“Footfalls echo in the memory
Down the passage which we did not take
Towards the door we never opened
Into the rose-garden. My words echo
Thus, in your mind.”
TS Eliot
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Έχω ζήσει 38 εαρινές ισημερίες ως τώρα. Με πολλή τύχη θα ζήσω άλλες τόσες, πριν περάσω σ’ εκείνο το μέρος όπου καμιά αλλαγή δεν συμβαίνει.
Ή μήπως γίνομαι λυρικός; Το μόνο μέρος όπου δεν θα συνέβαινε τίποτα, καμιά αλλαγή, θα ήταν ένα παγωμένο σύμπαν, με άπειρη εντροπία.
Ας είμαστε προς στιγμή πραγματιστές, όσο κι αν μας πονάει: Ακόμα και μετά τον θάνατο μας ο κόσμος θα συνεχίσει να υπάρχει.
Μια παρηγοριά: Κάθε μόριο, κάθε άτομο απ’ αυτό το σώμα που τώρα αποτελεί μια ολότητα, θα συνεχίσει να υπάρχει, ως μέρος κάποιας άλλης ολότητας ή θα περιφέρεται, μοναχικό κι ανάλαφρο, στη στρατόσφαιρα.
Δεν υπάρχει τέλος, μόνο αλλαγή.
Δεν υπάρχει θάνατος, μόνο παύση της συνείδησης.
Γι’ αυτό άλλωστε τον ύπνο τον λένε αδελφό του θανάτου. Γιατί δεν υπάρχει συνείδηση. Οπότε κι ο θάνατος δεν είναι παρά ένας ατελείωτος ύπνος. Χωρίς όνειρα.
~~{}~~
Μη θλίβεστε. Ο εαυτός μας θα συνεχίσει να υπάρχει μέσω των γονιδίων μας, έτσι όπως τα κουβαλάνε νυχθημερόν και ισόβια τα παιδιά μας.
Ο Ρίτσαρντ Ντόκινς υποστηρίζει ότι δεν είμαστε τίποτα άλλο από μηχανές αναπαραγωγής και επιβίωσης γονιδίων. Αλλά και κάτι παραπάνω: Παράγουμε κι αναπαράγουμε μιμίδια.
Ακόμα κι όταν θα σταματήσουμε να έχουμε συνείδηση η ενέργεια μας θα συνεχίσει ν’ αναπαράγεται.
Κάθε μας λέξη, κάθε μας πράξη, αντηχεί στην αιωνιότητα.
Νομίζω ότι αυτή τη φράση την είπε κάποιος larger than life, ότι είναι ένα μιμίδιο, τόσο πετυχημένο που το ενσωμάτωσα στη σκέψη μου ως δικό μου.
~~{}~~
Ο κόσμος θα συνεχίσει να υπάρχει και χωρίς εμάς, όμως ο κόσμος αυτός θα μας εμπεριέχει.
Τι θα λείπει;
Θα λείπει αυτό που με κάνει ν’ ανατριχιάζω όταν θυμάμαι, όταν αισθάνομαι, το ανεπανάληπτο και σύντομο προνόμιο της ζωής.
Ναι, θα λείπει αυτή η υποκειμενική αντίληψη της ζωής, του κόσμου, έτσι όπως μόνο εμείς, ο καθένας από μας, την έχει, τη ζει.
~~{}~~
Οι άνθρωποι θα συνεχίσουν να ερωτεύονται, αλλά εσύ δεν θα είσαι εκεί.
Οι άνθρωποι θα συνεχίσουν να τρώνε το πρώτο παγωτό της άνοιξης, αλλά εσύ δεν θα είσαι εκεί.
Οι άνθρωποι θα συνεχίσουν να αμπελοφιλοσοφούν, στο μπαλκόνι, μ’ ένα ποτήρι κρασί, αλλά εσύ δεν θα είσαι εκεί.
Οι άνθρωποι θα συνεχίσουν να πονάνε και να σκοτώνουν, αλλά εσύ -ευτυχώς- δεν θα ‘σαι εκεί.
Μικρή απώλεια για το σύμπαν, το σβήσιμο της συνείδησης σου.
(Ξαναδιαβάζοντας τις άνωθεν γραμμές αντιλήφθηκα ότι είναι γραμμένες σε δεύτερο πρόσωπο.
Εγώ θα πεθάνω; Εσύ θα πεθάνεις.)
Αναλογιστείτε πόσοι άνθρωποι πεθαίνουν κάθε μέρα, βίαια, απροσδόκητα ή πλήρεις ημερών. Και τι σημασία έχουν αυτοί οι θάνατοι για τον πλανήτη μας στο σύνολο μας;
Και, μα τον Δία! Τι σημασία έχει ο θάνατος μου (τώρα πρώτο πρόσωπο) μέσα στο σύμπαν.
Αν μπορούσαμε ν’ αντιληφθούμε το παν θα καταλαβαίναμε πόσο ασήμαντος είναι καθένας από μας.
Κι όμως, συμπεριφερόμαστε λες κι είμαστε το κέντρο του σύμπαντος.
Ο πονόδοντος μας είναι πιο σημαντικός από μια γενοκτονία.
~~{}~~
Δεν είναι παράλογη αυτή η εγωκεντρικότητα. Κάθε έμβιο όν είναι εμποτισμένο απ’ αυτήν. Προστατεύει τον εαυτό του, τα γονίδια του, κάποιες φορές και τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας του, για εγωιστικούς σκοπούς πάντα.
Όμως ο άνθρωπος έχει και μια παράδοξη ικανότητα.
Παράδοξη, γιατί δεν τον βοηθάει στην επιβίωση. Οι κατσαρίδες τα καταφέρνουν καλύτερα χωρίς εγκέφαλο. Πόσο μάλλον τα βακτήρια.
Ο άνθρωπος μπορεί ν’ αντιληφθεί την ασημαντότητα του.
Δεν το κάνει συχνά. Τον περισσότερο καιρό του σύντομου βίου του ασχολείται με τα μικροπροβλήματα της επιβίωσης: Λογαριασμοί, δουλειά, σεξ, παιδιά, δάνειο, αυτοκίνητο, τηλεόραση, δίαιτα και προστάτης.
Κάποιοι άνθρωποι ίσως ποτέ να μην σταθούν ν’ αναρωτηθούν ποιοί είναι και γιατί τρέχουν.
Όχι! Λάθος. Κάθε άνθρωπος έχει τον διακόπτη.
Ο βοσκός, στο μιτάτο του, θα γυρίσει να κοιτάξει τ’ άστρα, νιώθοντας ενδόμυχο κι ανεξήγητο δέος, ίσως τρόμο, για την απεραντοσύνη που τον περιβάλλει.
Παραφράζοντας τον Σαρτρ: Ο άνθρωπος είναι καταδικασμένος να φιλοσοφεί.
~~{}~~
Ακούς παραδοσιακά τραγούδια, λαϊκές παροιμίες και παραμύθια, λέξεις που βγαίνουν απ’ το στόμα γερόντων που δεν πήγαν σχολείο ούτε ξέρουν ποιος είναι ο Σαρτρ.
Αν τους δώσεις σημασία αντιλαμβάνεσαι ότι κάθε άνθρωπος έχει εντρυφήσει στο μυστήριο της ζωής κι έχει ερωτήματα, βασανίζεται από σκέψεις παρόμοιες μ’ εκείνες των larger than life.
Έτσι τις προάλλες, στο σούπερ, μια γιαγιά ετοιμόρροπη, που δεν την έπιανε το μάτι σου, είπε στην ταμία που βιαζόταν να περάσει η μέρα να πάει σπίτι της να κοιμηθεί:
“Κακώς! Θέλουμε να περάσει η μέρα. Κάθε μέρα που περνάει χάνεται.”
Η διαφορά είναι θέμα ορολογίας, διατύπωσης. Ο γέροντας δεν θα μιλήσει για στρουκτουραλισμό, μιμίδια και εντροπία.
Ξέρει εκατό λέξεις, αρχαίες σαν τον τόπο του, αλλά όταν τις βάζει στη σωστή σειρά τότε αγγίζει -έστω για μια στιγμή- το μεγαλείο κάθε Σαίξπηρ και κάθε Καβάφη.
Άλλες φορές δεν χρειάζεται να μιλήσει. Αρκεί να δεις έναν γερο-ναυτικό στην Άνδρο, τον τρόπο που αγναντεύει τη θάλασσα, σαν παλιά ερωμένη που ποτέ πια δεν θα δαμάσει.
~~{}~~
Ας τελειώσω αυτό το κείμενο, πριν η άναρχη σκέψη μου με οδηγήσει σε νέα μονοπάτια.
Είναι άνοιξη. Είμαι ζωντανός. Έχω ζήσει άλλες 39 περιστροφές του πλανήτη μας γύρω απ’ το άστρο που λέμε Ήλιο.
Ό,τι προηγήθηκε είναι παρελθόν. Η ζωή μου (αυτές οι 38 εαρινές ισημερίες) είναι ένα ελάχιστο κομμάτι του παρελθόντος της ανθρωπότητας, ένα μηδαμινό κομμάτι του παρελθόντος του πλανήτη, κι όσο για το σύμπαν…
Πολλά θα συμβούν ακόμα. Αυτά είναι το μέλλον. Οι επόμενες 38 εαρινές ισημερίες (στην καλύτερη περίπτωση) είναι ένα απειροελάχιστο κομμάτι του μέλλοντος.
Αλλά μπορεί αυτή να είναι η τελευταία άνοιξη που ζει καθένας από μας.
~~
Το μόνο που υπάρχει και έχει σημασία είναι το παρόν. Κι αυτό είναι απροσδιόριστο.
Τι είναι το παρόν; Τι είναι η ζωή;
Είναι αυτή η ανατριχίλα που νιώθεις όταν ζεις, όταν θυμάσαι ότι ζεις, όταν θυμάσαι ότι είσαι θνητός, όταν σταματάς να τρέχεις για να μυρίσεις τα λουλούδια ή για να κοιτάξεις τους άλλους πλανήτες, ειδικά εκείνη την όμορφη που πρώτη βγαίνει στο στερέωμα.
Αυτό είναι όλο κι όλο.
~~~~~~~~~~~~~~~
Η φωτογραφία είναι του Βαγγέλη Γιωτόπουλου
