Δόκιμος μοναχός: “Δάσκαλε, ο σκύλος έχει βουδιστική φύση;”
Γέρος μοναχός: “Γαβ”.
~~
Μετά από μια μικρή εισαγωγή για τον Ντοστογιέφκσι και τη “ρωσική ψυχικότητα” η καθηγήτρια μας είπε ότι στην αιτιατική πτώση κλίνονται διαφορετικά τα έμψυχα απ’ τα άψυχα.
“Στα έμψυχα συμπεριλαμβάνονται κι οι κατσαρίδες ή τα μπρόκολα;” τη ρώτησα.
“Конечно (κανιέσνα-φυσικά)”, απάντησε εκείνη.
“Τότε μάλλον θα έπρεπε να μιλάμε για έμβια και όχι για έμψυχα”, της είπα.
“Γιατί;” έκανε εκείνη. “Το ίδιο δεν είναι;”
~~
Οι περισσότερες θρησκείες θα διαφωνούσαν. Με λίγες εξαιρέσεις (όπως στο βουδισμό και στον ανιμισμό) το μόνο ζωντανό που έχει ψυχή είναι ο άνθρωπος.
Νομίζω ότι κι οι γυναίκες των ανθρώπων δεν είχαν εξαρχής ψυχή, μέχρι που κάποια σύνοδος τους έκανε τη χάρη να τις εντάξει στα έμψυχα.
Ίσως η ρωσική γλώσσα να κράτησε αυτή την ιδιαιτερότητα της κλίσης των ουσιαστικών απ’ τον προχριστιανικό παγανισμό, όπου κάθε σαμάνος συνδεόταν με το ζώο-φυτό της ψυχής του.
Όμως σίγουρα ο χριστιανισμός δεν προσδοκά ανάσταση σκύλων και γάτων.
~~
Μα δεν έχουν ψυχή τα ζώα; Δες πώς με κοιτάει ο σκύλος μου, δες εκείνο το δελφίνι που μαράζωσε σαν πέθανε ο σύντροφος του.
Με την επινόηση της ψυχολογίας και του σύγχρονου κόσμου μπήκαν στην κατηγορία “έμψυχα” περισσότερα ζώα.
Πλέον έμψυχο είναι ότι έχει θυμικό παρόμοιο με το ανθρώπινο. Αν κάτι έχει συναισθήματα, νιώθει θλίψη και πόνο και χαρά, τότε μας μοιάζει αρκετά για να το κλίνουμε ως έμψυχο.
Σε κάποια πολιτεία των ΗΠΑ έγινε μια δίκη, για το δικαίωμα των ανθρώπων να βράζουν ζωντανούς τους αστακούς και τα καβούρια. Ο δικαστής αποφάνθηκε ότι τα αρθρόποδα δεν νιώθουν πόνο όπως τα θηλαστικά, οπότε μπορούμε να τα πετάμε σε κατσαρόλες με βραστό νερό.
Και πριν νιώσετε αποτροπιασμό θυμηθείτε ότι στην ίδια κατηγορία (αρθρόποδα) ανήκει το 80% των ζώων, μαζί με τις κατσαρίδες και τα κουνούπια. Όμως κανείς δεν νιώθει άσχημα όταν σκοτώνεται (ή τρώγεται) μια κατσαρίδα.
~~
Μήπως, ανθρωποκεντρικά, μπορούμε να ορίσουμε ως έμψυχο όποιο έχει ανεπτυγμένη ευφυΐα;
Τα δελφίνια, οι χιμπαντζήδες και τα χταπόδια είναι έξυπνα ζώα. Τα σκουλήκια και οι μέδουσες δεν έχουν καν εγκέφαλο. Οπότε αυτά δεν κλίνονται ως έμψυχα;
Λάθος, λέει η ρωσική γραμματική. Και οι μέδουσες είναι έμψυχα.
Και με τα φυτά (ή τους μύκητες) τι γίνεται; Σίγουρα μια μέδουσα ή ένας σπόγγος δεν είναι περισσότερο έμβιος από ένα κυπαρίσσι ή ένα αμανίτα μουσκάρια.
~~
Μήπως πρέπει να τα κρίνουμε-κλίνουμε σύμφωνα με τον χρόνο που ζουν; Ένα μπαομπάπ δέντρο είναι αιωνόβιο, ενώ ένα μανιτάρι ζει λίγες μέρες.
Μήπως κριτήριο είναι η χρησιμότητα τους για τον άνθρωπο, οικοσύστημα, τη Γαία;
~~
Τις προάλλες ήρθε ένα συνεργείο του δήμου, από σοφούς πιθήκους που έχουν facebook όπως ο υποφαινόμενος, και κλάδεψε όλα τα δέντρα της γειτονιάς.
Οι μουριές απέμειναν ακρωτηριασμένες να δείχνουν με τα κουτσουρεμένα τους κλαδιά τον ουρανό
(μελοδραματικός ανθρωπομορφισμός).
Όταν έκατσα στο μπαλκόνι για να γράψω θαύμασα μια εξαώφορη λεύκα απέναντι, που γλίτωσε απ’ τη γενοκτονία. Αυτό το δέντρο σίγουρα κλίνεται ως έμψυχο, τόσο μεγαλειώδες και όμορφο που είναι.
Έπειτα κοίταξα λίγο πιο κοντά και άκουσα το άρωμα απ’ το ζουμπούλι που φυτέψαμε σε μια γλάστρα.
Εκείνο θα ζήσει λιγότερο καιρό, μα δεν μπορώ να το φανταστώ ως λιγότερο έμψυχο από μένα ή την αιωνόβια λεύκα απέναντι.
Λίγο αργότερα έκατσα να δω ένα ντοκιμαντέρ για τους ωκεανούς με τον Τηλέμαχο. Εκεί μάθαμε ότι το 70% του οξυγόνου που αναπνέουμε εμείς οι σοφοί πίθηκοι προέρχεται απ’ το φυτικό πλαγκτόν, κάτι απειροελάχιστα σε μέγεθος φυτά που κολυμπάνε ανέμελα απ’ την Ανταρκτική ως την Τζαμάικα.
Το πλαγκτόν κλίνεται ως έμψυχο ή ως άψυχο στη ρωσική γλώσσα;
Ποιος ορίζει αν κάποιο έμβιο ον είναι πιο σημαντικό από κάποιο άλλο;
~~
Τέλος είδα τη φωτογραφία του ζευγαριού που υιοθέτησε ένα μπρόκολο (hoax).
Αρχικά γέλασα, μετά σκέφτηκα ότι υιοθετούμε ανθρώπους, σκύλους, γουρούνια, ψάρια, ακόμα και αρθρόποδα (ένα είδος κατσαρίδας είναι δημοφιλές κατοικίδιο). Φυτεύουμε και φροντίζουμε ζουμπούλια. Οπότε, γιατί να τρώμε και τα μπρόκολα, αντί να τα νανουρίζουμε;
Ίσως κι εγώ να υιοθετήσω τα εκατομμύρια βακτήρια που ζουν στο σώμα μου.
Τα βακτήρια, κυρία Τατιάνα, κλίνονται ως έμψυχα στα ρωσικά;
~~
ΥΓ: Κι έτσι γεννιέται μια καινούρια διάκριση, ένας νέος ρατσισμός, που ούτε οι πιο φανατισμένοι αντισπισιστές δεν μπορούν να κατανοήσουν ακόμα.
Γιατί να διακρίνουμε ως ανώτερα τα έμβια απ’ τα άβια;
Το ψάρι είναι πιο σημαντικό απ’ το νερό; Η πεταλούδα απ’ το χώμα; Το δέντρο απ’ το βουνό; Η γάτα απ’ τον πίνακα του Ρέμπραντ; Ο σκύλος απ’ το φωτόνιο; Ο άνθρωπος απ’ το υδρογόνο; Η Γη απ’ το μεσοαστρικό κενό; Ο θεός απ’ το χάος;
Αναρωτιέμαι… Ο θεός έχει ψυχή; Πώς κλίνεται;
