“Τα νέα που μας έφερε ήταν όλα μια ψευτιά
μα ακούγονταν ευχάριστα στ’ αυτί μας,
γιατί έμοιαζε μ’ αλήθεια η κάθε του ψευτιά
κι ακούγοντάς τον ησύχαζε η ψυχή μας”.
Άγγελος Εξάγγελος, Δ. Σαββόπουλος
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Δεν είναι δύσκολο να το παρατηρήσεις. Κάθε “έρευνα” που κυκλοφορεί στο διαδίκτυο καταδεικνύει (με αποδείξεις) πόσο έξυπνοι είμαστε όλοι μας. Όχι “παρά τα ελαττώματα μας”, αλλά χάρη σ’ αυτά.
Για κάποιο παράξενο λόγο (που θα προσπαθήσουμε να εξηγήσουμε) κάθε ελάττωμα, κάθε προβληματική συμπεριφορά, μεταφράζεται από κάποιους “ερευνητές” ως απόδειξη της ευφυΐας μας.
Ας δούμε μερικά από αυτά -και σίγουρα θα έχετε δει περισσότερα:
Όσοι ξενυχτάνε είναι πιο έξυπνοι από εκείνους που κοιμούνται νωρίς.
Όσοι βρίζουν είναι πιο έξυπνοι από εκείνους που το αποφεύγουν.
Όσοι πίνουν αλκοόλ είναι πιο έξυπνοι απ’ τους ξενέρωτους με το τσάι του βουνού.
Όσοι έχουν μείνει μόνοι στη ζωή, χωρίς σύντροφο, είναι πιο έξυπνοι-ευαίσθητοι-δυνατοί (εξαρτάται την έρευνα) από εκείνους που έχουν οικογένεια και φίλους.
Όσοι πιστεύουν στον θεό (ή σε κάτι άλλο υπερφυσικό, όπως την Κούφια Γη) είναι πιο ευτυχισμένοι από τους ορθολογιστές.
Οι κρεατοφάγοι είναι πιο υγιείς απ’ τους χορτοφάγους (και δεν πεθαίνουν όταν σκαρφαλώνουν στο Έβερεστ).
Οι άνθρωποι που δεν τα καταφέρνουν καλά στο να βγάζουν χρήμα είναι πιο υπεύθυνοι, πιο ευαίσθητοι (ξανά) από τους καπάτσους.
Οι παχύσαρκοι άνθρωποι είναι πιο χαμογελαστοί από τους αδύνατους (ή/και γυμνασμένους).
Οι σαραντάρηδες είναι πιο ικανοποιημένοι απ’ το σεξ, απ’ τους εικοσάρηδες.
Οι υπερήλικες είναι πιο ευτυχισμένοι γενικά (παρότι δεν κάνουν σεξ) απ’ τους νεότερους.
Αυτοί που τρώνε σοκολάτα είναι πιο έξυπνοι από εκείνους που δεν τους αρέσει.
Οι θλιμμένοι άνθρωποι είναι πιο ευφυείς απ’ τους χαρούμενους.
Εκείνοι που δεν δίνουν σημασία στην εξωτερική τους εμφάνιση είναι πιο βαθυστόχαστοι απ’ τους επιφανειακούς ματαιόδοξους.
Τα παιδιά που τεμπελιάζουν είναι πιο έξυπνα απ’ τα παιδιά που τελειώνουν τα μαθήματα τους πριν παίξουν.
Τα παιδιά που βαριούνται στο σχολείο (εννοείται) είναι πιο δημιουργικά από εκείνα που βρίσκουν ενδιαφέρον σ’ αυτό.
~~
Το βλέπουμε κάθε μέρα στο διαδίκτυο. Η μία έρευνα είναι από το τάδε πανεπιστήμιο, ή άλλη από το δείνα. Κι όλες μαζί μοιάζουν να στοχεύουν στην απενοχοποίηση μας.
“Μην αισθάνεσαι άσχημα που είσαι μόνος κι άφραγκος, που βρίζεις όπου βρεθείς κι όπου σταθείς, που πίνεις σαν καμήλα και τρως σαν φίδι, που η κοιλιά σου δεν σ’ αφήνει να δεις ποδόσφαιρο, που τα παιδιά σου δεν θέλουν ούτε ν’ περάσουν δίπλα από βιβλία. Αυτά είναι σημάδια της ευφυΐας σου και της ευαισθησίας σου”.
Δεν πρόκειται για κάποια παγκόσμια συνομωσία, με σκοπό να μας αποκοιμίσει, να μας χαλιναγωγήσει, να μας αφιονίσει.
Όχι, είναι ένα παλιότερο φαινόμενο που εξηγείται φροϋδικά και καραγκιοζίστικα.
Ας ξεκινήσουμε με τον Καραγκιόζη.
~~
Οι Καραγκιοζοπαίχτες έκαναν αυτοσχέδιο θέατρο, χωρίς κείμενο. Υπήρχε μια βάση, μια ιστορία, που έπρεπε να τελειώσουν, αλλά ο καθένας την έπαιζε με το δικό του τρόπο.
Μέσα στον αυτοσχεδιασμό συχνά προέκυπταν καινούρια αστεία. Όταν ένα από αυτά ήταν πετυχημένο ο Καραγκιοζοπαίχτης το θυμόταν, το κρατούσε. Το μέτρο της επιτυχίας ήταν το γέλιο των θεατών. Αφού τους είχε κάνει να γελάσουν, να αισθανθούν καλά, τότε το ξανάκανε στην επόμενη παράσταση.
Ακόμα, όμως, κι αν τους είχε κάνει να κλάψουν (γιατί στην αρχή το θέατρο σκιών ήταν και δραματικό) κρατούσε τη δραματική ατάκα.
Αυτό που είχε σημασία ήταν να συγ-κινήσεις τους θεατές, να τους κάνεις να νιώσουν, ώστε να περάσουν προς την κάθαρση (κάθε ορισμός της τέχνης περιλαμβάνει και τον πρωταρχικό ορισμό του Αριστοτέλη).
Είτε γέλιο είτε κλάμα, ο θεατής αισθάνεται καλά. Αυτό επιζητάς, αυτό κρατάς. Την ευχαρίστηση της ψυχής τους.
Το αστείο που προκαλούσε τον γέλωτα το αναπαρήγαγε ο Καραγκιοζοπαίχτης σε κάθε παράσταση. Από εκείνον το μάθαιναν οι θεατές, οι βοηθοί (που κάποτε θα γίνονταν καραγκιοζοπαίχτες) και οι ανταγωνιστές -και το ‘καναν κι εκείνοι.
Έτσι ο Καραγκιοζοπαίχτης διάλεγε τα αστεία του. Ανάλογα με την ευχαρίστηση (συγκίνηση) που έδιναν στο κοινό.
~~
Το ίδιο κάνουν και οι “έρευνες” που διαβάζουμε. Οι ερευνητές είναι κι εκείνοι καραγκιοζοπαίχτες.
Αν κάποιος καταλήξει (και το γράψει) ότι όσοι είναι μόνοι στη ζωή το έπαθαν (το προκάλεσαν) γιατί είναι υπέρμετρα εγωιστές, αναίσθητοι, γκρινιάρηδες, μάλλον και βλάκες συναισθηματικά, θα δει την έρευνα του να καταποντίζεται. Δέκα χρόνια δουλειάς που χάθηκαν χωρίς κανένα κέρδος.
Αν κάποιος γράψει ότι το πάχος είναι σημάδι αδυναμίας κι ότι ένας παχύσαρκος άνθρωπος είναι σίγουρα πιο δυστυχισμένος από τον ίδιο άνθρωπο με λιγότερα κιλά, θα αντιμετωπίσει την αστυνομία ευδαιμονίας, που απαγορεύει κάθε δυσάρεστη σκέψη.
Οπότε οι ερευνητές προσαρμόζονται στους αναγνώστες τους (και τους εργοδότες τους), και αποφεύγουν κάθε συμπέρασμα που θα τους δυσαρεστήσει (τους μεν και τους δε).
Γι΄αυτό τον λόγο οι “επιστημονικές έρευνες” που διαβάζουμε μοιάζουνε πιο πολύ με κείμενα λογοτεχνών, χωρίς καμία αντικειμενικότητα. Οι επιστήμονες γράφουν αυτά που θέλουν ν’ ακούσει το κοινό.
Ή -στην καλύτερη περίπτωση- μόνο οι έρευνες που εκθειάζουν τα ελαττώματα μας γίνονται viral.
~~
Ειδικά όταν αυτά τα ελαττώματα παρουσιάζονται σαν “απάντηση Μις Υφήλιος”.
– Ποιο είναι το μεγαλύτερο ελάττωμα σας; ρωτάει ο κριτής.
Κι η Μις Υφήλιος απαντάει:
“Η τελειομανία μου”.
“Εμπιστεύομαι υπερβολικά τους ανθρώπους”
“Είμαι πολύ ευαίσθητη”
“Δεν λέω ποτέ ψέματα”
“Μ’ αρέσει το φαγητό” (αλλά ξερνάω μετά από κάθε γεύμα)
“Δεν ήμουν ποτέ καλή στα μαθηματικά” (γέλιο κριτή “χαχαχα, ούτε κι εγώ”)
“Δίνομαι στους άλλους”
“Ελπίζω σε μια καλύτερη κοινωνία”
~~
Αλλά ας περάσουμε και από τον Φρόυντ, που επιστήμονας δεν ήταν (εννοώντας την ψευδοεπιστήμη της ψυχανάλυσης), αλλά σίγουρα ήταν ένας μεγαλοφυής στοχαστής.
Ο Φρόυντ αντιλήφθηκε ότι όλα μας τα όνειρα είναι… επικούρεια. Αυτό που θέλει το υποσυνείδητο μας είναι να νιώσει καλά, ευχάριστα.
Όταν βλέπουμε στο όνειρο μας ότι πέθανε ο πατέρας μας, που τόσο δύσκολη μας έχει κάνει τη ζωή, κι εμείς κλαίμε, είναι γιατί ο βαθύτερος εαυτός μας θέλει να μας αποδείξει πόσο καλοί είμαστε, που το λυπόμαστε το καθίκι.
Δεν κλαίμε για τους άλλους, κλαίμε για να ικανοποιήσουμε τον εαυτό μας.
Το ασυνείδητο (id), που δεν καταλαβαίνει από ευγένειες, φωνάζει: “Σκότωσε τον, τον μαλάκα!” Και το κάνει, στο όνειρο. Αλλά το Εγώ (ego), που βρίσκεται ανάμεσα στο Αυτό (id) και στο Υπερεγώ (superego), ανάμεσα στο ερπετό και στην κοινωνία, διευκολύνει την ενύπνια πατροκτονία βάζοντας τον δράστη να κλαίει.
Ο άνθρωπος είναι ζώο. Κι όλα τα ζώα επιζητούν πρωτίστως αυτό που τους δίνει ευχαρίστηση.
Όμως ο άνθρωπος έχει την ευχή και κατάρα ενός υπεραναπτυγμένου εγκεφάλου, το “δώρο” της συνείδησης. Έτσι κάποιες φορές αυτό που μας προκαλεί ευχαρίστηση δεν ταιριάζει με εκείνο που μάθαμε ότι πρέπει να μας προκαλεί ευχαρίστηση. Τότε υπάρχουν συγκρούσεις ψυχικές, και δημιουργούνται οι νευρώσεις, οι φοβίες, το άγχος.
Οι σύγχρονοι viral “ερευνητές” έλυσαν αυτό το πρόβλημα με τη μέθοδο του Καραγκιοζοπαίχτη: Πουλάνε ό,τι μας προκαλεί ευχαρίστηση, ακόμα κι αν αυτό είναι στην πραγματικότητα εις βάρος μας.
Έτσι όλοι πλέον μπορούμε να βρούμε μια “έρευνα” που συμφωνεί με την υπάρχουσα συμπεριφορά μας, κοινωνική-γαστριμαργική-πολιτική-σεξουαλική κλπ, και να μη χρειάζεται να κάνουμε καμιά προσπάθεια-θυσία για να βελτιώσουμε τη συμπεριφορά μας.
~~
Περισσότερο εμφανές είναι αυτό στα τεστ του facebook. Εκεί, χωρίς καμία ερώτηση, χωρίς καμία λεπτομέρεια, τυχαία, προκύπτει μια ευχάριστηση είδηση για την προσωπικότητα εκείνου που κάνει το τεστ.
Φανταστείτε να κάνατε ένα τέτοιο τεστ και να σας έγραφε ότι είστε εγωιστές και ηλίθιοι, ότι το ζώο που σας αντιπροσωπεύει είναι το σκουλήκι, ότι τρώτε σε μια μέρα περισσότερο απ’ όσο χρειάζονται είκοσι τριτοκοσμικά παιδιά για ν’ αποφύγουν τη λιμοκτονία.
Τότε, μάλλον, δεν θα κοινοποιούσατε το “τεστ” και τα αποτελέσματα του, οπότε αυτό -που μόλις σας είπε την αλήθεια- θα εξαφανιζόταν απ’ τους αλγόριθμους του facebook και κανείς δεν θα το ξανάβλεπε.
Θα συμπεριφερόσασταν όπως οι κάτοικοι του (παγκόσμιου) χωριού όπου βρέθηκε ο Εξάγγελος του Σαββόπουλου:
“Αμέσως καταλάβαμε τι πήγαινε να πει
και του `παμε να φύγει μουδιασμένα
αφού δεν είχε νέα ευχάριστα να πει
καλύτερα να μην μας πει κανένα”.
Γιατί, στην πραγματικότητα (κι όποιος θέλει τη δέχεται) κανείς δεν θέλει ν’ ακούει δυσάρεστα νέα. Ειδικά όταν αυτά αφορούν στον εαυτό του. Γιατί οι άλλοι μπορεί να είναι κάφροι, εγωιστές, ρατσιστές, σεξιστές, συμφεροντολόγοι, δογματικοί, κοινότοποι, βαρετοί, γραφικοί (η χειρότερη κατηγορία πάντα).
Όμως εγώ, ΕΓΩ, έχω ως ζώο-σύμβολο, το λιοντάρι, που είναι μεγαλοπρεπές και ηγετικό και ανεξάρτητο.
~~
Ας κλείσουμε αυτό το κείμενο σωστά, αισιόδοξα.
Όσοι το διάβασαν, όσοι διαβάζουν κείμενα από το συγκεκριμένο μπλογκ, είναι σίγουρα άτομα με ανεπτυγμένη ευφυΐα και ευαίσθητα. Ακριβώς επειδή έχουν επίγνωση των ελαττωμάτων τους, μπορούν να κατανοήσουν τα γραφόμενα.
Ποιο είναι το μεγαλύτερο ελάττωμα του Γελωτοποιού; Γνωρίζει τα ελαττώματα του (όπως ότι συχνά αναφέρεται στον εαυτό του σε τρίτο πρόσωπο).
Το δικό σας ποιο είναι;
ΥΓ: Και να μην ξεχνάτε ότι είστε υπέροχοι άνθρωποι.
