Woman is the nigger of the world.
Yoko Ono – John Lennon
This is a man’s world, this is a man’s world
But it wouldn’t be nothing, nothing without a woman or a girl
James Brown
Πόσο λάθος είναι για μια γυναίκα να περιμένει έναν άντρα να φτιάξει τον κόσμο που θέλει, αντί να τον δημιουργήσει μόνη της.
Anais Nin, 1903-1977, Γαλλίδα συγγραφέας
Ακόμα αντιμετωπίζουμε έναν ισχυρό άντρα σαν γεννημένο ηγέτη και μια ισχυρή γυναίκα σαν ανωμαλία.
Margaret Atwood, 1939 -, Καναδή συγγραφέας
~~~~~~~~~~
Πριν το “γιατί”, πρέπει να συμφωνήσουμε για το “τι”.
Δεν νομίζω ότι υπάρχει κάποιος που θα διαφωνήσει αν πω: Οι άντρες είναι οι κυρίαρχοι στην ανθρώπινη κοινωνία, τα τελευταία 10.000 χρόνια (τουλάχιστον).
Σαν απαρχή της αντρικής κυριαρχίας (πατριαρχίας) μπορούμε να θέσουμε την αγροτική επανάσταση (βλ. παλιότερο κείμενο “Χαμένος Παράδεισος”).
Ναι, πίσω από κάθε σπουδαίο άντρα κρύβεται μια σπουδαία γυναίκα. Αλλά η γυναίκα, όσο σπουδαία κι αν είναι, επιβάλλεται να βρίσκεται πίσω απ’ τον άντρα.
Κι αυτό δεν είναι κάτι καινούριο σίγουρα.
~~
Πόσες αρχαίες ελληνίδες γνωρίζετε, όχι ως συζύγους;
Υπάρχουν κάποιες ποιήτριες, πέρα απ’ τη Σαπφώ (δείτε εδώ http://www.iart.gr/ellinides-piitries-tis-archeotitas/). Απ’ αυτές διασώθηκαν ελάχιστα ποιήματα και επιγράμματα.
Πόσες αρχαίες ελληνίδες πολιτικούς γνωρίζετε; Καμία; Πόσες φιλοσόφους; (Την Υπατία, που ήταν βυζαντινή υπήκοος, την τεμάχισαν με όστρακα).
Στην αρχαία Ελλάδα ο πατέρας αποφάσιζε αν θα ζούσε ή όχι το κορίτσι που γεννήθηκε. Αν δεν το ήθελε μπορούσε ν’ αποφασίσει την εξόντωση του (αφήνοντας ‘το στην ερημιά).
Παραδόξως, οι μόνες ελεύθερες γυναίκες της αρχαιότητας ήταν οι εταίρες.
~~
Ρωμαϊκή αυτοκρατορία, βυζαντινή, Μεσαίωνας κι Αναγέννηση (ας μην αναφερθούμε στα δικαιώματα των γυναικών στην Ανατολή). Πάντα η γυναίκα ήταν υποχείριο των αντρών.
Μέχρι τον εικοστό αιώνα δεν ήταν καν ολοκληρωμένος άνθρωπος, αφού δεν είχε πολιτικά δικαιώματα, όπως τα σκυλιά και οι αγελάδες (και οι σκλάβοι).
~~
Σήμερα, στον εικοστό πρώτο αιώνα, σε πολλές χώρες συνεχίζει να είναι ιδιοκτησία του πατέρα ή του συζύγου.
Στον δυτικό κόσμο έχει απελευθερωθεί; Σίγουρα βρίσκεται σε καλύτερη μοίρα, αλλά ακόμα…
Τι ποσοστό γυναικών εκλέγεται στη βουλή-γερουσία κάθε χώρας; Πόσες γυναίκες πρωθυπουργοί ή πρόεδροι υπήρξαν;
Πόσες γυναίκες βρίσκονται στις πρώτες θέσεις του Forbes;
Πόσες γυναίκες μουσικοί παίζουν στις μεγάλες ορχήστρες; Πόσες διευθύνουν;
Πόσες γυναίκες ζωγράφοι στα μουσεία; (Μπορείτε να ονομάσετε δέκα διάσημες γυναίκες ζωγράφους; Όταν το γκούγκλαρα βρήκα να γνωρίζω μόνο την Φρίντα Κάλο και την Ο’ Κιφ).
Πόσες γυναίκες στη NASA; (Βγήκε και ταινία πρόσφατα: Hidden figures. )
Πόσες γυναίκες σκηνοθέτες υπάρχουν και πόσες έχουν κερδίσει Όσκαρ σκηνοθεσίας; (η πρώτη ήταν το 2010!)
Πόσες έχουν κερδίσει νόμπελ; (Λογοτεχνίας μόλις 12 γυναίκες. Στα υπόλοιπα χειρότερα: Τρία χημείας, τα δύο η Κιουρί με την κόρη της. Δύο φυσικής, το ένα η Κιουρί ξανά, και νομίζω ότι είναι ο μόνος άνθρωπος που έχει πάρει δύο νόμπελ επιστημών -αλλά τα “μοιράστηκε” με τον σύζυγο της. Νόμπελ ιατρικής, 7 γυναίκες. Και Νόμπελ Ειρήνης άλλες δέκα.)
Τι σημασία έχουν τα βραβεία, η περιουσία και οι ψήφοι; Μα έτσι βραβεύονται οι “καλύτεροι” του “καλύτερου δυνατού κόσμου” όπου ζούμε.
Αυτός είναι ένας κόσμος φτιαγμένος από άντρες με τους άντρες για τους άντρες (αλλά δεν θα ήταν τίποτα χωρίς μια γυναίκα ή ένα κορίτσι που κρύβεται πίσω τους).
Το δύσκολο ερώτημα είναι: Γιατί κυριάρχησαν (και κυριαρχούν, ας μην κοροϊδευόμαστε) οι άντρες;
~~
Η εύκολη απάντηση (και φυσικά λανθασμένη): Οι άντρες είναι πιο δυνατοί -μυικά.
Όμως οι κυρίαρχοι άντρες ποτέ δεν ήταν οι πιο δυνατοί. Μπορεί να πιστέψει κανείς ότι ο Χαμουραμπί έγινε αυτοκράτορας επειδή ήταν μπόντι-μπίλντερ;
Ο Μέγας Αλέξανδρος, ο Ιούλιος Καίσαρας, ο Τζέγκινς Χαν, ο Ναπολέων, ο Αλ Καπόνε, στηρίχτηκαν στη μυική τους δύναμη;
Οι μυώδεις άντρες συνήθως θεωρούνται ηλίθιοι. Καλοί για στρατιώτες, τσιράκια και μπράβοι, αλλά δεν πρόκειται να γίνουν Νονοί.
Οι πρώτες πόλεις, οι πρώτες αυτοκρατορίες, δεν είχαν για ηγέτες τους δυνατούς άντρες. Δεν ήταν η μυική δύναμη, αλλά κάτι άλλο, η ικανότητα να εμπνέουν (συλλογικούς μύθους μήπως; δες παλιότερο κείμενο “Είμαστε ό,τι φανταζόμαστε”).
Το σημαντικότερο χάρισμα των ηγετών είναι η χειραγώγηση των μαζών. Για καλό ή για κακό (είτε είναι ο Χίτλερ είτε ο Γκάντι).
Αυτό δεν μπορούν να το κάνουν οι γυναίκες; Δεν μπορούν να πείσουν τους υπηκόους ότι πρέπει να πεθάνουν για το μεγαλείο; (θρησκευτικό, αυτοκρατορικό, δημοκρατικό κλπ)
Όποτε τους δόθηκε η ευκαιρία το έκαναν. Άλλωστε συχνά έπειθαν τους γιους τους ότι πρέπει να πεθάνουν για κάποια μεγάλη ιδέα.
Όμως, κι εκεί πρέπει να δούμε λίγο πιο πίσω στο παρελθόν μας, όλα τα αρσενικά πρωτεύοντα (όπως κι ο σάπιενς) είναι πιο βίαια απ’ τα θηλυκά.
Μήπως οι άντρες κυριάρχησαν γιατί είναι πιο βίαιοι;
~~
Οι πιο κοντινοί μας συγγενείς είναι οι κοινοί χιμπαντζήδες και οι μπονόμπο χιμπατζήδες.
Οι πρώτοι ζούν σε πατρογραμμικές κοινωνίες, τα αρσενικά κυριαρχούν, κι είναι πιο βίαιοι κι απ’ τους ανθρώπους. Οι μπονόμπο, απ’ την άλλη, έχουν μητρογραμμικές κοινωνίες, κάποιο θηλυκό είναι πάντα ο “ηγέτης” της ομάδας.
Πώς λύνουν τις διαφορές τους οι μπονόμπο; Με το σεξ (κάνουν και ομοφυλοφιλικό σεξ, αν αναρωτιέστε – δείτε παλιότερο κείμενο “Ο υπερσεξουαλικός πίθηκος”). Κι αν κάποιος -πιο δυνατός- αρσενικός διεκδικήσει κάτι που δεν του ανήκει, οι θηλυκές μπονόμπο συνασπίζονται και του δείχνουν ότι αυτός δεν είναι ένας man’s man’s world.
Όταν όμως οι μπονόμπο βρίσκονται αντιμέτωποι με τους κοινούς χιμπαντζήδες πάντα ηττούνται. Η “μητριαρχική” κοινωνία δεν μπορεί να αντισταθεί στην “πατριαρχική”.
~~
Θυμηθείτε ότι είμαστε “πολιτισμένοι” Χόμο Σάπιενς μόλις 10.000 χρόνια. Κι άλλα 290.000 χρόνια ήμασταν “απολίτιστοι” Χόμο Σάπιενς. Πριν απ’ αυτό, δύο εκατομμύρια χρόνια, ήμασταν Χόμο Τάδε. Και πριν (πόσα εκατομμύρια;) ήμασταν Ανθρωπίδες, πρωτεύοντα παρόμοια με τους χιμπαντζήδες.
Μήπως η κυριαρχία του αντρικού φύλου είναι απομεινάρι της εξελικτικής μας ιστορίας;
~~
Αυτή είναι μια πιθανή ιστορία: Οι άντρες κυριάρχησαν (και κυριαρχούν) γιατί είμαστε απόγονοι εκείνων που επικράτησαν, βίαια, σκοτώνοντας τους ανταγωνιστές.
Όμως υπάρχει και μια άλλη σκέψη (πάντα πρέπει να ψάχνουμε για κάτι καινούριο, η φαντασία είναι το χαρακτηριστικό που έκανε τον Χόμο Τάδε να γίνει Χόμο Σάπιενς Σάπιενς).
~~
Όποιος έχει δουλέψει με παιδιά μικρής ηλικίας θα παραδεχτεί ότι υπάρχει μεγάλη διαφορά δυναμικού ανάμεσα στα κορίτσια και τα αγόρια. Αλλά όχι υπέρ των αγοριών.
Όχι περιπτωσιολογικά, αλλά στατιστικολογικά μιλώντας, τα μικρά θηλυκά Χόμο Σάπιενς είναι πάντα πιο αναπτυγμένα νοητικά-συναισθηματικά-κοινωνικά απ’ τα μικρά αρσενικά Χόμο Σάπιενς (ένα εξάμηνο λένε οι ψυχολόγοι, αλλά η διαφορά μάλλον είναι ποιοτική, όχι χρονική).
Αν πάρεις ένα τυχαίο δείγμα δέκα κοριτσιών και δέκα αγοριών του νηπιαγωγείου και τους αναθέσεις μια εργασία, ειδικά μια συλλογική εργασία, θα παρατηρήσεις ότι η ομάδα των αγοριών θα αποδώσει πολύ λιγότερο απ’ τα κορίτσια (δεν μιλάμε για ιδιαίτερες περιπτώσεις).
Όπως μου είχε πει μια δασκάλα, χαριτολογώντας: “Οι άντρες σταματούν να εξελίσσονται συναισθηματικά στην ηλικία του νηπιαγωγείου.”
Ενώ τα κορίτσια φτιάχνουν συλλογικά “μαγαζάκια” – “σπιτάκια” – “οικογένειες” και φροντίζουν τα μικρότερα παιδιά, τ’ αγόρια ανταγωνίζονται, παλεύουν, τρέχουν, διαλύουν.
Ή προσηλώνονται σχεδόν αυτιστικά σε κάτι (Ο ψυχολόγος Μπαρόν-Κοέν υποστηρίζει ότι ο αυτισμός είναι «η έκφραση του αρσενικού στην πιο ακραία μορφή του.»)
~~
Αυτή είναι μια παράξενη σκέψη, μεταξύ σοβαρού κι αστείου: Ίσως η πατριαρχία να δημιουργήθηκε για να αντισταθμίσει την κατωτερότητα των αντρών.
Έστω ότι το ισχυρό φύλο είναι οι γυναίκες. Για να μπορέσουν οι άντρες να επιβιώσουν (ψυχολογικά) έφτιαξαν έναν αντρικό κόσμο.
Ίσως η πατριαρχία να δημιουργήθηκε ως αντίδραση στη δράση της γυναικείας δύναμης.
~~
Υπάρχει και βιολογικό έρεισμα για μια τέτοια σκέψη: Η γυναίκα γνωρίζει πάντα ότι είναι μητέρα του παιδιού της. Ο πατέρας ποτέ δεν ξέρει (μέχρι που δημιουργήθηκαν τα τεστ πατρότητας).
Οπότε, στην προσπάθεια να επιβεβαιωθεί ως γονιός, ανάγκασε τη γυναίκα να είναι αποκλειστικά δική του, υποχείριο και κλεισμένη στο σπίτι. Εκείνη αντέδρασε με την πατροπαράδοτη μοιχεία (δες παλιότερο κείμενο “Η μοιχεία κάνει τη Γη να γυρνάει”). Έτσι έκανε τα παιδιά εκείνων που προτιμούσε.
Αλλά η μητέρα -αυτό είναι το σφάλμα της- ενστερνίστηκε το μύθο της γυναικείας κατωτερότητας. Έτσι τ’ αγόρια μάθαιναν κι απ’ τις μητέρες τους ότι είναι ανώτερα απ’ τις αδελφές τους -και τ’ άλλα κορίτσια.
Αυτήν την παγκόσμια προκατάληψη λίγες γυναίκες κατάφεραν να την ξεπεράσουν, για να σταθούν ισότιμα απέναντι στους άντρες και να φτιάξουν τον κόσμο τους έτσι όπως θα ήθελαν να είναι.
~~
Αντί επιλόγου: Γνωρίζω ότι κάθε γενίκευση είναι το οχυρό των ηλιθίων. Όμως οι γενικεύσεις, η στατιστική, ακόμα και τα στερεότυπα, έχουν κάποιο αληθοφανές -τουλάχιστον- υπόβαθρο.
Τα αρσενικά (είτε χιμπαντζήδες είτε σάπιενς) είναι πιο βίαια και πιο εγωκεντρικά, γενικολογώντας πάντα.
Τα θηλυκά (είτε χιμπαντζήδες είτε σάπιενς) έχουν διευρυμένη ενσυναίσθηση, πάλι γενικολογώντας.
(Βεβαίως δεν είναι όλοι οι άντρες γουρούνια, αλλά σε μια τυχαία επιλογή 100 αντρών θα βρεις πολλά.)
Κάθε είδους μυαλό χρειάζεται για να προχωρήσουμε -και να επιβιώσουμε ως είδος. Κάθε άνθρωπος, άντρας ή γυναίκα, είναι σημαντικός με τις ιδιαιτερότητες του.
Όμως όσο ζούμε σ’ έναν κόσμο όπου το 50% του πληθυσμού, το γυναικείο φύλο, έχει λιγότερες ευκαιρίες (μην ξεχνάτε όσα αναφέραμε για τα βραβεία περιουσία ψήφους), ο κόσμος μας θα είναι μισός.
~~
Μια τελευταία σκέψη: Ίσως αυτή η αυτιστικού τύπου προσήλωση να είναι απαραίτητη για επιτεύγματα (καλλιτεχνικά, επιστημονικά κλπ) που ξεπερνούν το αναμενόμενο.
Οπότε, μήπως οι άντρες κυριάρχησαν λόγω της εγωκεντρικότητας τους;
