Το πρώτο μέρος εδώ Συρμάτινες Μητέρες
~~~~~~~~~~~~~~~~
Μέχρι τον ερχομό του Χάρλοου και των Συρμάτινων Μητέρων του, η παιδοψυχολογία ήταν συμπεριφοριστική, τέκνο του Σκίνερ, του ανθρώπου που είχε κλείσει το παιδί του σ’ ένα κουτί.
Βάση των προτύπων ενίσχυσης και τιμωρίας μπορούσες να διαμορφώσεις κατά το δοκούν τον χαρακτήρα του παιδιού σου, έτσι πίστευαν.
Ο Τζον Γουότσον, ο άλλος μεγάλος του συμπεριφορισμού, έγραφε:
“Μην τα καλομαθαίνετε. Μην τα φιλάτε πριν πάνε για ύπνο. Είναι προτιμότερο να τα χαιρετίζετε με μια μικρή υπόκλιση και με χειραψία.”
Ο Χάρλοου από την άλλη, ίσως ακριβώς επειδή εκείνος την είχε στερηθεί, έγραφε: “Η αγκαλιά σώζει! Αγκαλιάστε τα παιδιά σας!”
~~
Στα τέλη του 1950 συνέχιζε τα βασανιστικά πειράματα της αγάπης, αλλά εκείνος την γύρευε έξω απ’ το σπίτι του. Είχε εξωσυζυγικές σχέσεις και δυο παιδιά, που δεν νοιαζόταν καθόλου να τ’ αγκαλιάσει. Η Κλάρα, η δεσποινίς 155 IQ, τον εγκατέλειψε.
Ο Χάρλοου ούτε που το κατάλαβε ότι η οικογένεια του έλειπε απ’ το σπίτι. Είχε ερωτικές σχέσεις με φοιτήτριες, αν και συνήθως οι φοιτητές του τον απεχθάνονταν, ως έναν απόλυτα τυρρανικό άνθρωπο.
Τότε ήταν που επινόησε τη Σιδηρά Κυρία, ίσως τη πιο σαδιστική μηχανή πειραμάτων που έχει γίνει.
~~{}~~
Η Σιδηρά Κυρία ήταν η Κακιά Μητέρα.
Μια νέα κατασκευή που εκτόξευε αιχμηρές ακίδες στα μωρά. Άλλη παραλλαγή ήταν εκείνη που φυσούσε με τόσο κρύο και δυνατό αέρα που τα μωρά εκτοξεύονταν ουρλιάζοντας στην άλλη άκρη.
Υπήρχε εκείνη που τους έριχνε παγωμένο νερό, καθώς κι η Υπέρτατη Σιδηρά Κυρία, εκείνη που τα μαχαίρωνε.
~~
Ο Χάρλοου ήθελε να δει τι θα γινόταν, αν και ήδη το υποπτευόταν: Τα μωρά επέστρεφαν.
Ό,τι κι αν τους έκανε η Μητέρα, εκείνα επέστρεφαν, για λίγη στοργή, για να χαϊδέψουν την πετσέρα, πριν η Μητέρα τα μαχαιρώσει ξανά.
~~{}~~
Το 1958 ο Χάρλοου εκλέχτηκε πρόεδρος της Αμερικανικής Εταιρείας Ψυχολογίας. Η ομιλία του είχε τίτλο: “Η φύση της αγάπης”.
Έγινε διάσημος, pop idol, και εμφανιζόταν συχνά στην τηλεόραση. Παντρεύτηκε μια άλλη χαρισματική γυναίκα, την Πέγκι, με την οποία έκανε άλλα δυο παιδιά. Η Πέγκι εγκατέλειψε την εξίσου πολλά υποσχόμενη καριέρα της κι έμεινε στο σπίτι.
Ο Χάρλοου είχε δηλώσει αργότερα: “Και οι δυο σύζυγοι μου ήταν αρκετά λογικές, ώστε να μην είναι υπέρ της απελευθέρωσης των γυναικών. Γνώριζαν ότι ο άντρας είναι σημαντικότερος.”
Και συνέχισε να ‘χει εξωσυζυγικές σχέσεις.
Όμως, λίγα χρόνια μετά τον θρίαμβο, ήρθε η καταστροφή.
~~{}~~
Τα πιθηκάκια με τις υφασμάτινες μητέρες δεν αναπτύσσονταν φυσιολογικά. Δεν μπορούσαν να παίξουν με τις άλλες μαϊμούδες. Ήταν επιθετικές.
Άλλες είχαν συμπτώματα αυτισμού. Κουνιόνταν άσκοπα μπρος-πίσω, αυτοτραυματίζονταν. Κάποιο μαϊμουδάκι μασούλησε ολόκληρο το χέρι του.
Ο Χάρι παραδέχτηκε ότι είχε κάνει λάθος: Η αφή, η αγκαλιά από μόνη της δεν αρκούσε.
Δεν τα παράτησε. Συνέχισε προσθέτοντας νέες παραμέτρους. Το λίκνισμα. Μια “θετή μητέρα” που κουνιόταν. Και μισή ώρα την ημέρα παιχνίδι – επαφή με αληθινούς μακάκους. Αυτά τα μωρά έγιναν σχεδόν φυσιολογικά.
Το νέο συμπέρασμα του Χάρλοου ήταν ότι για να αγαπήσεις χρειάζεσαι: Αφή, λίκνισμα και μισή ώρα παιχνίδι.
Σύντομα θ’ ανακάλυπτε ότι είναι αδύνατον να ποσοστικοποιήσεις την αγάπη.
~
Ενώ συνέχιζε να ζει μακριά απ’ το σπίτι του και την οικογένεια του, o Χάρλοου το ‘ριξε στο ποτό. Οι φοιτητές του τον μάζευαν απ’ τα μπαρ για να τον πάνε στο εργαστήριο.
Ήταν έτοιμος για το επόμενο βήμα: Τη σχάρα βιασμού.
~~{}~~
Ήταν το 1966. Οι ορφανοί μακάκοι, εκείνοι που είχαν για μητέρα τις κατασκευές του Χάρλοου είχαν μεγαλώσει, είχαν βρεθεί πλέον σε ηλικία αναπαραγωγής.
Ο Χάρλοου ήθελε να δει τι είδους μητέρες θα γίνονταν τα υποκείμενα των πειραμάτων του. Όμως αυτές δεν μπορούσαν να ζευγαρώσουν, αφού δεν άφηναν κανένα ζώο να τις πλησιάσει. Έτσι ο Χάρλοου επινόησε τη σχάρα βιασμού.
Έδεναν εκεί τα θηλυκά, τα ακινητοποιούσαν, έτσι ώστε να μπορούν τα αρσενικά να “ζευγαρώνουν” -να τις βιάζουν.
20 ορφανές μητέρες γονιμοποιήθηκαν μ’ αυτό τον τρόπο και γέννησαν.
Οι περισσότερες απ’ αυτές σκότωσαν τα μωρά τους ή τα παρατούσαν, απόλυτα αδιάφορες -ίσως και καταθλιπτικές. Ελάχιστες αποδείχτηκαν “επαρκείς”.
Ο Χάρλοου έμοιαζε να προσπαθεί να καταδείξει το αυτονόητο.
Η βαναυσότητα του έγινε διαβόητη.
~~{}~~
Λίγα χρόνια μετά η δεύτερη γυναίκα του πέθανε. Ο Χάρλοου έπαθε βαθιά κατάθλιψη και υποβλήθηκε σε θεραπεία με ηλεκτροσόκ, πειραματική ακόμα θεραπεία, όπου για λίγο έγινε εκείνος το πειραματόζωο.
Όταν βγήκε τηλεφώνησε στην πρώτη του γυναίκα, τη δεσποινίς 155IQ. Ήταν χήρα κι εκείνη, έτσι ξαναπαντρεύτηκαν.
~~
Ο Χάρλοου στα τελευταία του χρόνια ασχολήθηκε με τη βιοψυχιατρική και τη θεραπεία της κατάθλιψης. Ίσως η φιγούρα της μητέρας του, που κοιτούσε ασκαρδαμυκτί απ’ το παράθυρο, να τον βασάνιζε ακόμη.
Έτσι δημιούργησε μια νέα συσκευή: Το Πηγάδι της Απελπισίας.
Σ’ ένα σκοτεινό θάλαμο απομόνωσης έδενε τον μακάκο με το κεφάλι προς τα κάτω, ανήμπορο να κουνηθεί. Τον έτρεφαν μηχανικά και τον άφηναν εκεί για μήνες ή για χρόνια.
Όταν τα έβγαζαν, τα ζώα ήταν συντετριμμένα και ψυχωσικά. Και κανένα φάρμακο ή θεραπεία δεν μπορούσε να τα βοηθήσει.
Όπως και τον Χάρλοου, που πέθανε απ’ την νόσο του Πάρκινσον.
~~{}~~
Ο Χάρλοου, με τα βάναυσα πειράματα του, απέδειξε μόνο ένα πράγμα: Ότι κάθε άνθρωπος (και ζώο) χρειάζεται αγάπη και στοργή για να μεγαλώσει φυσιολογικά, για να γίνει ένα άτομο που με τη σειρά του θα μπορεί να προσφέρει τη στοργή σε κάποιον άλλο.
Αν το επεκτείνουμε κοινωνιολογικά, ίσως μπορούμε να ριψοκινδυνέψουμε την εξής διάγνωση: Ένας άνθρωπος που έχει μεγαλώσει ανελεύθερος, με πρότυπα ανταγωνισμού, κανιβαλισμού και μισαλλοδοξίας, δεν θα μπορέσει ποτέ να γίνει ένας άνθρωπος που θα επιδείξει αλληλεγγύη.
~~{}~~
Και μια υπόθεση: Αν ο Χάρλοου, αντί να βασανίζει τα ζώα για ν’ ανακαλύψει τη φύση της αγάπης, τα φρόντιζε, ίσως να μπορούσε να καλύψει το κενό που του άφησε η μητέρα του.
Τότε τα ζώα θα τον λύτρωναν.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Αυτό το κείμενο στηρίχτηκε στο βιβλίο της Lauren Slater, Το κουτί της Ψυχής, εκδόσεις Οξύ
