Συνομιλούσα μ’ έναν φίλο, πρώην συνεργό και καθηγητή κτηνιατρικής στο ΑΠΘ, και μου είπε κάτι για τα ζώα που δεν είχα σκεφτεί:
«Τα ζώα δεν μπορούν να καταλάβουν τα συναισθήματά τους».
Φυσικά και νιώθουν φόβο, άγχος, χαρά και λοιπά, αλλά δεν μπορούν να συνειδητοποιήσουν τι νιώθουν.
Ένας άνθρωπος μπορεί να καταλάβει: Τώρα είμαι χαρούμενος. – Τώρα νιώθω σκατά.
Το σκυλί κουνάει την ουρά του όταν σε βλέπει, αλλά δεν συνειδητοποιεί ότι το κάνει. Κι αυτό σημαίνει ότι το ζώο δεν μπορεί να υποκριθεί ένα συναίσθημα. Αν το σκυλί φοβάται δεν μπορεί να προσποιηθεί χαρά.
Τα ζώα, αν μάθεις να τα καταλαβαίνεις, ποτέ δεν θα σου πουν ψέματα.
~~{}~~
Αυτές οι σκέψεις έχουν σημασία και για τη δική μας ψυχική υγεία. Ο άνθρωπος πρέπει να συνδεθεί με το συναίσθημά του, να καταλαβαίνει πώς νιώθει και γιατί νιώθει έτσι, τι (ποιος) το προκαλεί.
Ναι, ακούγεται σχεδόν ουτοπικό, αλλά είναι ο μόνος τρόπος για μια υγιή ζωή αυτή η επανασύνδεση, η ψηλάφηση του συναισθηματικού μας κέντρου. (Ίσως να είναι ο μόνος τρόπος και για ν’ αποφύγουμε το Τέλος της Ανθρωπότητας).
Είμαστε ζώα, αλλά με κάποιες εγκεφαλικές λειτουργίες διαφορετικές. Δεν γράφω ανώτερες, γιατί οι κατσαρίδες μια χαρά τα ‘χουν καταφέρει τόσα εκατομμύρια χρόνια χωρίς να μοιράζονται την «ανωτερότητά μας».
Στους ανθρώπους το συναίσθημα προηγείται και επικρατεί – η λογική ακολουθεί σαν πιστό σκυλί, κουνώντας την ουρά της. Όπως έχει καταδείξει η ψυχολογία, αποφασίζουμε συναισθηματικά για τα πάντα, κι έπειτα εκλογικεύουμε.
Ίσως θα ήταν καλύτερο να σταματήσουμε να εκλογικεύουμε και να μάθουμε να “διαβάζουμε”, να κατανοούμε τα συναισθήματά μας. Να δώσουμε στο συναίσθημα τη θέση που του αντιστοιχεί. Το συναίσθημα δεν είναι ο παρατρεχάμενος της λογικής και κάθε πίστης.
Το συναίσθημα είναι ο πυρήνας μας.
Πρέπει πρώτα να καταλάβουμε τι νιώθουμε, για να καταλάβουμε τι νιώθουν οι άλλοι. Η ενσυναίσθηση ξεκινάει με την εξερεύνηση και την αποδοχή του δικού μας συναισθηματικού καμβά.
Πόσο εύκολο είναι αυτό; Είναι σχεδόν ακατόρθωτο. Κανόνες της λογικής υπάρχουν, κανόνες στα δόγματα υπάρχουν ακόμα περισσότεροι. Κανόνες στα συναισθήματα;
Σκέφτομαι ότι ο πρώτος κανόνας για την κατανόηση του συναισθήματος, είναι ότι δεν υπάρχει κανόνας κανείς.
Δεν υπάρχουν κανόνες επιτυχίας, ούτε βασιλικοί δρόμοι για την αυτογνωσία, είναι μια διαλεκτική διαδικασία, μια διαρκή συνομιλία με τον εαυτό μας, με το συναίσθημά μας. Δεν υπάρχουν τετελεσμένοι Μέλλοντες. Μόνο ο Ενεστώτας κι όλοι εκείνοι οι Αόριστοι και οι Παρατατικοί.
Μαθαίνω ποιος είμαι ενώ ταξιδεύω στο πέλαγος. Νόστος σημαίνει να φτάσω όσο πιο κοντά μπορώ στην ψυχή μου.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Η φωτογραφία είναι του W. Eugene Smith. Ο Τσάρλιν Τσάπλιν στα γυρίσματα του Limelight
