“Στην ηλικία μου, αν ξυπνήσεις και δεν πονάς πουθενά, έχεις πεθάνει.”
Αρόν Βιγκούσιν
“Όπως τα ζώα δεν συνειδητοποιούν ότι θα πεθάνουν, έτσι και οι άνθρωποι δεν συνειδητοποιούν ότι γερνάνε.”
Philip Roth
“Είμαι ευτυχής που βρίσκομαι εδώ. Για να είμαστε ειλικρινείς, στα 98 είμαι ευτυχής να βρίσκομαι οπουδήποτε.”
George Burns, 1896-1996, Αμερικανός κωμικός (έπαιζε μέχρι 100 χρονών)
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Οι μέρες περνούν, οι μήνες-εποχές-γιορτές περνούν, τα χρόνια περνάνε, γίνονται είκοσι, γίνονται -άντα, γίνονται -ήντα, γίνονται -όντα, ίσως και -ήντα ξανά.
Δεν το καταλαβαίνεις γιατί ξυπνάς κάθε πρωί και κοιτιέσαι στον καθρέφτη. Και δεν έχεις αλλάξει πολύ απ’ την προηγούμενη μέρα. Νομίζεις ότι συνεχίζεις να είσαι ο ίδιος.
Αν όμως έβλεπες τον εαυτό σου μια φορά κάθε ένα χρόνο, κι ακόμα περισσότερο, αν έβλεπες τον εαυτό σου μια φορά κάθε δεκαετία, τότε θα καταλάβαινες ότι δεν είσαι καθόλου ο ίδιος.
Το σκέφτεσαι κάποιες φορές σαν βρεις, καθώς ξεκαθαρίζεις τα πράγματα σου, κάποιες παλιές φωτογραφίες. Και κοιτάς εκείνον τον κατά δέκα χρόνια νεώτερο, που σίγουρα σου μοιάζει, που σίγουρα είναι εσύ, αλλά…
Η ελλιπής απόδειξη της φωτογραφίας ίσως και να βοηθάει στην αυταπάτη: “Δεν άλλαξα πολύ”. Και την αφήνεις γρήγορα στην άκρη.
Όμως δέκα χρόνια είναι πολλά κι αφήνουν σημάδια, που δεν θες να προσέξεις.
~~{}~~
Δεν υπάρχει καλύτερος δείκτης, για τις δεκαετίες που περνούν και τη φθορά, απ’ τα παιδιά σου.
Γιατί ζεις μαζί τους, τα βλέπεις κάθε μέρα, και νομίζεις ότι ο χρόνος δεν περνάει και γι’ αυτά. Μέχρι που, σαν να κοιτάς παλιές φωτογραφίες, αντιλαμβάνεσαι ότι εκείνο το μωρό που έπρεπε να του αλλάζεις πάνες, αρχίζει να μπαίνει στην εφηβεία πια, μόλις μια δεκαετία μετά.
~~
Υπάρχει μια σειρά φωτογραφιών, ένα project, του φωτογράφου Zed Nelson. (βλέπε εδώ http://theawesomedaily.com/photographer-immortalised-a-family-with-a-22-years-photo-shoot/)
Εκείνος φωτογράφιζε κάθε χρόνο, από το 1991 ως το 2014, ένα ζευγάρι με το παιδί τους, από το πρώτο έτος του παιδιού μέχρι τα 23 του χρόνια.
Στις πρώτες φωτογραφίες οι γονείς δεν αλλάζουν, μόνο το παιδί μεγαλώνει. Κι αν δεις τη μια φωτογραφία μετά την άλλη, το ένα έτος και το επόμενο, οι γονείς μοιάζουν σχετικά ίδιοι.
Αν όμως κοιτάξεις τις φωτογραφίες ανά δεκαετία, τότε θα εκπλαγείς απ’ τη διαφορά. Το παιδί μεγαλώνει (μεταφορικά και κυριολεκτικά), οι γονείς γερνάνε (“ωριμάζουν” έγραφε ο Έσσε για να καλοπιάσει τον χρόνο).
~~{}~~
Δεν το σκεφτόμαστε συχνά. Ως παιδιά-νέοι έχουμε πολλά να ανακαλύψουμε, ως γονείς-ενήλικες έχουμε πολλά να διεκπεραιώσουμε.
Συνήθως έρχεται σαν μια μικρή αποκάλυψη, ένα epiphany που έλεγε ο Τζόις.
Epiphany που μου συνέβη σήμερα, στις έξι το πρωί, καθώς ο εντεκάχρονος Τηλέμαχος ετοιμαζόταν για την πρώτη του πολυήμερη εκδρομή. Αγουροξυπνημένος καθώς ήμουν, σχεδόν αμνησιακός, παρατήρησα ότι στεκόταν δίπλα μου κάποιος που σίγουρα δεν ήταν το μωρό που πήγαινα βόλτες με το καροτσάκι ούτε το παιδί που περπατούσαμε πιασμένοι χέρι-χέρι.
Σχεδόν δεν αναγνώρισα τον νεολαίο με την κουκούλα και τ’ ακουστικά στ’ αυτιά, περίπου στο ίδιο ύψος με τη μητέρα του και μόλις ένα (μισό;) κεφάλι πιο κοντός από μένα.
Ήταν σαν γέρασα ξαφνικά 11 χρόνια. Αλλά λίγες ώρες μετά χάρηκα γι’ αυτό. (Γιατί η τέχνη σε βοηθάει να ζεις τις ζωές που δεν έζησες -και να πεθαίνεις τους θανάτους που δεν πέθανες.)
~~{}~~
Την ώρα που ο Τηλέμαχος βρισκόταν 500 χιλιόμετρα μακριά έβαλα να δω μια ταινία -ίσως την καλύτερη που έχω δει τα τελευταία χρόνια- το “Τρεις πινακίδες στο Έμπινγκ του Μιζούρι”.
Εκεί ο εξαιρετικός Γούντι Χάρελσον παίζει τον ρόλο ενός πατέρα στα 40+ που έχει λίγους μήνες ζωής.
Μια μέρα παίρνει τα μικρά παιδιά του και τη γυναίκα του στην εξοχή. Περνάνε μια υπέροχη Κυριακή, παίζουν, γελάνε, κάνει σεξ με την αγαπημένη του. Όταν γυρνάνε σπίτι τους βάζει όλους για ύπνο, γράφει ένα γράμμα και αυτοκτονεί.
Κι όπως γράφει στο γράμμα ήθελε το τελευταίο πράγμα που θα έχει ζήσει, το τελευταίο που θα θυμάται η οικογένεια του, να είναι μια υπέροχη μέρα, όχι τόσους μήνες νοσοκομείου και πόνου.
~~{}~~
Στις σκηνές που ο Χάρελσον αποχαιρετούσε τα παιδιά του και τη γυναίκα του, τόσο νωρίς για την ηλικία του, κατάλαβα πόσο σπουδαία τύχη είναι να γεράσεις.
Τυχαίο και υπέροχο είναι έστω να ζήσεις. Και ποτέ δεν μπορείς να δεχτείς εύκολα ότι ήρθε η ώρα να σταματήσεις να υπάρχεις. Όμως είναι εγκληματικό να πεθαίνουν τα παιδιά, είναι απαράδεκτο να πεθαίνουν οι νέοι, είναι λάθος να πεθαίνουν οι μεσήλικες.
Όπως μου είχε πει ο γηραιός Καμπανέλλης, το να πεθαίνει ένας γέρος είναι κάτι φυσικό.
Τον βλέπεις τόσες ώρες στη σκηνή, έχει πει τα καλύτερα αστεία του, έχει παίξει κάθε ρόλο, κάποια στιγμή κι εκείνος καταλαβαίνει ότι ήρθε η ώρα ν’ αποχαιρετήσει το κοινό, που υποδέχεται το κατέβασμα της αυλαίας με παρατεταμένο χειροκρότημα.
Όμως ένα παιδί που μόλις ανέβηκε στη σκηνή, ένας πατέρας που έχει δυο ανήλικα παιδιά, μια γιαγιά που λέει παραμύθια και βαστιέται να φτιάχνει κουλουράκια για τα εγγόνια της.
Τότε η παράσταση σου φαίνεται αποτυχημένη, και πας για να ζητήσεις τα λεφτά σου πίσω. Αλλά στο γκισέ δεν κάθεται κάποιος καλοκάγαθος θεός, κάθεται ο τύπος με την κουκούλα και το δρεπάνι. Κι εκείνος δεν νοιάζεται καθόλου αν σου άρεσε η παράσταση.
“Επιστροφές δεν γίνονται”, σου λέει κοφτά -και σίγουρα δεν θες να τσακωθείς μαζί του.
Γιατί θες κι εσύ να προλάβεις να γεράσεις.
~~
Δεν ξέρω αν υπάρχει άλλο ζώο πέρα απ’ τον άνθρωπο που να φροντίζει τους γέρους της ομάδας του. Εμείς το κάνουμε, όχι μόνο από οίκτο ή για ανταπόδοση, αλλά γιατί οι παλιοί είναι πολύτιμοι, ως βιβλιοθήκες ζωντανής μνήμης. Ήταν -τουλάχιστον- κάποτε, πριν να ασπαστούμε τη wikipedia.
Ίσως να το κάνουμε και μεροληπτικά. Προκειμένου να δείξουμε το καλό παράδειγμα στα δικά μας παιδια, ώστε να μας φροντίσουν κι εκείνα με τη σειρά τους, όταν έρθει η σειρά μας.
~~{}~~
Ίσως να φαίνεται αστείο, παράξενο, να γράφει για τα γηρατειά ένας άνθρωπος της ηλικίας μου, λίγο μετά τα σαράντα.
Όμως έχω καταλάβει ότι οι μέρες, οι εποχές, τα χρόνια, περνάνε τόσο γρήγορα, που σύντομα, αν είμαι τυχερός, θα τρώω με μασέλα. Πριν να το καταλάβω δεν θα μπορώ να κατουρήσω όρθιος -όπως κάνουν τα αρσενικά του είδους μας.
Κι η ερωτική πράξη θα είναι κάτι που θα θυμάμαι εν μέσω νεφών.
Κι όμως, εύχομαι να μου συμβούν όλα αυτά. Εύχομαι να είμαι τόσο τυχερός ώστε να γεράσω τόσο πολύ που να ξεχάσω και τ’ όνομα μου. Και να πεθάνω ανάλαφρα μασουλώντας ένα μπισκότο. Σαν μωρό που δεν έχει γνωρίσει τη βιαιότητα της ανθρωπότητας, σαν ζώο που δεν ξέρει τι είναι ο θάνατος κι η ζωή, σαν δέντρο που δεν καταλαβαίνει ότι έζησε.
~~
Είναι μεγάλη τύχη να γεράσεις προτού πεθάνεις.
Κι όσον αφορά τον τίτλο αυτού του κειμένου, να γεράσεις αλώβητος, αυτό είναι ένα ψέμα, να το ξέρεις. Πολλά θα πάθεις, πολλά θα χάσεις και σίγουρα δεν θα χαρείς όταν ο τύπος με την κουκούλα και το δρεπάνι έρθει στο προσκεφάλι σου.
Να γεράσεις αλώβητος δεν γίνεται, γιατί τότε θα είναι μια ζωή χαμένη, άνοστη.
Αλλά μπορείς να γεράσεις απτόητος, αν είσαι τυχερός κι έχεις τα κότσια. Και να συνεχίζεις να γελάς με τα χάλια σου (να γελάς, αυτό είναι το μυστικό), λέγοντας ατάκες όπως ο George Burns, που έφτασε τα εκατό:
“Όταν ήμουν νέος η Νεκρά Θάλασσα ήταν απλώς άρρωστη.”
Το γαμήδι, λοχαγέ, είναι ωραία να ζεις, όσων χρονών κι αν είσαι. Ποια είναι η εναλλακτική πρόταση;
~~~~~~~~~~~~~
ΥΓ: “Είμαι ευτυχής που βρίσκομαι εδώ. Για να είμαστε ειλικρινείς, στα 98 είμαι ευτυχής να βρίσκομαι οπουδήποτε.” George Burns
