Πριν αρκετό καιρό, όταν ο χρόνος μετριόταν ακόμα σε δραχμές, είχα παρακολουθήσει στο φεστιβάλ Θεσσαλονίκης μια Γιαπωνέζικη ταινία.
Την αναφέρω έτσι, ως «γιαπωνέζικη ταινία», γιατί δεν θυμάμαι τον τίτλο της, μηδέ το σκηνοθέτη (κατά το «δεν εκελάηδε σαν πουλί, μηδέ σαν χελιδόνι») –και μη ρωτήσετε ποιος ήταν διευθυντής φωτογραφίας.
Η ταινία στηριζόταν σε μια πολύ έξυπνη –και φιλοσοφικά βαθιά- ιδέα.
~~
Φανταστείτε ότι πεθαίνετε κι αφού σας παραλαμβάνει το mini-bus του Χάροντα βρίσκεστε στο Καθαρτήριο, το οποίο μοιάζει περισσότερο με την αίθουσα αναμονής του οδοντίατρου.
Μέχρι να φτάσει η σειρά σας για να περάσετε την πόρτα που γράφει «Γραφείο Επιλογής» είστε ανήσυχος, αφού θυμάστε όλους εκείνους που αδικήσατε, όπως τον περιπτερά που σας έδωσε ρέστα από πενηντάρικο –ενώ του είχατε δώσει δέκα- και δεν του είπατε ότι είχε κάνει λάθος.
Άσε τις μοιχείες, τα ψέματα που είπατε, το βρισίδι που ρίξατε στους γονείς σας και τις Μεγάλες Παρασκευές που φάγατε –στα κρυφά- κόκκινα αυγά.
~~
Στο γραφείο είναι ένας άγγελος -κυριολεκτικά, ο οποίος σας καλωσορίζει.
«Συγνώμη», ξεκινάτε να λέτε εσείς, «αλλά ήμουν μεθυσμένος και η τύπισσα που μου ρίχτηκε έμοιαζε με άγγελο των Βικτόρια Σίκρετς… Κι εκείνο ήταν το τελευταίο μου δεκάευρο. Τι να 
κάνω;»
Ο προσηνής άγγελος σας εξηγεί ότι ο «Μεγάλος» έχει πολύ σημαντικότερα πράγματα να κάνει από το ασχολείται με τα δικά σας παραπτώματα. Άλλωστε αν τα κλεμμένα ρέστα και η μοιχεία ήταν θανάσιμα αμαρτήματα τότε τι θα έπρεπε να πάθουν οι πρωθυπούργοι, οι εφοπλιστάδες και ο Μπραντ Πητ;
«Ο Κύριος», σας λέει, με φωνή που θυμίζει τον Νατ Κινγκ Κόουλ, «δεν κρατάει ζυγαριά, κρατάει σφουγγάρι και σβήνει όλες τις αμαρτίες… Μεταφορικά μιλώντας πάντα, να ξηγιόμαστε, γιατί εσείς οι άνθρωποι έχετε εμμονή με την κυριολεξία.»
Εσείς ξεφυσάτε ανακουφισμένος και ρωτάτε αν επιτρέπεται να καπνίσετε. Νεκρός είστε, δεν φοβάστε πλέον μην πάθετε καρκίνο. Ο άγγελος σας απαντάει ότι επιτρέπεται, αλλά –δυστυχώς- στο Καθαρτήριο δεν υπάρχει οξυγόνο, οπότε δεν μπορεί να ανάψει φωτιά. Τίποτα δεν είναι τέλειο.
~~
Έπειτα σας εξηγεί γιατί βρίσκεστε εκεί:
Ενώ η ζωή διαρκεί τόσο λίγο, όσο το ανοιγόκλεισμα του ματιού του Μεγάλου, το επέκεινα κρατάει «λίγο» παραπάνω. Συγκεκριμένα μια αιωνιότητα –και κάτι ψιλά.
Αυτό το διάστημα –που ισοδυναμεί με το «για πάντα»- δεν θα το περάσετε σε κάποιον κήπο. Όχι. Αυτός είναι ένας ακόμα συμβολισμός των θρησκευτικών κειμένων που οι άνθρωποι εξέλαβαν ως κυριολεξία.
Θα πρέπει να επιλέξετε μια στιγμή από τη ζωή σας, μια στιγμή όπου ήσασταν αληθινά ευτυχισμένος, και αυτή τη στιγμή θα τη «ζείτε» για πάντα, εις τους αιώνες των αιώνων.
Και μετά ο άγγελος σας λέει: «Έχετε πέντε λεπτά για να αποφασίσετε ποια στιγμή θα ζείτε στην αιωνιότητα.»
~~
Όλα αυτά που μόλις διαβάσετε δεν πρόκειται να τα δείτε στη «γιαπωνέζικη ταινία». Ο σκηνοθέτης έριξε περισσότερο βάρος στην επιλογή των μετοικούντων. Άλλος διάλεξε τη στιγμή που έκανε έρωτα για πρώτη φορά με τη γυναίκα του, άλλος μια σκηνή από τα παιδικά του χρόνια, άλλη όταν κράτησε το νεογέννητο παιδί της στην αγκαλιά της.
Δεν έχει σημασία –και δεν θυμάμαι, για να είμαι ειλικρινής- ποιες «όμορφες στιγμές» σκέφτηκε ο σεναριογράφος.
Εσείς σκεφτείτε μόνο -για τα επόμενα πέντε λεπτά, αν είχατε το δικαίωμα σε μια τέτοια επιλογή, ποια στιγμή της ζωής σας θα διαλέγατε για να ζείτε στην αιωνιότητα;
………………………………………………………
………………………………………………………
……………………………………………………….
……………………………………………………….
………………………………………………………
~~
Τα πέντε λεπτά πέρασαν.
Αλήθεια, θα αντέχατε τόση ευτυχία, τόσο ίδια ευτυχία, τόσο «για πάντα»; Χωρίς καμιά εναλλαγή, χωρίς λίγη κατάθλιψη ή απλά βαρεμάρα;
Ή –αν επιλέξατε μια στιγμή χωρίς εξάρσεις- θα αντέχατε να υπάρχετε για πάντα κάνοντας κάτι τέτοιο; Βλέποντας τηλεόραση, για παράδειγμα, ή κόβοντας τα νύχια σας;
~~
Οι μπεστ-σελλερίστες «ψυχολόγοι» προσπαθούν να μας πείσουν ότι υπάρχει κάτι που λέγεται Ευτυχία, με το πρώτο γράμμα πάντα κεφαλαίο. Ένας στόχος που πρέπει να έχουμε στη ζωή μας και να πασχίζουμε γι’ αυτόν, όσο κουραστικό και να είναι.
Δεν το λένε πάντα ευτυχία. Άλλες φορές είναι η αυτογνωσία, άλλες η εσωτερική γαλήνη, άλλες η ειρήνη με τον εαυτό μας, άλλες η σοφία, άλλες το «μυστικό».
Το μόνο σίγουρο είναι ότι αυτό το μυστικό συνδέεται απευθείας με τον τραπεζικό τους λογαριασμό.
Αλλά οι ψυχολόγοι δεν είναι οι πρώτοι διδάσκοντες αυτού του στόχου. Είχαν και οι φιλόσοφοι παρόμοιες ανησυχίες, όπως και οι θρησκευτικοί ταγοί, οι λογοτέχνες, οι πολιτικοί και οι στρατηγοί, οι επαναστάτες –καθώς και οι γονείς, που αρκούνταν σε μια θέση στο δημόσιο και έναν καλό γάμο για τα παιδιά τους.
Είναι αυτό το «Κάτι», που μάθαμε όλη την ώρα να ψάχνουμε, πιστεύοντας ότι μόλις το βρούμε θα έχουμε ολοκληρωθεί ως άνθρωποι και τίποτα δεν θα μπορεί πια να διαταράξει την νιρβάνα μας.
Όπως μου είπε και ένας καλόγερος στο Άγιο Όρος, όταν τον ρώτησα γιατί αποφάσισε να εγκαταλείψει τα εγκόσμια: «Για να πεθάνω πριν πεθάνω».
Αυτή η ολοκλήρωση, η επίγεια μακαριότητα, με τι άλλο μπορεί να μοιάζει πέρα από το θάνατο;
~~
Δείτε ‘το και λίγο μεταφορικά –φτάνει πια με τη δικτατορία της κυριολεξίας:
Αν ένας άνθρωπος βρει τη λύση σε όλα τα προβλήματα της σκέψης-της ηθικής-της ζωής, αν καταλήξει σε κάποιο δόγμα και δεν έχει πλέον καμία αμφιβολία για τίποτα, τι άλλο είναι από πνευματικά νεκρός;
Ακόμα και ο Βιτγκενστάιν, παρά τη μεγαλοφυΐα του και τη μανία του, αφού ενταφίασε τη φιλοσοφία με το εμβληματικό του Tractatus, πέρασε την υπόλοιπη ζωή του προσπαθώντας να βρει μια διέξοδο από τη φιλοσοφική ποντικοπαγίδα (βλ. παλαιότερο κείμενο «Συνάντησα το Θεό! Ήταν στο τρένο των 5:15»)
~~
Αυτή η ποντικοπαγίδα μου θύμισε το φιλοσοφικό ανέκδοτο με τη μαύρη γάτα, το οποίο πάει κάπως έτσι:
Επιστήμη είναι: Μέσα σε ένα απολύτως σκοτεινό δωμάτιο να ψάχνεις για μια μαύρη γάτα.
Φιλοσοφία είναι: Μέσα σε ένα απολύτως σκοτεινό δωμάτιο να ψάχνεις για μια μαύρη γάτα που δεν υπάρχει.
Δογματισμός είναι: Μέσα σε ένα απολύτως σκοτεινό δωμάτιο να ψάχνεις για μια μαύρη γάτα που δεν υπάρχει και να φωνάζεις: «Την έπιασα, την έπιασα!»
Αυτό το ανέκδοτο θα το βρείτε σε διάφορες εκδοχές. Αυτός που πιάνει την ανύπαρκτη γάτα από την ουρά, μπορεί να είναι θρησκευτικός ταγός, πολιτικός, μαρξιστής, νεοφιλελεύθερος, εθνικοσοσιαλιστής, οικονομολόγος, επιστήμονας (όταν παύει να δέχεται τις αντιρρήσεις για το έργο του), ακόμα και ερωτευμένος.
Από τις προαναφερθείσες κατηγορίες μόνο οι ερωτευμένοι δικαιολογούνται να είναι δογματικοί και παράφρονες.
~~
Να με συγχωρείτε και πάλι, αλλά ενώ ξεκίνησα για να σας περιγράψω το όνειρο όπου μου φανερώθηκε το νόημα της ζωής κατέληξα να σας γράφω αλλαντάλλων (πολύ ωραία λέξη για να τη συνδυάσεις με αλλαντικά και μελιτζανοσαλάτα).
Θα μπορούσα να γράφω για πολλές ώρες ακόμα, αλλά αύριο έχω σχολείο, συνεργείο, δουλεία και άλλα πράγματα με έψιλον γιώτα στην παραλήγουσα.
Μέχρι την επόμενη φορά, μέχρι να σας φανερώσω το νόημα της ζωής, πιάστε την ανύπαρκτη μαύρη γάτα από την ουρά.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Η συνέχεια εδώ Το νόημα της ζωής, οι ζεν αγριοφράουλες και το εκκρεμές του Φουκώ
