Ο νευρολόγος Όλιβερ Σακς βρέθηκε κάποια στιγμή στη Μικρονησία (σύμπλεγμα νησιών στον Ειρηνικό). Πήγε εκεί για να μελετήσει το εξωφρενικά τεράστιο ποσοστό αχρωματοψίας του γηγενή πληθυσμού.
Στον υπόλοιπο κόσμο απόλυτα αχρωμάτοπες είναι 1 στους 100.000. Δηλαδή σ’ ολόκληρη την Ελλάδα ζήτημα να υπάρχουν 100. Όμως σε κάποιο απ’ αυτά τα νησιά όπου βρέθηκε ο Σακς το ποσοστό είναι 1 στους 10.
Οι αχρωμάτοπες βλέπουν τα πάντα ως αποχρώσεις του γκρι και αντιλαμβάνονται μόνο τις διαφορετικές “φωτεινότητες” των χρωμάτων που εμείς βλέπουμε ως πορτοκαλί, μπλε κλπ
Επιπλέον είναι ιδιαίτερα ευαίσθητοι στο φως, τόσο που δεν μπορούν να βγουν στον ήλιο (χωρίς διπλά γυαλιά ηλίου και καλύπτρες) και προτιμούν να ζουν σε σκοτεινούς χώρους. Το μόνο πλεονέκτημα είναι η εκπληκτική νυχτερινή τους όραση, έτσι ώστε μπορούν να βλέπουν με το φως των άστρων και μόνο.
Ίσως και ο Δράκουλας του Στόκερ να ήταν αχρωμάτοπας.
Ο Σακς γράφει ότι βρέθηκε να ταξιδεύει στο ίδιο αεροπλάνο με τον “Βαρώνο των Spam”. Σπαμ είναι το κονσερβοποιημένο κρέας, χοιρινό και μοσχαρίσιο, που στην Ελλάδα συνηθίζουμε να το λέμε “ζαμπονάκι”.
Οι αυτόχθονες της Μικρονησίας τροφικά βρίσκονται λίγο παραπέρα απ’ τους πρωτόγονους θηρευτές-τροφοσυλλέκτες. Δεν έχουν μεγάλες καλλιέργειες (δεν τους το επιτρέπει το κλίμα), παρά μόνο μικρούς κήπους. Επιπλέον το οικοσύστημα δεν ευνοεί την σίτιση κοπαδιών.
Κάποιες οικογένειες έχουν από ένα γουρουνάκι, που το περιποιούνται σαν κατοικίδιο, μέχρι που να παχύνει αρκετά για να το φάνε. Στα νησιά δεν υπάρχουν μεγάλα θηράματα, ό,τι υπήρχε από μεγαπανίδα το έφαγαν οι πρώτοι σάπιενς που έφτασαν εκεί.
Παρά τις “ελλείψεις” η διατροφή τους είναι πολύ πιο πλούσια και ισορροπημένη απ’ όσο του μέσου Ευρωπαίου. Τρώνε ιδιαίτερα εύγευστα τροπικά φρούτα και λαχανικά, ψάρια και θαλασσινά, ρίζες, μανιτάρια, άγρια πουλιά κι αβγά. Έτρωγαν. Γιατί μετά γνώρισαν το spam.
Κάποια απ’ αυτά τα νησιά, όπως το γνωστό Γκουάμ, ανήκουν στις ΗΠΑ. Οι Αμερικάνοι τα πήραν απ’ τους Ιάπωνες, που τα πήραν απ’ τους Γερμανούς, που τα πήραν απ’ τους Ισπανούς, που τα πήραν απ’ τους αυτόχθονες.
Μαζί με τους δυτικούς -και τον σύγχρονο τρόπο ζωής έφτασε κάποια στιγμή στα νησιά και το spam. Και μόλις οι ιθαγενείς έφαγαν την κονσέρβα κρέατος, με όλα τα συντηρητικά, τα ενισχυτικά γεύσης, τη ζάχαρη και το αλάτι, ενθουσιάστηκαν (με την ετυμολογική έννοια της λέξης εν-θεώ-ουσία).
Ο Σακς βρέθηκε σε μικρά παντοπωλεία όπου τα μισά ράφια ήταν γεμάτα με spam. Στα σπίτια οι ιθαγενείς έδειχναν τα spam που είχαν με καμάρι. Όχι μόνο είχε γίνει το αγαπημένο τους φαγητό, αλλά ήταν κάτι σαν το χαβιάρι για τους δυτικούς, ένα φαγητό που αποδείκνυε την ανωτερότητα εκείνων που το τρώνε.
Σε κάθε σπίτι, για να του δείξουν πόσο τον σέβονταν, του έκαναν τραπέζι με spam, το καλύτερο φαγητό που είχαν να προσφέρουν. Έτσι ο Σακς βρέθηκε, στην άλλη άκρη του κόσμου, να τρώει κονσέρβες για να μην προσβάλλει τους οικοδεσπότες.
~~
Ίσως αυτή η ιστορία ν’ ακούγεται αστεία σε μας, τους δυτικούς και πολιτισμένους, που προτιμάμε να τρώμε βιολογικά φασολάκια και ψωμί ζέας.
Όμως φανερώνει πόσο όλοι μας, πρωτοκοσμικοί και τριτοκοσμικοί, είμαστε πιο επιρρεπείς στην ηλιθιότητα, στο εύκολο, στο ψεύτικο.
Μια έρευνα που έγινε πρόσφατα, στον διαδικτυακό κόσμο, έδειξε ότι οι ψευδείς ειδήσεις (hoaxes) μεταδίδονται έξι φορές πιο γρήγορα απ’ τις αληθείς.
Οι άνθρωποι προτιμούν να τρώνε spam, κονσέρβες με ενισχυτικά γεύσης, και να τις μοιράζονται με τους άλλους. Δεν φταίει το διαδίκτυο γι’ αυτό. Οι εφημερίδες τύπου Sun ή Μακελειό υπήρχαν πριν το ίντερνετ.
Οι ψευδείς ειδήσεις, παρότι δίχως βιταμίνες, είναι πιο νόστιμες.
Ακόμα και οι ασήμαντες ειδήσεις (κάποιος που τράκαρε πέντε αυτοκίνητα για να παρκάρει, ένα γατάκι που φοβάται τα αγγούρια, ο κινέζος υπαίθριος μάγειρας που ψιλοκόβει κρεμμύδια με κλειστά μάτια) είναι πιο ενδιαφέρουσες, πιο γευστικές, πιο εθιστικές, από τα βιβλία του Φουκώ.
Πόσοι από μας έχουν αφιερώσει έστω ένα λεπτό για να δουν το βίντεο με το γατάκι που “μιλάει” ή για να κάνουν ένα “τεστ προσωπικότητας” στο facebook; (ποιος θα ήσουν αν δεν ήσουν αυτός που είσαι)
Πόσοι ιθαγενείς του διαδικτυακού κόσμου τρώνε για πρωινό hoaxes και status, ενώ θα μπορούσαν να διαβάζουν ένα βιβλίο;
Μην το σκέφτεστε πολύ. Πόσα βιβλία διαβάζουμε κάθε χρόνο; Και πόσες λέξεις διαβάζουμε στο ίντερνετ; Αν αθροίσουμε τον χρόνο που περνάμε στον διαδίκτυο τρώγοντας spam και hoaxes και ανούσια status (δεν έχει σημασία αν τα πιστεύουμε, τους αφιερώσαμε χρόνο απ’ την μοναδική ζωή που θα ζήσουμε) θα καταλάβουμε ότι δεν διαφέρουμε και πολύ απ’ τους “πρωτόγονους” της Μικρονησίας που αγάπησαν τα spam.
Και γίνεται πιο εμφανές αν σκεφτούμε πόσο πιο σημαντικοί νιώθουμε ανάλογα με τα like και τους friends/followers που έχουμε.
Σαν τους Μικρονήσιους, έτσι κι εμείς προσφέρουμε στους “επιφανείς” καλεσμένους μας το καλύτερο μας “πιάτο”: Την επιτυχία μας στο διαδίκτυο.
Και δεν έχει καμιά σημασία πώς είναι η πραγματική σου ζωή, ποιος είσαι εσύ στ’ αλήθεια, αρκεί να μοιραστείς το spam που αγαπάς.
Με την υπερκατανάλωση πληροφοριών, spam και hoax, χάνεται κι όποια θρεπτική “τροφή” έχουμε φάει.
Κι έτσι γινόμαστε όλοι αχρωμάτοπες, μια παγκόσμια κοινωνία ανθρώπων που δεν μπορεί να διακρίνει το μπλε απ’ το κόκκινο, μόνο αποχρώσεις του γκρι μέσα στο σκοτάδι.
~~~~
Το spam από κονσέρβα κρέατος έγινε το spam που γνωρίζουμε (ένα ενοχλητικό επαναλαμβανόμενο μήνυμα) χάρη σ’ αυτό το σκετς των Μόντι Πάιθονς.
Διαβάστε το βιβλίο του Όλιβερ Σακς, Το νησί των τυφλών στα χρώματα, εκδόσεις Άγρα, μτφ Α. Σπυράκου-Κ.Ποτάγας
