Νεώτερο Λεξικό Ναυτικής Ορολογίας
του Σταβέντου Σοφράνου (κουλτουροφιλόσοφου ε.α.)
Αρμός, Ο Η λέξη περιγράφει το σημείο επαφής συνήθως ανάμεσα σε δύο σανίδες στο κατάστρωμα η το πέτσωμα. Οι πιο άρτιοι τεχνικά αρμοί, είναι αυτοί που δεν χρειάζονται κανένα στεγανοποιητικό. Ξύλο με ξύλο, ο τεχνίτης να έχει δώσει το κατάλληλο σχήμα και κλίση, ούτως ώστε όταν το ξύλο βραχεί να γίνει τελείως στεγανό, να μην μπάζει. Αν στεγνώσει ανοίγει και αρχίζουν οι διαρροές. Κάτι σαν τις σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων που χρειάζεται να “βρέχονται” από αγάπη, σεβασμό κι εκτίμηση. Κι όταν στεγνώσουν από αυτά, ανοίγουν ρωγμές, διαρροές και η σχέση “μπάζει” διάφορα. Πχ άλλους ανθρώπους.
Ράουλο, το Στρογγυλές τροχαλίες που βρίσκουμε στα παλάγκα. Τα ράουλα είναι σαν τους ανθρώπους. Βάλε μερικά μαζί δίπλα δίπλα κι απέναντι, ένωσε τα με σχοινί κι η δουλειά σου θα γίνει γρηγορότερα, ευκολότερα. Τα βάρη γίνονται μισά για κάθε ράουλο-άνθρωπο που προσθέτεις. Υπάρχουν πολλών ειδών ράουλα, πχ σταθερά η “τρελά”, με μάπα η χωρίς, ράουλα κιθάρα, μπαστέκες κ.ο.κ. Το κάθε ένα έχει τη χρησιμότητα του.
Μούδα, Η Ο τρόπος που μειώνουμε την ιστιοφορία του σκάφους για να μην μπατάρει, όταν φορτσάρει ο καιρός. Η καλύτερη στιγμή να πάρεις μούδες είναι η πρώτη φορά που θα το σκεφτείς. Έτσι και στη ζωή, όταν πρωτοσκεφτείς πως ίσως πρέπει να προσέξεις κάτι, να μειώσεις έξοδα, η να χωρίσεις εκείνο τον άντρα η την γυναίκα που τελικά σου κάνει τη ζωή ποδήλατο, τότε είναι και η στιγμή να το κάνεις.
Ξυλάρμενος-η-ο, (Επίθετο) Σκάφος που ταξιδεύει χωρίς πανιά. Το πάει ο άνεμος και τιμονεύεις όσο μπορεί. Όπως και στη ζωή, υπάρχουν στιγμές που πρέπει να κατεβάσεις πανιά και να αφήσεις τον άνεμο να σε πάει, ώσπου να καταλαγιάσει η φουρτούνα και να μαζέψεις δυνάμεις.
Μαίστρα, Η. Το ένα εκ των δυο πανιών που φέρουν τα περισσότερα σκάφη. Το άλλο είναι η Τζένοα η φλόκος (το όνομα αλλάζει ανάλογα το μέγεθος). Κάτι σαν τα δυο άτομα σε μια σχέση. Έχουν λίγο διαφορετικό σχήμα, δουλεύουν με τον ίδιο τρόπο αλλά και διαφορετικά. Το σκάφος πάει καλύτερα όταν είναι και τα δύο τριμαρισμένα σωστά. Αλλά μπορεί να ταξιδέψει και μόνο με το ένα η το άλλο. Υπάρχουν βέβαια και σκάφη με περισσότερα των δύο πανιών.
Όρτσα, τα Η κλειστή πλεύση που κάνει το σκάφος κόντρα στον άνεμο. Σε αυτή την πλεύση το σκάφος πλαγιάζει περισσότερο, δυσκολεύεται αλλά μπορεί και τα καταφέρνει. Στα όρτσα βρέχεσαι περισσότερο, πας κόντρα σε καιρό και σε κύμα, όμως μπορείς να ανταπεξέλθεις και να ελιχθείς ανάλογα με τακ η κοντοβόλτια, και να φτάσεις στον προορισμό σου εν καιρώ. Γνωστός ο στίχος “Ορτσα τα πανιά, κόντρα στο Δεληβοριά, είναι τα αμπάρια γεμάτα, παναθεμα τα, αγριά θεριά”
Πρύμα, τα Το αντίθετο από τα όρτσα. Η πλεύση που κάνει το σκάφος με τον αέρα από πίσω. Το λέει κι η γλώσσα μας “όλα μου πάνε πρύμα” Σε αυτή την πλεύση, το σκάφος δεν πλαγιάζει τόσο, είναι πιο στεγνά, δε σκάνε τα κύματα, δεν νιώθεις τόσο τον αέρα κι ας είναι ο ίδιος. Στα κατάπρυμα υπάρχει ένας κίνδυνος η Μαΐστρα να επισκιάσει την Τζένοα, με αποτέλεσμα η Τζένοα να καταρρεύσει. Κάπως όπως όταν τα πράγματα πάνε τόσο καλά σε μια σχέση που κάτι χάνεται, ο ένας από τους δύο καταρρέει. Άλλη περίπτωση η ξαφνική υποστροφή, όπου η μαΐστρα γυρνάει με δύναμη από την άλλη, κάποιες φορές με καταστροφικά αποτελέσματα. Ο καλός καπετάνιος στα κατάπρυμα με προσεκτικό τιμόνεμα μπορεί να έχει τα πανιά πεταλούδα, και τα δυο τότε φουσκώνουν και τραβάνε. Φανταστείτε μια ισορροπημένη σχέση όπου και τα δύο μέρη της νιώθουν εξίσου δυνατά, προσφέρουν το ίδιο και το σκάφος ταξιδεύει όμορφα.
Σκότα, η Το σχοινί που τραβάει μέσα έξω το πανί για να το ρυθμίσει ανάλογα την πλεύση. Πότε μέσα, πότε έξω η κάθε πλεύση έχει και το τριμάρισμα της. Όταν ξεχνάς την σκότα δεμένη και αλλάξεις πορεία χωρίς να τη ρυθμίσεις τα πανιά δεν τραβάνε καλά. Είναι κάτι σαν τον εφησυχασμό σε οτιδήποτε, έχε το νου σου και ρύθμιζε συνέχεια.
Μαντάρι, Το Το σχοινί που ανεβάζει τα πανιά, τα βιράρει. Είναι το πρώτο στάδιο, πριν μπορέσεις να χρησιμοποιήσεις καν τα πανιά σου, πρέπει να τα βιράρεις. Ρυθμίζεις κι εδώ την ένταση ανάλογα τον ανεμο. Κάποιοι άνθρωποι είναι σαν τα μαντάρια, σε σηκώνουν, σε βιράρουν. Πρόσεξε μόνο να είναι καλής ποιότητας το σχοινί. Το τελευταίο που χρειάζεσαι είναι να κοπεί ξαφνικά.
Μπαλόνι, το Το μπαλόνι (αγγλιστί spinnaker) είναι ένα πανί πιο φουσκωτό και ελαφρύ και πολύχρωμο. Δεν έχουν όλα τα σκάφη μπαλόνι. Κάποια αρκούνται στα λευκά πανιά, δεν έχει σημασία κι αυτά μπορούν να πάνε μακριά και με ασφάλεια. Το μπαλόνι είναι σαν την μεγάλη ομορφιά στον άνθρωπο. Σαν πανί χρησιμοποιείται μόνο στις πρύμα πλεύσεις, είναι φανταχτερό κι εντυπωσιακό, σε κάνει να πηγαίνεις γρήγορα, είναι όμως κι ευαίσθητο και η παραμικρή απροσεξία μπορεί να το σκίσει. Έτσι κι η εντυπωσιακή ομορφιά, ωραίο πράγμα, αλλα θέλει προσοχή στο χειρισμό.
Και στο φινάλε, τα λευκά πανιά, ως πιο ανθεκτικά, έχουν κι αυτά την ομορφιά τους… της θάλασσας είναι κι αυτά…
Στρωμάτσες, οι Μικρά μπαλόνια που απλώνουμε γύρω από το σκάφος για να μην χτυπάμε σε μώλους και άλλα σκάφη, σαν μαξιλαράκια. Όπως στη ζωή, με τον καιρό αποκτούμε “προστατευτικά” σημεία στις συμπεριφορές και στα αισθήματα μας, για να μην χτυπάμε και ματώνουμε σε κάθε λίγο πιο βίαιο “ακούμπισμα”.
Ρέλια, τα Προστατευτικά συρματόσχοινα και κολωνάκια γύρω από το σκάφος. Κάτι σαν τους ηθικούς κανόνες, υποτίθεται προστατεύουν από το να πέσει κανείς στη θάλασσα και να πνιγεί. Η παρουσία τους βέβαια δεν αποτελεί καμία εγγύηση. Μπορεί να στέκεσαι δίπλα τους, να είναι λίγο κοντά να χάσεις την ισορροπία σου και να πέσεις. Όπως μπορείς να πηδήξεις κι από μόνος σου. Οι Άγγλοι λένε για κάποιον που τα έχει παίξει “he has gone off the rails” . Βέβαια δεν εννοούν ακριβώς τα ρέλια, αλλά τις σιδηροδρομικές ράγες, και η αναφορά είναι περισσότερο για αυτούς που έχουν εκτροχιαστεί προς τη μεριά του αλκοόλ, αλλά είναι κάτι παρόμοιο κι είπα να το αναφέρω για να μαθαίνετε.
Τελτέλια, τα Από το αγγλικό “tell tales”, αυτά που λένε παραμύθια. Πρόκειται για κλωστές η νήματα μάλλινα (τα λένε και μαλλάκια οι Έλληνες) που κολλάμε στα πανιά η δένουμε στα ξάρτια για να μας δείχνουν πως φυσάει ο άνεμος πάνω στο πανί, αν “στρώνει”. Βέβαια το αν τελικά αυτό που λένε είναι παραμύθια η όχι, είναι δικό μας θέμα. Αυτά έχουν μια ιστορία να πουν , εμείς πρέπει με την γνώση μας να την αποκωδικοποιήσουμε. Όπως με κάθε ιστορία που ακούμε από όποιον “παραμυθά”.
Καπετάνιος, Καπετάνισσα Υπερτιμημένο κάποιες φορές πρόσωπο που ηγείται του πληρώματος, χρησιμοποιώντας κατ εξοχήν διάφορες παρωχημένες ιδέες περί του ότι έχει πάντα δίκιο, ότι ο λόγος το είναι νόμος κλπ. Βέβαια από την άλλη είναι επίσης αποδεκτό πως ένα καράβι δεν δύναται να ταξιδεύει καθαρά δημοκρατικά. Σκεφτείτε το μισό πλήρωμα να θέλει να πάει αλλού. Κάποιοι θα αδικηθούν. Όχι. Ο καλός καπετάνιος φαίνεται (εκτός από την φουρτούνα) και στο πως διαχειρίζεται το πλήρωμα, στο πως ηγείται χωρίς να είναι τύραννος, στο πως είναι παράδειγμα προς μίμηση και όχι δικτάτορας. Δεν είναι αρχηγός, είναι απλά το μέλος του πληρώματος που ξέρει περισσότερα άρα τον εμπιστευόμαστε.
Ύφαλος, Ο Ύπουλος βράχος που κρύβεται κάτω από το νερό παραμονεύοντας για καράβια των οποίων οι καπετάνιοι δεν κοίταξαν καλά το χάρτη. Γνωστός στην περιοχή μας ο ύφαλος της Παναγιάς που ονομάστηκε έτσι από τις αντιδράσεις των ναυτικών όταν τον έβλεπαν ξαφνικά.
Προσωπική εμπειρία. Είχα τέτοιο φόβο του ύφαλου αυτού που τον απέφευγα με επιμέλεια για χρόνια. Αποτέλεσμα να τον δω πρώτη φορά πριν 3 χρόνια, μετά από 35 χρόνια πλεύσης στην περιοχή. Οι Ύφαλοι υπάρχουν στην ζωή γενικότερα. Παίρνουν την μορφή όμορφων ανδρών η γυναικών, επίσης τραπεζών και δανείων, ακριβών αυτοκινήτων η φίλων με ακριβές συνήθειες και μπορούν να σε βουλιάξουν άνετα. Ένα ιδιαίτερο είδος ύφαλου μπορεί να είναι και ο βράχος ηθικής.
Μαρίνα, Η. Ένα είδος λιμανιού, όπου μαζεύονται σκάφη πολλά. Συνήθως τα ακριβότερα και πιο φανταχτερά, μια κι έχουν οι ιδιοκτήτες και τη δυνατότητα να πληρώνουν τις εξωφρενικές τιμές τους. Στις μαρίνες βλέπεις συχνά το χειρότερο είδος ιδιοκτητών, τους επονομαζόμενους και σκαφάτους. Για τον σκαφάτο, το πλεούμενο είναι περισσότερο status symbol, παρά αγνή ευχαρίστηση της θάλασσας. Θα τον καταλάβεις από διάφορα, το υφάκι, το αυτοκίνητο, τη γυναίκα που φορά σαν αξεσουάρ στο μπράτσο. Είναι ο βασιλιάς των αξεσουάρ. Ακόμη και η ίδια η ζωή για αυτόν είναι αξεσουάρ.
Απάγκιο, Το Ένα από τα ωραιότερα πράγματα που μπορούν να σου τύχουν. Όταν έχεις περάσει μια ολόκληρη μέρα η και παραπάνω, να θαλασσοδέρνεσαι στους πέντε άνεμους, με τα κύματα να σου αλατίζουν τη μούρη, το νερό να τρυπώνει κρύο στο γιακά και κατόπιν στην πλάτη σου, και τα χέρια σου να πονάνε από το τιμόνι, η στιγμή που γυρνάς το ακρωτήρι κι απαγκιάζεις, που η θάλασσα ηρεμεί, η ακόμα καλύτερα δένεις σε ένα ήρεμο λιμάνι, την ώρα που πέφτει ο ήλιος και βάφει τους βράχους κοκκινόχρυσους, σαν τους χρυσούς γκρεμούς του νησιού του Αιόλου, είναι ανεκτίμητη. Συγχωρέστε μου το ρομαντικό σχόλιο, αλλά είναι σαν την αγκαλιά μιας αγάπης το απάγκιο. Ηρεμεί η ψυχή σου.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Το κείμενο έγραψε ο Πέτρος Παπαγεωργίου, στο πλαίσιο του Συνεργείου Δημιουργικής Γραφής
