μπράντο. Από την άλλη η Λάιζα Μινέλι, ο υπέροχος Joel Grey -ως κομπέρ, και το “Καμπαρέ”.
Το “Καμπαρέ” είναι σίγουρα το καλύτερο μιούζικαλ που έχει γυριστεί, και μία από τις καλύτερες ταινίες, ανεξαρτήτως είδους. Όμως υπάρχει μια άλλη ταινία του Fosse, που θα αγαπούσε κι ο Καβάφης.
Είναι το “All that jazz”, ένα μιούζικαλ για τη ζωή και τον θάνατο.
~
Πριν αρκετά χρόνια είχα γνωρίσει ένα κορίτσι που της άρεσαν τα μιούζικαλ. Έτσι μου είχε πει. Την ρώτησα αν είχε δει το “All that jazz” κι εκείνη παραδέχτηκε ότι δεν το ήξερε καν. Της έδωσα το dvd. Την επομένη μου το γύρισε μουτρωμένη.
“Είναι το χειρότερο μιούζικαλ που έχω δει”, μου είπε. “Είναι θλιβερό”.
Μάλλον δεν της άρεσε που ο πρωταγωνιστής πεθαίνει στο τέλος. Ο Φρεντ Αστέρ δεν πέθανε σε καμιά ταινία του.
~~{}~~
To “All that jazz” είναι -κατά κάποιο τρόπο- η αυτοβιογραφία του Bob Fosse.
Ένας μεσήλικας σκηνοθέτης-χορογράφος του Μπρόντγουεϊ, διαλυμένος απ’ το ποτό, τα χάπια και τις γυναίκες, φτιάχνει το τελευταίο του έργο. Οι παραγωγοί σοκάρονται με τις ερωτικές χορογραφίες (το υπέροχο Airotica), η πρώην γυναίκα του ζητάει επίμονα έναν ρόλο μιας δέκα χρόνια νεώτερης, η κόρη του κι η ερωμένη του τον πιέζουν να κόψει την κραιπάλη, το κοινό τον αποθεώνει κι ο θάνατος τον περιμένει.
Ο θάνατος, πιο όμορφος από ποτέ, με τη μορφή της Τζέσικα Λανγκ, ντυμένης στα λευκά.
Εκείνος συνεχίζει να πίνει και να δημουργεί, ν’ αγαπάει και να χορεύει, μέχρι που παθαίνει έμφραγμα και μπαίνει στο νοσοκομείο.
Στην τελευταία σκηνή, αντιγράφοντας ίσως τον Φελίνι, ο Fosse βάζει τον πρωταγωνιστή του (ο υπέροχος Roy Scheider), να χορεύει μαζί με όλους τους ηθοποιούς της ταινίας έναν τελευταίο χορό, να τους ευχαριστεί που του έκαναν παρέα και να φεύγει, χωρίς καθόλου να θλίβεται, για να συναντήσει τον τελευταίο παρτενέρ, τον Χάρο-Τζέσικα Λάνγκ.
Κι είναι πραγματικά σαν… Σαν έτοιμος από καιρό, σα θαρραλέος, ακούει τα εξαίσια όργανα του μυστικού θιάσου κι αποχαιρετά, την Αλεξάνδρεια που χάνει.
Bye bye life, bye bye happiness, i think i ‘m gonna die.
~
O Fosse, σαν να ήξερε το τέλος του, πέθανε από έμφραγμα. Δεν ξέρω αν είδε κάποια σαν την Τζέσικα Λανγκ, πριν φύγει. Όμως, καθώς βλέπεις τις ταινίες που έφτιαξε, με τις καλύτερες χορογραφίες που έχουν γίνει, καταλαβαίνεις ότι ήταν ένας άνθρωπος που αγαπούσε τη ζωή.
Κι αυτός είναι ο πρώτος κανόνας για να ζήσεις: Ν’ αγαπήσεις.
Νεκρόφιλοι πολλοί υπάρχουν γύρω μας. Είναι οι άνθρωποι που δεν μπορούν να δημουργήσουν, γι’ αυτό αρκούνται να καταστρέφουν ή να μισούν όποιον προσπαθεί να κάνει κάτι περισσότερο απ’ το αναμενόμενο.
Το Alter ego του Bob Fosse, o Joe Gideon, προχωράει προς τον θάνατο τραγουδώντας, χορεύοντας και χαμογελώντας, σα θαραλλέος, με συγκίνηση, αλλ’ όχι με των δειλών τα παρακάλια.
Φυσικά αυτό είναι μια ταινία. Στην πραγματική ζωή ο Fosse ίσως|| Τί σημασία έχει τί έκανε στην πραγματική ζωή; Η ζωή του Fosse ήταν τα μιούζικαλ που έφτιαξε, ήταν αυτό το it’s show time.
Στο “Καμπαρέ” υπάρχει μια σκηνή, όπου ο Grey με τη Μινέλι τραγουδούν το “Money”. Το ρεφραίν λέει: “Money makes the world go round”.
Καθώς παρακολουθώ αυτή τη σκηνή, για χιλοστή φορά, καταλαβαίνω τι θέλει να πει ο χορευτής.
Αυτό που κάνει τη Γη να γυρίζει δεν είναι το χρήμα. Είναι η ομορφιά.
Είναι το ταλέντο κάποιων ανθρώπων και το πείσμα τους, όταν -κόντρα στους καιρούς- συνεχίζουν να δημιουργούν.
Αν δεν υπήρχε τέχνη, δεν θα υπήρχε κι ο άνθρωπος. Θα είχαμε αυτοκτονήσει όλοι, αντιμέτωποι με τη φρίκη της καθημερινότητας και την αβάσταχτη ελαφρότητα του είναι.
~~{}~~
Ο νους μας είναι τριαδικός: Λογικό, θυμικό και φαντασιακό. Κάτι σαν πατήρ, υιός και άγιο πνεύμα, αλλά χωρίς ανάσταση.
Το λογικό με το θυμικό αντιμάχονται συχνά. Το φαντασιακό είναι αυτό που αναλαμβάνει να γεμίσει τα κενά, να γεφυρώσει τις διαφορές, τα χάσματα, να καταργήσει τις ανακολουθίες.
Η φαντασία πατάει στο σταθερό έδαφος της λογικής, παίρνει δύναμη απ’ το ανεξέλεγκτο κι απρόβλεπτο θυμικό κι εκτοξεύεται ως το άπειρο.
Τα υπόλοιπα ζώα λειτουργούν με τα 4-Fs: Fighting, fleeing, feeding, fucking.
Οι άνθρωποι, ατυχώς ή ευτυχώς, ανέπτυξαν την ικανότητα του πέμπτου F.
F, for fantasy.
F, for fake.
Η τέχνη είναι δημιούργημα της φαντασίας, όση λογική και συναίσθημα κι αν εμπεριέχει. Είναι μια επίπλαστη πραγματικότητα, κάτι που δημιουργεί ο ανθρώπινος νους. Είναι κάτι ψεύτικο.
~
Είναι η Αντιγόνη που θάβει τον αδελφό της.
Είναι ο Ντύλαν που τραγουδά: “Where have you been, my blue-eyed son?”
Είναι η Μόλλυ Μπλουμ που μονολογεί: “Ναι Θέλω Ναι!”
Είναι ο Δαβίδ του Μικελάντζελο με τους υπερφυσικούς του μυς.
Είναι το αγόρι-άγγελος στη φωτογραφία του Κουντέλκα.
Είναι τα άδεια μάτια των γυναικών του Μοντιλιάνι.
Είναι τα σώματα δύο ανθρώπων που χορεύουν τανγκό.
Είναι το γκράφιτι που έφτιαξαν με στένσιλ, στον τοίχο απέναντι απ’ τα δημόσια ουρητήρια.
Είναι το θέατρο σκιών, στην Ινδονησία, στην Κίνα, στην Κωνσταντινούπολη, στον Πειραιά.
Είναι το φιδάκι που πλάθει με πλαστελίνη ένα δίχρονο παιδί.
Είναι τα ελάφια στο σπήλαιο του Αλταμίρα.
Είναι ο Μάρλον Μπράντο που απαγγέλλει τους Κούφιους Ανθρώπους του Έλιοτ στις ζούγκλες της Αποκάλυψης, Τώρα!
Είναι ο πλανόδιος μουσικός που παίζει ακκορντεόν στην άκρη του δρόμου.
Είναι ο έφηβος που γράφει ερωτικά στιχάκια.
Είναι ο μπλογοτέχνης που σκαρώνει ψηφιακά έπεα πτερόεντα.
~~{}~~
Η τέχνη είναι ένας ψεύτικος, ένας ανορθολογικός, ένας υπερφυσικός κόσμος. Κι όμως…
Η τέχνη είναι η λυδία λίθος.
Αυτή φανερώνει, καλύτερα από κάθε επιστήμη και θρησκεία και πολιτική και δημοσιογραφία, ποιος είναι ο άνθρωπος, ποια είναι η κοινωνία του.
Η τέχνη είναι το ύψιστο ψέμα. Κι όταν αρνείται τα πάντα, όταν καταστρέφει όλες τις συμβάσεις, τότε γίνεται ό,τι πιο κοντινό στην Αλήθεια.
Η τέχνη, η μεγάλη χίμαιρα, είναι το υποκατάστατο της θέωσης.
“Θέλουσιν ανοιχθή οι οφθαλμοί σας, και θέλετε είσθαι ως θεοί”.
~
Η φαντασία είναι θέωση. Γιατί εκφράζει την προσπάθεια ενός θνητού ζώου, ενός πεπερασμένου όντος, να φτάσει το άπειρο, ν’ αγγίξει το απόλυτο.
