“You take the blue pill…the story ends, you wake up in your bed and believe whatever you want to believe. You take the red pill…you stay in Wonderland, and I show you how deep the rabbit hole goes.”
Morpheus, The Matrix
“Σκόνη, πέτρες, λάσπη
Όλη μέρα στο γιαπί […]
Πενήντα ώρες τη βδομάδα
Για δυο πιάτα φασουλάδα λαδερή”
Πουλικάκος
~~~~~~~~~~~~~~~~~~[]~~~~~~~~~~
Για το μπλε και το κόκκινο χάπι του Μάτριξ, καθώς και για την Αφύπνιση που ακολουθεί, είχε γράψει αρκετά χρόνια πριν κι ο υπαρξιστής φιλόσοφος Χάιντεγκερ.
Εκείνος είχε γράψει ότι υπάρχουν δυο τρόποι να ζήσεις τη ζωή: Ο καθημερινός και ο υπαρξιακός (οντολογικός).
Ο καθημερινός είναι το Μάτριξ. Είναι το ξυπνητήρι, είναι το μποτιλιάρισμα, η δουλειά, αλλά και οι φίλοι, η αγαπημένη, τα παιδιά, η τηλεόραση.
Όσο ζούμε μ’ αυτό τον τρόπο, τον καθημερινό, ασχολούμαστε με το «πώς» είναι τα πράγματα, πώς θα βγάλουμε περισσότερα χρήματα, πώς θα λύσουμε τα προβλήματα μας, πώς θα περάσουμε το βράδυ μας.
Δεν είναι άσχημο το μπλε χάπι. Είναι εκείνη η μπριζόλα που αναφέρουν στο πρώτο The Matrix, η γυναίκα με το κόκκινο φόρεμα που σου χαμογελάει, ποτό, ναρκωτικά και χορός στο κλαμπ. Όλα καλά, όλα ανθηρά.
Το κόκκινο χάπι προκαλεί την αφύπνιση, οπότε μπαίνεις στον υπαρξιακό τρόπο. Σταματάς να ασχολείσαι με τα «πώς» και επικεντρώνεσαι στο νόημα όσων ζεις.
Όχι πια «πώς» θα κάνω κάτι, αλλά «γιατί» κάνω κάτι.
Και μήπως θα μπορούσα να κάνω κάτι διαφορετικό;
Όπως θα μπορούσε να γράφει ο Ίρβιν Γιάλομ, με το κόκκινο χάπι «παρακινούμαστε να κατασκευάσουμε μια αυθεντική ζωή με νόημα και αυτοπραγμάτωση».
Ο ψυχίατρος Γιάλομ αναφέρει ως χαρακτηριστικές και πολύ συνηθισμένες στιγμές Αφύπνισης, αυτές όπου οι “Εκλεκτοί” παίρνουν το κόκκινο χάπι -κι αυτό είναι η «καταπρόσωπο συνάντηση με το θάνατο».
Μια ασθενής του, σε τελικό στάδιο καρκίνου, του είχε πει:
«Κρίμα που χρειάστηκε να περιμένω ως τώρα, λίγο προτού πεθάνω, για να μάθω να ζω.»
Το βασικό ερώτημα είναι: Μπορούμε να μάθουμε να ζούμε πριν πεθάνουμε; Υπάρχει ζωή πριν το θάνατο;
~~
Δεν ξέρω αν είναι προτιμότερη για όλους τους ανθρώπους η Αφύπνιση, το κόκκινο χάπι, ο υπαρξιακός τρόπος.
Κάποιοι ίσως δεν αντέχουν την αναζήτηση νοήματος, κάποιοι ίσως προτιμούν να συνεχίσουν να τρώνε την μπριζόλα –χωρίς να ρωτάνε από πού ήρθε.
Το βέβαιο είναι ότι δεν θα έρθει ο Μορφέας να μας προτείνει τα χάπια της αλλαγής.
Το πέρασμα απ’ το μπλε στο κόκκινο γίνεται συνήθως με μια αφυπνιστική εμπειρία, κάτι που θα τινάξει τον άνθρωπο απ’ το Μάτριξ –και φυσικά μπορεί να βρεθεί μπροστά σε κάτι, τον εαυτό του, τον κόσμο, κάτι, που δεν θα του αρέσει.
Η αφυπνιστική εμπειρία για τον ψυχοθεραπευτή Βίκτορ Φρανκλ ήταν ο εγκλεισμός στο Άουσβιτς.
Το ίδιο πίστευε κι ο Ιάκωβος Καμπανέλλης για το Μαουτχάουζεν, αλλά εκείνος χρειάστηκε και το Υπόγειο Τέχνης του Κάρολου Κουν για να αφυπνιστεί.
Η Αφύπνιση είναι ένα σημείο καμπής στη ζωή, μια επείγουσα και συνήθως μη αναστρέψιμη εμπειρία.
Δεν χρειάζεται να είναι κάτι ευχάριστο. Μάλλον το αντίθετο συμβαίνει, η Αφύπνιση είναι μια καταστροφή του λήθαργου, της ρουτίνας, της κανονικότητας.
Κι έτσι το βιώνεις αρχικά, ως το Τέλος του Κόσμου. Δεν καταλαβαίνεις ότι είναι η Αρχή του Νοήματος.
~~
Η πιο συνηθισμένη αφυπνιστική εμπειρία είναι κάθε είδους απώλεια –σημαντική απώλεια.
Το πένθος για κάποιο αγαπημένο σου πρόσωπο.
Η διακοπή μιας σημαντικής σχέσης –ερωτικής, φιλικής.
Η αποχώρηση των παιδιών σου απ’ τη «φωλιά».
Η συνταξιοδότηση, τα γενέθλια των –ήντα.
Η απόλυση από σταθερή δουλειά.
Η φυλάκιση –μπορεί να είναι και το lockdown.
Ένα κατακλυσμιαίο τραύμα, ένα σχεδόν θανατηφόρο ατύχημα, μια επίθεση, ένας βιασμός, ο πόλεμος.
Ακούγεται παράξενο, αλλά η Αφύπνιση πυροδοτείται συνήθως από δυσάρεστα γεγονότα, καταστροφικά, που ανατρέπουν τη μακαριότητα της ρουτίνας μας.
Καταστροφικά που μπορούν να οδηγήσουν στην αυτογνωσία –έστω και μπροστά στο εκτελεστικό απόσπασμα.
~~
Υπάρχει και πιο αργός, πιο ανώδυνος τρόπος αφύπνισης, που γίνεται με τη φιλοσοφία και την τέχνη. Ο Γιάλομ προσθέτει την ψυχοθεραπεία.
Εκεί δεν υπάρχει κάποιο καταλυτικό γεγονός, αλλά ένα αργό και σταδιακό πέρασμα απ’ το καθημερινό στο υπαρξιακό.
Ίσως έτσι η μετάβαση να μην είναι τόσο εντυπωσιακή, όσο σε μια ταινία, αλλά μπορεί να είναι το ίδιο ή και περισσότερο αποτελεσματική. Φανταστείτε το The Matrix σε σενάριο και σκηνοθεσία του Ταρκόφσκι.
~~
Θα ρωτήσει κάποιος: Και γιατί να προσπαθήσω να αφυπνιστώ, αφού μ’ αρέσει η μπριζόλα;
Απ’ τη στιγμή που ξεκινάς ν’ αναρωτιέσαι έχεις αρχίσει να ξυπνάς.
«Το κενό υπάρχει όσο δεν πέφτεις μέσα του», έγραφε ο Ελύτης.
Απ’ τη στιγμή που χτυπάει το ξυπνητήρι, όσες φορές κι αν το κλείσεις για να συνεχίσεις να κοιμάσαι, ξέρεις ότι αυτό είναι όνειρο, είναι Μάτριξ, θα ξυπνήσεις.
Γιατί μια ελάχιστη στιγμή υπαρξιακής ενατένισης ισοδυναμεί με εκατό μέρες ανούσια επανάληψης.
Και είναι καλό να καταλάβουμε το νόημα της ζωής μας, έστω να προσπαθήσουμε, πριν μας ανακοινώσουν το θάνατο μας.
Ειδικά αν πεθαίνουμε κάθε μέρα.
